тақырып. Тілдердің көпөлшемді классификациясы

– 
5 
–
Есеналиева Жанар
Алғы сөз
Оқулық студенттерді салғастырмалы тіл білімінің 
негізгі концепциясымен, ұғымдарымен, терминологиямен, 
салыстырмалы және салғастырмалы лингвистиканың ұғымдық 
аппаратымен, мақсат-міндеттері мен зерттеу әдістерімен 
таныстырады. Сонымен қатар, салғастырмалы тіл білімінің
қазіргі жағдайының кейбір мәселелеріне, атап айтатын болсақ, 
тілдердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын зерттеу 
тарихына, логикалық, лингводидактикалық және лингвомәдени 
аспектілеріне назар аударылады.
Курсты оқыту шеңберінде тілдерді салғастырмалы 
оқыту тарихымен, салғастырмалы лингвистиканың жекелеген 
салаларымен байланысты негізгі мәселелерді қарастырады. 
Салғастырмалы лингвистика методологиясымен контрастивтік 
грамматика, лексикология, салғастырмалы фонетика мен 
фонология, морфология, мәдентетаралық коммуникациянының 
салғастырмалы зерттеу мәселелері зерделенеді.
Курстың негізгі дидактикалық мақсаты - салғастыр-
малы лингвистиканың лингвист-оқытушының, лингвист-
аудармашының 
және 
мәдениетаралық 
коммуникация 
саласындағы маманның жалпы теориялық дайындығы үшін 
маңыздылығын көрсету, контрастивті лингвистиканың 
теориялық 
тұжырымдамалары 
мен 
мәдениетаралық 
байланыстар практикасының байланысын қарастыру. Сонымен 
қатар, курс тілдік зерттеудің салғастырмалы әдістерінің 
мүмкіндіктерін көрсетуге бағытталған, бұл әсіресе жоғары курс 
студенттері үшін ғылыми жұмыста және диплом жұмыстары 
үшін өте керек.

– 
6 
–
Салғастырмалы тіл білімі
Салғастырмалы тіл білімі курсын зерделеу нәтижесінде 
студент салғастырмалы тіл біліміндегі негізгі теориялар туралы 
білім алады, бұл құрылымы әртүрлі тілді зерттеуде тілдерді 
салғастырудың кейбір әдістері мен тәсілдерін саналы түрде 
қолдану қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Курста студенттердің келесі дағдыларын қалыптастыру 
және жетілдіру қарастырылған: 
- жүргізіліп жатқан салғастырмалы зерттеудің теориялық 
бағытын анықтай білу;
- терминология мен салғастырмалы тіл білімінің 
ұғымдық аппаратын зерттеу және ғылыми еңбектер де 
қолдана білу;
- салғастырмалы лингвистика әдістерін студенттің өздік 
жұмыстарында дұрыс қолдана білу.
Студенттің өзіндік жұмысы барысында ғылыми 
әдебиеттерді пайдалана отырып, реферат жазу дағдыларын 
дамыту және жетілдіру ұсынылады. Қосымша шығармашылық 
тапсырмалар (дискуссия, баяндамалар, жоба жасау) болашақ 
маманның өзіндік ғылыми және теориялық ұстанымын 
қалыптастыруға мүмкіндік жасайды.
Курстың құрылымына проблемалық салалық принцип 
бойынша ұйымдастырылған тақырыптар кіреді. Салғастырмалы 
зерттеудің негізгі бағыттарын қарастыратын кіріспе бөлімінен 
кейін «Тіл біліміндегі салыстырмалы зерттеулердің тарихы», 
«Тіл біліміндегі салғастырмалы зерттеулердің тарихы», 
«Дүние жүзі тілдерінің классификациясы», «Тілдердің 
көпөлшемді классификациясы», «Халықтың коммуникативті 
мінез-құлқын контрастивті зерттеу» бөлімдері келтірілген. 
Лингвистикалық типологияға ерекше көңіл бөлінеді. Оның 
ішінде типологияның негізгі ұғымдары тіл типі, тілдегі тип, 
метатіл, эталон тіл, изоморфизм, алломорфизм, тілдегі басым 
белгілер (доминанттар) зерделенеді. Оқулықтың материалына 
дәрістер, кестелер, бақылау сұрақтары және өздік жұмыс, кейс 
стади, жоба жұмыстары тапсырмалары кіреді.

– 
7 
–
Есеналиева Жанар
Оқу курсының нәтижелері:
 
Студент тілдерді салыстыру, 
салғастыру барысында метатілдік бірліктерді анықтай отырып, 
тілдер арасындағы изоморфизмдерді, алломорфизмдерді, 
доминанттық белгілерді анықтай алу, сонымен қатар:
• Салғастырмалы тіл білімінің өзекті мәселелері 
бойынша лингвистикалық деректерді талдау кезінде 
зерттеу әдістерін қолдану;
• Әртүрлі типологиялық мектептердің бағыттардың 
жекелеген ғалымдардың тұжырымдамаларына талдау 
жүргізу;
• Ана тілінің ғылыми негізінің қалыптасу кезеңдерін, 
көрнекті өкілдерін;
• Үйреніп жатқан шетел тіліне қатысты лингвистикалық 
дәстүрдің көрнекті өкілдерін;
• Әлемдегі танымал ғылыми мектептерді, белгілі 
ғалымдарды, олардың негізгі ғылыми ұстанымдарын 
және тіл біліміндегі жаңа ғылыми бағыттарды білу;
• логикалық сөйлеу дағдысының базасы ретінде тілдік 
нормаларды білуі тиіс.
Дамытылатын құзіреттер:
- 
когнитивтік-лингвомәдени құзыреттілік. 
Ол сал-
ғастырмалы тіл білімі пәні бойынша тұтынушысының 
тілдік санасына тән «екінші тілдік концептуалдық 
әлем» моделін саналы түрде қалыптастыруға, 
салғастырмалы тіл білімі
 
ғылымындағы ең маңызды 
бағыттарға бағдарлама дайындауға мүмкіндік береді;
-
әлеуметтік-мәдени
, тіл үйренушіде басқа лингво-
социум әлемі мен концепт ретінде «екінші когнитивтік 
сананы» және оның когнитивтік жүйесінде әлем туралы 
білім мен «өзге аяны» тілге қатысты «екінші құрылым-
білімді» қалыптастырады. салғастырмалы тіл білімінің 
өзекті мәселелері бойынша лингвистикалық деректерді 
талдау кезінде зерттеу әдістерін қолдану құрылымын 
қалыптастырады;
- 
контенттік-кәсіби
, салғастырмалы тіл біліміне арнал-
ған (мәселе, мамандық тілі бойынша жалпы аялық 

– 
8 
–
Салғастырмалы тіл білімі
ақпарат, талқылауға апаратын жағдаят, болжамдық 
шешімдер) бастапқы мәтіннің пәндік мазмұнын 
бейнелейтін жаңа когнитивтік лингвомәдени кешенді 
меңгеру ретінде түсіндіріледі;
- 
кәсіби-бағытталған
, салғастырмалы тіл білімін 
меңгеру – болашақ кәсібінің қызмет технологиясымен 
тікелей байланысты тілдік және сөйлеу қызметінің 
барлық ауызша және қатысымдық аспектілерінде 
айқындалады. Салғастырмалы тіл білімі оқытуда тіл 
студенттің болашақ мамандығының ерекшеліктерін 
ескере отырып, оқытылады. Бұл әртүрлі типологиялық
мектептердің бағыттардың жекелеген ғалымдардың 
тұжырымдамаларына талдау жүргізумен анықталады.

– 
9 
–
Есеналиева Жанар

жүктеу/скачать 5,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: