4.2. Негізгі жарық шамалары Негізгі жарық шамалары жарық ағыны, жарықтандыру және жарық күші
болып табылады. Бізді қоршап тұрған заттар кеңістікке сәулелі энергияны
шығарады, ол кеңістікте таралатын элеткромагниттік тербеліс түрінде
болады.
Жарық әсері бойынша бағаланатын сәулелену қуаты адам көзіне көрінетін
болған жағдайда жарық ағыны деп аталады. Жарық ағынының өлшем
бірлігі Ф люмен болады (лм).
95
Жарық техникалық шамалардың негізгі бірліктерінің бірі ӨЖ жүйесінде
жарық күші – кандела (кд) болып таылады.
Жарық ашықтығының екі немесе үш деңгейін алу үшін бір шам
жағдайында қосарлы ажыратыш қорабына 4.2 суретте берілген
сызбалардың бірін монтаждау керек.
Сызбаларды жеке түрде пайдалану керек, ал екі деңгейге 4.2 жарықтық
алуға мүмкіндік береді. Жартылай өткізгішті диод Ү1, ол ажыратылған
кезде ғана тоқ оң жартылай тоқыннан бастап В2 тұйықталу кезінде дәйекті
түрде қосылады. Бұл жағдайда орташа ток екі есе азаяды және жартылай
қызу шамы жанатын болады. Үш деңгейден шам жарықтығы көрсетілген
сызбасын алу үшін пайдаланады жану керек 4.2, б. Алшақ салынған
ашылатын кезде кілтте В2 және В1 айнымалы ток конденсатор С1 шамды
Л1 арқылы өтеді. Конденсатор сыйымдылығы 50 Гц етіп таңдалады ток
жиілігі кезінде оның кедергісі несколь қарсылық қарай шамның есе артық
еді. Бұл жағдайда шам го реть өте әлсіз болады және түнгі шамның ретінде
пайдаланылуы мүмкін. Алшақ салынған В1 және В2 диод арқылы кернеуді
U желілері мен шам арқылы өту кезінде конденсатор С1 Д1 амплитудалық
маңызы бар ток ажыратқыштар оқталады дейін тоқтатылады. Ол
жанбайды. Егер екі ажыратқыштың тұйықталған шам жанып тұр және ол
толық қызумен атаулы ток арқылы өтеді.
Жарық күші ұығымы жарық ағынының белгілі бағытта таралуын сипаттау
үшін қажет болады.
Бұл ұғым қажет, себебі кейбір жарық көздері жарық
ағынын әркелкі шығарады: қарқындылығы әр түрлі болады: с
4.2 сурет. Екі (а) және үш (б) жарық деңгейін қамтамасыз ету мақсатында
аспашамдарды қосу сызбасы
Өзгеше мөлшері жарықтықпен жарығы бар жарық көзі, ол осы нүктеден L
және S бетінің ең жарық 1с жарығы басқармасындағы арналған бетінің ха
қатынасымен анықталады күшін жазықтыққа перпендикуляр арналған
қарай таңдалған бағытымен сипатталады. Бұл проекция косинусты тәуелді
бағыты арасындағы бұрыш (перпен дикуляром) жарық тасқыны мен
нормалью алаңға жарығы анық: L = Ia / (S cos ф). Кандела әр шаршы
жарықтық бірлігі болып табылады (кд/м2).
Жарық ағыны Ф жарықтандырлатын бірлігіне келетін оның бетінің S
жарық деп аталады: E = F / S. Қарқындылығы туралы бағалау бойынша
бөлінеді, ал жарық ағыны тығыздығының жарықтандыру бойынша
жарықтандыратын беті. Люкс (лк) жарықтандыру бірлігі болып табылады.
1 лк жарықтылық бетінің ауданы 1 м2 тең болады, егер оның әрбір жарық
96
ағыны 1 лм тең түседі. Бетінің жарықтылығы қасиеттерін тәуелді емес.
Олардың бетін, жарықтық диффузиялық барлық бағыттарда бірдей деп
аталады. Ондай беттерге, ағаш, маталар мен майлаулы бетін ақ қағазды
жатқызуға болады.