Эмбриология

7.2. Қан
159
лары, сонымен катар, С,- және С4-рецепторлары. Эозинофилдер козғалмалы 
жасушалар және фагоцитозға кабілетті, бірак олардын фагоцитоздык 
кабілеттері, нейтрофилдерге карағанда, төмендеу болады.
Тіндік базофилдердін бөлетін гистаминіне (әсіресе кабыну кезінде және 
аллергиялык реакцияларда), белсендірілген Т-лимфоциттердін бөлетін 
лимфокиндеріне және антигендер мен антиденелерден тұратын иммунды ке- 
шендерге эозинофилдер он хемотаксис танытады (14-тарауды караныз).
Бөгдетекті нәруыздарға карсы реакцияларда, және, тіндік базофилдердін өндіретін 
гистаминнің алмасуына катысатын, аллергиялык және анафилактикалык реакция­
ларда эозинофилдердің орыны аныкталған. Гистамин тамырлардын кабырғасынын 
өткізгіштігін жоғарылатады, тіндерде ісінулерді калыптастырып, үлкен концентрация- 
да өлімге әкелетін шокпен аякталуы мүмкін.
Эозинофилдер тіндерде гистаминнің мөлшерін әр түрлі жолдармен 
төмендетуге септеседі. Олар гистаминаза ферментінін көмегімен гистаминді 
ыдыратады, тіндік базофилдердін гистаминді түйіршіктерін фагоциттейді, 
гистаминді рецепторларымен байланыстыру аркылы плазмолеммасына адсор- 
биялайды және тіндік жасушалардын дегрануляциясын тежеп, гистаминнің 
жасушадан сыртка шығуына кедергі жасайды.
Эозинофилдердің ерекше кызметіне 
антипаразиттік
ыкпалы жата- 
ды. Паразиттік аурулар кезінде (гельминтоздар, шистосомоз және т.б.) 
эозинофилдердің саны әжептәуір — лейкоциттердің жалпы санының 
90% дейін — жоғарылайды. Эозинофилдер канға немесе мүшелерге 
түскен паразиттердің личинкаларын өлтіреді (мысалы, ішектің шырышты 
кабыкшасына).
Олар кабыну ошактарына хемотаксистік факторлармен шакырылады да, паразит- 
терге жабыса бастайды, өйткені олардын үстінгі беттерінде кан комплементінін бүркеп 
алатын компоненттері болады. Бүл мезгілде эозинофилдердін дегрануляциясы өтеді 
де, паразиттердін кутикуласын күйрететін нәруыз бөлінеді.
Шеткері каннын күрамында эозинофилдер 12 сағаттан кем бола­
ды да, содан кейін тіндерге көшеді. Олардын нысаналы мүшелеріне тері, 
өкпе және ас корыту түтікшесі жатады, ол жерде эозинофилдер өздерінін 
кызметін 8—12 тәулік бойы аткарады. Эозинофилдердін санынын өзгеруі 
медиаторлардың және гормондардын әсерінен байкалады, мысалы, стресс- 
реакция кезінде кандағы эозинофилдердін саны азаяды, өйткені бұл кезде 
бүйрекүсті безінін гормондарының мөлшері артады.
Базофилді гранулоциттер (базофилдер). Канның кұрамындағы базофил- 
дердің мөлшері 0—0,06 109/л, болады, немесе лейкоциттердін жалпы санынын
0— 1%-ын кұрайды. Олардын кан жұғынындағы диаметрі 11 — 12 мкм болса, 
жана алынған канның тамшысында 9 мкм шамасында болады. Базофилдердін 
ядролары сегменттелген, 
2—3 бөлікшелері болады, 
цитоплазмасында 
органеллалардын барлык түрлері — эндоплазмалык тор, рибосомалар, Голь­
джи кешені, митохондриялар, актинді филаменттер — аныкталады (7.8-суретті

160
7-Тарау. Қан жэне лимфа. Қан өндіру (қан түзеу)
караныз, 
в).
Жасушада аныкталатын метахромды ірі айрыкша түйіршіктердің 
саны 400 шамасында болады, олар жиі ядроны да жауып кетеді, көлемдері 
0,5 мкм-ден 1,2 мкм аралығында ауытқиды. 
Метахромазия
(түйіршіктерді 
азур II көккүлгін түске бояйды) гликозаминогликан — гепариннің болуымен 
түсіндіріледі. Айрыкша түйіршіктердің кұрамында пероксидаза, гистамин, ге­
парин, АТФ, нейтрофилдердің және эозинофилдердің хемотаксис факторы 
және т.б. болады. Түйіршіктердін біраз бөлігі модифицияланған лизосомалар 
болып табылады. Электронды-микроскопиялык зерттеулерде түйіршіктерді 
коршап тұрған мембрана және кристаллы аймак ажыратылады. Электрондык 
тығыздығы бойынша түйіршіктер әркилы. Айрыкша түйіршіктерден баска, ба- 
зофилдерде 
азурофилді түйіршіктер
де (лизосомалар) болады. Дәнекер тіннің 
базофилдері тәрізді, бұл жасушалар да гепарин мен гистаминді бөлу аркылы 
канның ұю жүйесін және кан тамырларынын өткізгіштігін реттеуге катысады. 
Базофилдер организмнін иммундык реакцияларына катасады. Базофилдердін 
дегрануляциясы жедел дамитын гиперсезімталдык реакциялары (мысалы, 
түншыкпада, анафилаксияда, бөртпелерде) кезінде байкалады.
Базофилдер сүйек майында пайда болады. олар канда 1 тәулікке дейін 
айналымда болады, содан кейін тіндерше көшіп, 1—2 тәулік бойы өздерінің 
кызметін аткарғаннан кейін өледі.

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: