А. Соловьева, Б. Ибраимова
жүктеу/скачать 3,37 Mb. Pdf көрінісі
|
httpsokulyk.kzwp-contentbooks311311.pdf 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Жасуша мембранасы мен жасуша қабырғасы
- Жасуша органоидтері.
| Эукариоттар
– құрамында ядросы бар ағзалар. ядро және басқа да құрылымдары жа суша цито плазмасында болады және олар органоидтер деп аталады. Барлық органоидтер белгілі бір қызмет атқарады. Ядро бүкіл химиялық үде ріс терді нәруыздар-ферменттер синтезі арқылы бақылап, жасуша тіршілігін басқарады. Олар көбінесе жасуша орта лы ғында болады. Бірақ қартайған өсімдік жасу ша сында барлық дерлік жасуша кеңістігін орталық ірі ва куоль алып жатуы мүмкін. Сонда цитоплазма қалдығы бар ядро жа суша қабықшасына жақын орналасады. Ядро – цитоплазмадан саңылауы бар екімембрана арқылы бөлінген органоид. Ядро ның ішінде хромосомалар мен ядрошық жүзіп жүретін ядро шырыны – кариоплазма болады. Хромосомаларда нәруыздардың құрылысы туралы тұқым қуалаушылық ақпарат сақталады. Эритроциттер мен тром бо циттер сияқты ядросы жойылған эукариот жасушалары көбею қабілетінен айырылады. Жасуша мембранасы мен жасуша қабырғасы қорғаныш қызметін атқарады. Барлық жасушалар сыртқы мембранамен жабылған. Бірақ саңырауқұлақтар мен өсімдіктерде және көп теген бактерияларда мембранадан басқа сыртында жасушақабырғасы да болады. Ол жасушаға беріктік қасиет береді және пішінін сақтайды. Са ңы рауқұлақтардың жасуша қабырғасы хитиннен , өсім дікте целлюлозадан , ал бактерияларда муреиннен тұрады. Жасуша органоидтері. Пластидтер – тек өсімдік жа сушасының органоидтері. Олардың үш типі болады. Хлоропластарда жасыл пиг- мент – хлорофилл болады, ол фотосинтез үдерісін жүзеге асырады. Фотосинтез үде рісі хлоропластың ішкі мембранасында, қатпарларда – граналарда жүреді. Лейкопластар – ақ немесе түссіз плас тидтер. Олар крахмалда – қоректік заттар қорын жинайды. Хромопластарда қызыл, сары немесе қызыл сары пигменттер болады. Олар қоректік (сәбізде, қызылшада) немесе зиянды (күзгі жапырақтарда) заттарды жинайды. Гүлдердің күл телеріне ашық түс беріп, жәндіктерді еліктіреді. Пластидтер бір-біріне айналуы мүмкін. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Кни а е ста ена иск чите н б аз ате н х е х с асн иказа инист а б аз ани и науки ес уб ики Казахстан т 17 а 2019 а 217 6 Митохондриялар – жасушаның энергетикалық стан сысы. Ол барлық эукариоттарда бар. Органикалық заттардан (нәруыздар, майлар немесе көмірсулар) оттек әсерінен су мен көмірқышқыл газы түзіледі, ал бөлінген энергия АТФ түрінде қорға жиналады. үдеріс кристаларда – ішкі мембрана өсінділерінде жүреді. Рибосомалар нәруыз биосинтезін жүзеге асырады – аминқышқылда- рын нәруыздарға біріктіреді. Олар барлық тірі жасушаларда, тіпті прокариоттарда болады. Гольджи жиынтығы заттардың жасушаішілік тасы малын, майлар мен көмірсулардың модификациясы мен синтезін, лизосомалардың түзілуін жүзеге асырады. Ол ядроның қасында қуыстар мен цистерналар түрінде ретті орналасқан мембраналардан тұрады. Олардан үнемі мембрана көпір шіктері бөлініп отырады. Онда сыртқа бөлінетін немесе ұзақ уақыт сақталатын заттар болуы мүмкін. Көпіршіктер дің бір бөлігі лизосомаларға айналады. Лизосомалар – асқорыту вакуольдері – асқорыту ферменттеріне толы мембрана көпіршіктері. Олар зиянды немесе қоректік заттарды ыдыратады. Өзін-өзі қорытуды – автолизді жүзеге асырады. Жануарлар мен саңырауқұлақтарда болады. ЭПТ (эндоплазмалық тор) – цитоплазманың ішіндегі мембрана түтікшелері (өзекшелері). Тегіс ЭПТ (рибосомасы жоқ) майлар мен көмірсулардың синтезін, ал бұдыр ЭПТ (рибосомалары бар) – күрделі нәруыздар биосинтезін жүзеге асырады. Барлық ЭПТ Гольджи жиын- тығымен бірге заттардың жасушаішілік тасы малына қатысады. Нағызвакуоль тек өсімдіктер мен саңырауқұлақтарда болады. Бұл – жасуша шырынына толы мембрана көпіршігі. Онда зиянды немесе қоректік заттар концентрлі ерітінді түрінде сақталады. Сонымен қатар вакуольдер өсімдік жасушасында жасушаішілік қысымды сақтайды. Қабықша,цитоплазма,ядро,эукариоттар,прокариоттар,ри- босомалар, митохондрия, Гольджи жиынтығы, ядрошық, хро- мосомалар, кариоплазма, пластидтер, автолиз, лизосомалар, ЭПТ,вакуоль,жасушалықшырын. жүктеу/скачать 3,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|