И. А. Зимняя педагогикалық психология



Pdf көрінісі
бет198/229
Дата02.12.2023
өлшемі2,21 Mb.
#131392
1   ...   194   195   196   197   198   199   200   201   ...   229
Байланысты:
И.А. Зимняя Педагогикалық психология (2) 3

«Қарым-қатынас стилінен а) мұғалімнің коммуникатив-
тік іскерліктерінің ерекшеліктері, б) педагог пен тәрбиеленушілердің 
қалыптасқан ӛзара қатынас сипаты, педагогтың шығармашылық 
даралығы, г) оқушылар ұжымының ерекшелігі ӛз кӛрінісін табады» 
[82, 
97 б.]. Қарым–қатынас стилі адамдардың бір-бірімен ӛзара әрекеттесу 
тәсілдері мен қҧралдарының тҧрақты формасы, берілген жағдайда ол 
педагогикалық ӛзара әрекеттесу. Оқытушының (мҧғалімнің) ӛзінің 
қарым-қатынас стилін 
«1) оқушының (оқушылардың) ойлау процесіне 
аса зейін аудару, ойдың қалт еткен қозғалысы дереу қолдауды талап 
етеді, тіпті кейде ойды байқадым деген белгі де жеткілікті; 2) 
эмпатияның болуы – ӛзін оқушының орнына қоя білу ептілігі, оның іс-
әрекетінің мақсаттарын, түрткілерін және оның ӛзін түсіну, бұл 
белгілі бір дәрежеде оқушы іс-әрекетін болжауға және оны «post 
factum» емес, алдын ала басқаруға мүмкіндік береді;3) ақкӛңілділік, 
үлкен әріптестің (достың) оқушы табысына деген қызығушылық 
позициясы; 4) рефлексия – оқушылардың танымдық іс-әрекетін 
басқаратын педагог ретінде ӛз іс-әрекетін қатаң түрде үздіксіз 
талдау және оқу процесіне неғұрлым мол, жылдам түзетулер енгізу» 
[186, 61б.].
Қарым-қатынас стилінің оқытудың прогрессивті беталыстарына 
сәйкес келетін осы кӛрсеткіштерімен танысу, олардың бҧрын 
кӛрсеткендей, іс-әрекеттік келіс негізінде оқытуды ҧйымдастырушы 
мҧғалімде болуы керек сапалармен ҧқсастығын кӛруге мҥмкіндік 
береді. Бҧл жерде Л.В. Путляеваның зерттеулерінде оқушылардың 
мҧғалімнің жоғарыда қарастырылған қарым-қатынас стилінен туған
мінез-қҧлығының жауап реакциялары ең алғаш рет ашылып 
кӛрсетілгені маңызды. Сенім, бостандық, еркіндік, қорқыныштың 
болмауы, мҧғалімге, оқуға деген қуанышты қатынас, топтағы ақжарқын 
ӛзара тҥсіністікке ҧмтылу – мҧғалімнің қарым-қатынас стилін дҧрыс 
таңдауының нәтижесі. Мҧндай стильдің болмауы, айқайлау, кекету, 
мҧғалімның мінез-қҧлығы мен оның қарым-қатынас стилінде орын 
алатын оқушыны сыйламау бҥкіл оқыту жҥйесі қаншалықты мазмҧнды 
және әдістемелік дҧрыс ҧйымдастырылса да, оны жоққа шығарады. 
Қарым-қатынасқа жҥргізілген талдау келесі жағдайлар туралы айтуға 
мҥмкіндік береді: 


328 
-
педагогикалық 
қарым-қатынас 
жайлы 
оқудағы 
ӛзара 
әрекеттесу, педагог (оқытушының) пен оқушылардың (студенттердің) 
еңбектестігінің формасы ретінде; 
-
педагогикалық қарым-қатынаста бір мезгілде оның ҥш 
жағының - комуникативтік, интерактивтік және перцептивтік 
жақтарының болуы; 
-
педагогикалық қарым-қатынаста вербалдымен қатар басқа да 
тәсілдердің, яғни кӛркемдік, кинетикалық, символикалық тәсілдердің 
кең кӛрінуі жайлы.
Тағы атап ӛтейік, оқудағы еңбектестік пен қарым-қатынас 
оқытушы мен студенттің (студенттер тобының) кӛп деңгейлі ӛзара 
әрекеттесуі ретіндегі психологиялық талдауы осы жақтардың 
әрқайсысын оқу іс-әрекетінің субъекті ретінде және екеуін де 
сипаттаушыны қарастыруды қамтиды. Оларды сипаттаушының бірі – 
бҧл іс-әрекеттің мақсаттылығы, белсенділігі және тҥрткілігі, алайда 
олардың әрқайсысының іс-әрекет мақсаты мен тҥрткісі әртҥрлі. Екінші 
сипаттама еңбектестік пен қарым-қатынас субъекттерінің екеуінің де 
рӛлдік позицияларымен теңестіріледі: бірінші позиция мҧғалімнің, 
оқытушының тәрбиешінің рӛлін айқындайды; екіншісі – оқушының 
студенттің рӛлін айқындайды. Осы рӛлдердің комплетарлығын (ӛзара 
толықтыруларын), олардың ӛзара шартталуын атап ӛту маңызды.
Субъекттердің екеуін де анықтайтын ҥшіншісипаттама – оқу және 
педагогикалық 
іс-әрекеттің 
бір 
жағынан, 
олардың 
даралық-
психологиялық ерекшеліктерімен шартталуы, екінші жағынан, олардың 
әрқайсысы оқытушылар немесе студенттер ҧжымында қатысатын 
қатынастармен шартталуы.
*** 
Қарым-қатынас кӛпжақты және кӛпфункционалды қҧбылыс, оның 
сипаты ӛзара әрекеттесудің ӛзін анықтайды. Қарым-қатынасты 
қарастырудағы тҥрлі келістерді талдау негізінде қарым-қатынастың 
неғҧрлым сәйкес стилі іс-әрекетшіл, демократиялық, достық стилі 
болып табылды.
Ӛ з і н - ӛ з і т е к с е р у г е а р н а л ғ а н с ҧ р а қ т а р
1.
Қарым-қатынастың ақпараттық моделі мен оқытудың субъект-
объекттік схемасы қалай байланысқан? 


329 
2.
Мҧғалім ҥшін қарым-қатынастың репрезентативтік функциясы 
дегеніміз не? 
3.
Педагогикалық қарым-қатынастың жалпы сипаттамасы мен 
ӛзгешелігі қандай? 
4.
Қарым-қатынастың демократиялық стилі ҥнемі педагогикалық ӛзара 
әрекеттесуде жағымды әсерге ие бола ма? 
Ә д е б и е т


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   194   195   196   197   198   199   200   201   ...   229




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет