Оқулық «гэотар-медиа»

302 
Кесте 9-9.
Балалар нәжісіндегі патологиялық өзгерістері (Хертл М. 
бойынша, 1990) 
Нәжіс сипаты 
Жиілігі 
Басқа симптомдар 
Ауру 
Меконийдің 
айтарлықтай қанмен 
араласуы, қара-
қызыл, сұйық 
Жиілеген 
Нәрестелердің 
гиперпротромбине
миясы
Нәрестелер 
меленасы
«Қара нәжіс», қара, 
қоңыр-қара тығыз 
немесе ботқа 
тәріздес 
Жиілеген немесе 
қалыпты 
- 
Ішектің жоғарғы 
бөліктерінің айқын 
қанағуы: мұрыннан 
қанағу, өңеш 
варикозы, сілемей 
қабатының ойық 
жаралары, Меккель 
дивертикулы, 
гемобилия, темір 
препараттарын 
қабылдау 
Ботқа тәріздес 
немесе айқын қызыл 
қанмен аралас сұйық 
Жиіленген 
- 
Ішектің төменгі 
бөліктерінің айқын 
қанағуы: Меккель 
дивертикулы, 
салмонеллез немесе 
тифтің себебінен 
пайда болған ойық 
жара 
Тығыз қалыпты 
боялған нәжіс 
үстінде ақшыл қан 
қоспасы 
Сирек 
Дефекация кезіңде 
ауырсыну 
Іш қатуы, жарылуы
Қалыпты нәжіс 
үстінде ақшыл қан, 
кейде сілемей 
қоспасы
Қалыпты 
Әдетте 
ауырсынусыз 
Полиптер, гемморой, 
аденокарцинома 
Нәжіссіз қан аралас 
сілемей
Айтарлықтай жиі, 
аз көлемді 
«Жедел іш»
Инвагинация
Көлемді сілемейлі, 
қан аралас, қоңыр 
түсті іштің өтуі 
Айтарлықтай 
жиіленген 
Тенезмдер
Колит 
(бактерияльды 
дизентерия, 
амебиаз), проктит 
Сұйық немесе ботқа 
тәріздес нәжіс, 
нәжіспен аздаған қан 
араласуы мүмкін
Жиіленген
Қызба, құсу
Жедел 
гастроэнтерит, қан 
араласқан 
сальмонеллезге 
күдіктену 
Түссіз нәжіс
Қалыпты немесе 
жиіленген 
Механикалық 
сарғаю
Өт жолдарының 
стенозы 
 
 

303 
Айқын веналы тор 
Іштің алдыңғы іргесінде айқын веналы тордың пайда болуы қақпалық 
вена жүйесімен (портальды гипертензия) немесе төменгі қуыс венасымен 
қанның ағысы қиындағанда дамитын коллатеральды қанайналымы туралы 
куәләндіреді. 
Портальды гипертензия себептері (Пайков В.Л. және бірлескен автор 
бойынша, 1998) 

Бауырдан тыс: 
- портальды вена бітелуі; 
- идиопатиялық; 
- туа біткен бұзылыстар; 
- омфалит; 
- кіндік венасын катетеризациялау; 
- портальды пиелофлебит; 
- перитонит; 
- жарақат; 
- ұлтабар ойық жарасы; 
- панкреатит; 
- ісік; 
- лимфа түйіндерінің ұлғаюы. 

Бауырішілік: 
- цирроз; 
- бауырдың туабіткен фиброзы; 
- портальды аймақтың инфильтрациясы; 
- шистосомоз; 
- жедел гепатит; 
- созылмалы белсенді гепатит; 
- тұқымқуалаушы телеангиоэктазия. 

Постсинусоидальді: 
- Бадд-Киари синдромы; 
- төменгі қуыс венаның бітелуі; 
- жабыспалы перикардит; 
- венозды окклюзия. 
 
Іштің алдыңғы іргесі бұлшықеттің кернеуі 
Іштің алдыңғы іргесі бұлшықеттің кернеуі («бұлшықет қорғанысы») – 
париетальды ішперде (жайылмалы не жергілікті перитонит), сонымен 
қатар висцериальды ішперде не ағзалардың сілемей қабатының 
қабынуларында (аппендицит, холецистит және т.б.) пайда болатын 
висцеромоторлы рефлекс. 
Перистальтикалық шуылдар өзгерістері 
Перистальтикалық шуылдардың болмауы («табыт тыныштығы») 
перитонит кезіндегі ішек атониясына; инвагинацияда, ішек бітелуінде 
олардың күшеюі тән.

304 
Механикалық ішек бітелуінде перистальтикалық шуылдары ішек таралған 
аймақтан жоғары жиіленеді және үнді естіледі, ал ішектің паралитикалық 
бітелуінде ішек шуылдары толық жойылады. 
Ішек пальпациясында анықталатын өзгерістер 
Тығыз жіңішке ішекті спастикалық жағдайларда пальпациялауға 
болады; тығыз тоқ ішекті – іш қатқанда. Атонияда тоқ ішекті босаң іргелі 
жұмсақ цилиндр түрінде сезуге болады. Туа біткен мегаколонда 
(Гиршпрунг ауруы) ол өте ұлғайған және барлық іш қуысын алып жатуы 
мүмкін. 
Бауыр ұлғаю 
Балалар бауыр ұлғаюының негізгі себептері (сурет 9-43, 9-44): 

бауырдың өзінідк патологиясы (гепатит, цирроз, майлы гепатоз, 
ісіктер); 

бауыр ішілік өт жолдарының зақымдануы;
Сурет 9-43.
Ерте жастағы балалардағы гепатомегалия себептері 
Ұзақ уақыт 
парентеральді тамақтану 
Муковисцидоз 
Нәрестедегі гепатит 
α-1-антитрипсин 
жеткіліксіздігі 
Нәрестедегі 
гипербилирубинемия 
Рей синдромы 
Зат-алмасу аурулары 
Бауырдан тыс холестаз: 
өт жолдары атрезиясы, 
өт түтігінің жылауығы 

305 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 9-44. 
Ересек балалардағы гепатомегалия себептері 
-жүректің оң жақ қарынша жеткіліксіздігінде қанайналым бұзылысы 
себебінен қанның іркілуі; 
-қан аурулары (лейкоздар, анемиялар, лимфогранулематоз); 
-көптеген инфекциялық аурулар және ішек құрттары; 
-инфекциялық емес аурулар; 
-амилоидоз. 
Бауыр ұлғаюы жиі төменгі шетінің тығыздалуымен жүреді. Жедел 
және реактивті гепатиттерде бауырдың төменгі қырының ауырсынуы 
байқалады. Ісікті зақымдалуда, эхинококкозда, бауыр циррозында төменгі 
қыры тегіс емес және тығыз. Бауырдың қыры тығыз, тас сияқты қаттыға 
дейін цирроз кезінде байқалады. Бауырдың беткейі бұл кезде тегіс емес. 
Бауырдың тығыздығы неопластикалық үдерістерге де тән. Тегіс, түзу, 
жұмсақтау,
Қатерлі ісіктер 
Холецистит 
Дәнекер тіннің жүйелі 
аурулары 
Гепатиттер: жедел, 
созылмалы 
Қор жинау және зат 
алмасу аурулары 
Гемолитикалық анемия 
Тамақтану бұзылысы 
Бауыр жарақаты 
Бауыр циррозы 
Саркоидоз 
Рей синдромы 

306 
 
 
Сурет 9-45.
Балалардағы спленомегалия себептері 
 
 
 
 
Көкбауыр жарақаты
Бүйректен тыс портальды гипертензия: 
даму ақаулары, тромбоз, флебит, 
ісіктермен және жылауықтармен қысылу 
Бауырішілік портальды гипертензия: 
созылмалы гепатит, бауыр циррозы 
Бактериялық 
инфекция: жай 
инфекция, сүзек, 
бруцеллез 
Вирустық инфекция: 
цитомегалия, 
инфекциялық 
мононуклеоз 
Гоше ауруы 
Амилоидоз 
жарақаты
Саңырауқұлақтық 
зақымдалу: 
актиномикоз, 
кокцидомикоз 
Эритроциттер 
аурулары: туа 
біткен 
сфероцитоз, 
талассемия 
Миллиарлық 
туберкулез 
Абцесс 
жарақаты
Жылауық 
Протозойлы инфекция: 
лейшманиоз, безгек, 
амебиаз, токсоплазмоз 
Дәнекер тінінің диффузды 
аурулары 
Ісіктер (спленома, гемангиома) 
Сепсистік эндокардит 
Миелопролиферативті аурулар: 
лейкоздар, лимфомалар, 
лимфогранулематоз
Бауырүсті портальды 
гипертензия: Бадд-Киари ауруы, 
Бадд-Киари синдромы (ісіктер, 
паразиттік аурулар) 
ыр жарақаты

307 
пальпация кезінде қатты ауырсынатын шеті доғалданған бауыр – жедел 
қан іркілуінде (жүрек-тамыр жетіспеушілігі), сонымен қатар бауырішілік 
өт жолдарының қабынуы үдерісінде.
Бауыр ауруларының бастапқы кезеңіне (оның ішінде Боткин 
ауруында) көлемінің жедел ұлғаюы тән. Жедел дистрофиясында оның 
көлемі кішіреюі мүмкін, пальпациялау мүмкін емес. 
Оң жақты эксудативті плевритте бауырдың төменгі шеті төменге 
қарай ығысады; метеоризмде, асцитте – жоғары қарай (бауыр көлемі мұнда 
өзгеріссіз). Бауыр тұйықталуының жойылуы ұлтабар немесе асқазан ойық 
жарасының тесілуінде байқалады. 
Спленомегалия
Көкбауыр патологиялық өзгерістері оның қызметінің ұлғаюымен 
немесе күшеюімен, әртүрлі заттардың шөгуімен, сондай-ақ портальдық 
гипертензияда веноздық іркілумен байқалуы мүмкін. Спленомегалия 
(сурет 9-45) көптеген ауруларда (инфекциялық, қан аурулары, ісіктер, қор 
жинау ауруларында, аутоиммундық ауруларда және т.б.) қосақталады. 

жүктеу/скачать 12,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: