Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет120/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

-шақ, -шек, -ша

ше, -қан 
жұрнақтары түбір сөзге жалғанып, өзі 
жалғанған сөздің бастапқы лексикалық мағынасына қосымша кішірей-тушілік 
ұғымын тудырады. Мысалы: 
құлын-шақ, келін+шек, құнан-ша, дөнен + ше, 
кітап-ша, бота + қан

бұзау+қан.
11
.-нама, -неме,-тама, -теме,-дама, -деме 
жұрнақтары түбір сөздерге 
жалғанып, жаңа мағыналы туынды зат есім сөздерін тудырады.
 
Мысалы: 
жол-
дама, мінез-деме, жар-нама, түйін-деме, сауал-нама
12
.-тай
жұрнағы туыстық қатысты білдіретін сөздерге жалғанады. Мысалы: 
аға + тай, әке+тай, апа + тай. 
Бұл жұрнақ та дыбыс үндесуі мен буын 
үндесу заңдарына бағынбай, жуан сөзге де, жіңішке сөзге де осы күйінде 
жалғанады. 
13
.-еке(ке),-а,-й
 
жұрнақтары туыстық қатынастарды білдіретін жалпы есімдер 
мен кісі аттарына жалғанады да, құрметтеу ұғымын береді. Бұл жұрнақтар 
жалғану үшін, сөздің түбірі кейбір дыбыстық өзгерістерге ұшырайды.
Мысалы:
аға+еке-ағеке; апа + еке + апеке; әже + еке + әжеке; 
Мұқтар—
Мұқа, Ғабит — Ғабеке, Сәбит—Сәбе, 
апа + й, аға + й. 
ә) 
Етістік сөздерінің түбіріне жалғанып туынды зат есім тудыратын 
жұрнақтар:
1.
-ма, -ме, -па, -пе, -ба, -б
е: жар-ма, кес-пе, тоқы-ма, бас-па, жаз-ба, сүз-бе.
2
. -ым, -ім, -м
: өр-ім, бөл-ім, ал-ым, біл-ім, таны-м.
3
.
-ыс, -іс, -с:
 жар-ыс, соғ-ыс, жең-іс, айт-ыс, кір-іс, шығ-ыс, 


 4.
-қыш, -кіш, -ғыш, -гіш: 
бас-қыш, өшір-гіш, сүз-гіш, теже-гіш, көрсет-
кіш, аш-қыш, желдет-кіш, қыр-ғыш.
5. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет