Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет123/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   119   120   121   122   123   124   125   126   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

р, у,
 
й 
дыбыстарына 
аяқталса, көптік жалғау қосымшасы 
– 
лар,
 
- лер
 
түрінде жалғанады. 
Мысалы: 
бала + лар,іні-лер,ер-лер, тау-лар, үй-лер; 
ә) түбір сөздің соңы ұяң 
з, ж
 
дыбыстары немесе үнді
л, м, н, ң
 
дыбыстары 
болып келсе, оларға көптік жалғау қосымшасы 
–дар,-дер 
болып жалғанады. 
Мысалы: 
қыз+дар, ұл+дар,біз + дер, _ел + дер, киім+дер, тон + дар, өзен + 
дер, аң + дар, колледж-дер;
б) сөздің түбірі қатаң дауыссыз дыбыстардың біріне бітсе, көптік жалғау 
қосымшасы
–тар,- тер 
түрінде жалғанады. Мысал
ы:студент-тер, мектеп + 
тер, дос-тар, кітап-тар;
Көптік категория үнемі түбір сөзге көптік жалғауын жалғау арқылы 
көрінбейді. Кейде көптік жалғауы сөзге жалғанбай-ақ, мынау сияқты 
жағдайларда көптік ұғымын беруге болады: 
а) 
ел

халық аттарын білдіретін, жинақтық ұғымы бар сөздер көптік жалғау 
қосымшасынсыз-ақ көптік мағынада қолданыла береді. Мысалы: 
Бұл 
колледжде орыс та, қазақ та, қырғыз да, өзбек те оқиды. 
Бұл сөйлемдегі 
орыс, қазақ, қырғыз, өзбек 
деген сөздер сол халықтардан бір-бір адам бар 
деген ұғым емес, тұтас ұлт түсінігінде, жинақтық ұғымда келіп, көптік 
мағынада қолданылып тұр. 


ә) Талдап не даралап санауға келмейтін ұсақ нәрселердің аттарын білді-
ретін сөздерге көптік жалғау қосымшасы жалғанбай-ақ, жинақтық ұғым 
береді. Мысалы: 
құм, тас, топырақ

ұн, бидай, тары, шөп, шаш 
тағы 
басқалар. Сондықтан да:
Құрылыс алаңына
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   119   120   121   122   123   124   125   126   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет