Оқулық жалпы орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы

9
1898 жы лы Абай дың фи ло со фия лық да на лы ғын көр се те тін атақ ты «Өл-
сем, ор ным қа ра жер» жа зыл ған соң ға на өзі нің бұ дан бұ рын жаз ған бар лық 
өлең де рінің жи нал ға нын қа лай ды. Абай 1899 жыл ға дей ін өлең ді едәу ір көп 
мөл шер де жа за ды.
Абай­­қан­дай­сынақтарды­басынан­өткізді?
1891 жыл ға дей ін ел іші біраз уақыт ты ныш бо лып ке ліп, дәл сол жыл дың 
жа зын да Ос пан мен Ораз бай қай тадан ерегесіп, араз да са бас тай ды. Абай ба-
сын да еке уін та ту лас тыр мақ бо ла ды, бі рақ еке уі де ал ған бе ті нен қайт пай, 
жау ла сып кет кен соң, іні сі жақ қа шы ға ды. Осы жау лық тоқ та май тын бо лып, 
ұл ғай ып өсіп, та ғы да Шың ғыс тың ше гі нен асып, То бық ты ға же тіп, одан бас-
қа сырт ел дер ге де жайы лады. 1892 жылы Ос пан қай тыс бо ла ды. Ол Абай ды 
ел іс те рі нің бар лы ғы нан бо са тып, өз мой ны на ал ған еді. Өз ге ту ыс қан ішін де 
ең жақ сы көр ген іні сі болған дық тан, бұл қа за Абайға өте ау ыр тиеді. 1892 
жыл ғы өлең де рі нің кө бін де Абай Ос пан ның өлі мі мен ула нып дерт тен ген жү-
ре гін жиі сез ді ре ді. 
Әб ді рах ман Абай дың қат ты сү йеніш кө ріп, үміт қыл ған ба ла сы ның бі рі 
еді. «Ми ха йловс кая-ар тил ле рийс кая шко ла ны» бі ті ріп, ен ді әс ке ри ар тил ле-
рия лық ака де мия ға түс кі сі ке ліп жүр ген де, құрт ау руы мен нау қас та нып, 1895 
жыл дың қаң та рын да қай тыс бол ған. Ос пан ның қа за сы нан соң Абай ды қат ты 
күй дір ген өлім нің бі рі осы еді.
Ма ғауия Абай дың жа сы нан ден сау лы ғы на шар бол ған дық тан, қа ла дан 
то лық ілім-бі лім ала ал ма са да, әке сі нің тәр бие сін бой ына сі ңі ріп өс кен ба-
ла сы еді. Ел ден шық пай отыр са да, Еуро па тәр бие сін ал ған адам дай, ақыл-
мі незі, адам гер ші лі гі тү ге лі мен мә де ни ет ті кі сі нің дең гей ін де бол ған. Ол да 
әке сі си яқ ты қыр да оты рып-ақ, өзі із-
де ніп, көп оқып, мол бі лім ал ған жан 
еді. Ел жұ мы сы на кі ріс се, әке сі нің ісін 
өз мой ны на ала тын. Жұм сақ мі нез ді 
бол ған дық тан, ел дің көп ші лі гі не аса 
жа ғым ды бол ған. Осын дай ақыл ды 
да аб зал ба ла сы – Ма ғауия қатты на-
уқастанып, қай тыс бол ған соң, Абай 
құ са бо лып, ау ру ға шалдыға ды. Тө-
сек тар тып жаты п қалма са да, ешбір 
жанмен сөй лес пей ді де, еш нәр се мен 
өзін ал дар қат пай ды. Ау ру ын еш-
кім ге көр се тіп ем дет пей ді де, мұ ның 
бә рін қа жет сіз деп бі ле ді. Осылайша 
Ма ғауия қа за сы нан кей ін 40 күннен 
соң, 23 мау сым да 1904 жы лы жа ны 
жа ра лы ақын жа ра сы мен өмір де тат-
қан ула рын өз іші не жиып, дү ние ден 
өте ді. Оның сүйе гі Жи де бай да ғы өз 
қыс тау ының жа ны на қой ыла ды.
Абай есімі – қазақ халқының ұлттық 
санасының оянуы мен рухани қайта 
жаңғыруының қоғамның озық күште­
рінің өркениеттілікке ұмтылысы мен 
әлеуметтік әділдіктің символы.
Зәки­Ахметов
Зерделі­ой
Шын ха кім, сө зің асыл – ба ға жет пес,
Бір сө зің мың жыл жүр се, дә мі кет пес.
Қа ра дан ха кім бол ған сен дей жан ның
Әлем нің құ ла ғы нан әні кет пес!
Ай, жыл өтер, дү ние кө шін тар тар,
Өл ті ріп талай жан ды, жү гін ар тар.
Көз ашып, жұр тың ояу бол ған сай ын,
Ха кім ата, ты ныш бол, қа ді рің ар тар.
Мағ­жан­Жұ­ма­ба­ев

жүктеу/скачать 5,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: