128
Холланд, Е.А. Климов) жинағымен сипатталатынын есепке алсақ, онда
оның кәсіби сипаттамасы терең даралық тҥрлендірілген болып шығады.
«Адам-Адам» схемасымен жҧмыс істейтін адамның кәсіби
жарамдылығын талдау ҥшін, кәсіби қол бос болмаушылықтың осы
типіне қарсы нәрселер тізімі орынды.
«Берілген типтегі кәсібін
таңдауға қарсы кӛрсеткіштер:сӛйлеу ақаулары, мәнерсіз сӛз,
тұйықтық, ӛз-ӛзіне беріліп кету, айқын кӛрінетін дене кемістіктері,
ӛкінішке орай, ебедейсіздік, шектен тыс баяулық, адамдарға
селқостық, адамға ешбір пиғылсыз қызығушылық білдірудің болмауы»
[90, 181 б.]. Бҧл «Адам - Адам» типіндегі кәсіп субъектісінің
жалпыланған портреті. Осы типке жататын
педагогикалық мамандық
тағы да бірқатар ӛзгеше талаптарды қояды, олардың ішінде негізгілері –
кәсіби қҧзырлылық және дидактикалық мәдениет.
Педагогикалық
іс-әрекетті
еңбек
қаруы
позициясынан
қарастырғанда ӛзіне назар аудартатын жағдай – онда басқа да
қатынастар схемаларының шоғырлануы,
ең алдымен «Адам – Белгі»
схемасы. Белгілік, соның ішінде, тілдік жҥйелер педагогикалық іс-
әрекетте қоғамдық-тарихи тәжірибені тасымалдаушы негізгі қҧрал
болып табылады, сонымен бірге таңбалық
жҥйелер ӛз
тарапынан
меңгеру пәні болып келеді. Бҥгінгі кҥнгі білім беру процесінде
компьютерлік техника да аз рӛл атқармайды. Педагог оны білімдерді
беру қҧралы ретінде де, зерттеу, сонымен қатар, оқыту пәні ретінде де
қолданады
Мамандықтың әр типі ҥшін әрекеттер қҧрамын талдай отырып,
Е.А. Климов олардың тӛрт тобын ҧйғарады:
1.
Қозғалыстық әрекеттер (орын алмастыру, орналасу, бҧрылу
және т.б.).
2.
Танымдық (гностикалық) әрекеттер,
оған қабылдау, қиял және
логикалық әрекеттер жатады.
3.
Тҧлғааралық қарым-қатынас әрекеттері, оған диагностикалау-
шы, әрекет-талап, серіктесті ақпаратпен басқару әрекеті.
4.
Жігерді келісімдеу әрекеті.
Педагог
субъект
ретінде
осы
әрекеттердің
барлығын
орындайтынын айта кетейік (аз мӛлшерде бірінші топ әрекеттерін, және
егер олар тек механикалық болған жағдайда. Аталған әрекеттер
тобының барлығының педагогтың кәсіби іс-әрекетіне енуі оның
интеллектуалдық және мінез-қҧлықтық мәдениетінің жан-жақтылығын
анықтайды.
Кәсіби іс-әрекет субъект қойған мақсатқа байланысты жіктелуі
мҥмкін: гностикалық (танымдық), қайта қҧру немесе іздеу мақсаттары.
129
Бҧл жерде екіншісі мен ҥшіншісі
міндет қоюмен және оларды
орныдаудың жаңа тәсілдері мен қҧралдарын табуына байланысты.
Қайта қҧрушы іс-әрекет заттардың, қҧбылыстардың, процестердің кез-
келген класымен ара қатынаста. Педагогикалық іс-әрекет ең алдымен,
субъектте қайта қҧру (ӛзгерту, дамыту) міндеттерін қою мен орындау
іскерлігін және осы міндеттерді орындаудың жаңа қҧрал-тәсілдерін
іздеу іскерлігін ҧйғарады.
Еңбектің функционалды қаруларын белгілеген кезде – Е.А.
Климов санаға қатысты сыртқы және ішкі кәсіби іс-әрекет қҧралдары
мен тәсілдерін ойға алады, және де ең алдымен, «ауызша және жазбаша
сӛз, бейнелеуді» алады. Педагог сӛзі оның іс-әрекетінің маңызды
сипаттамаларының бірі екені белгілі.
Педагогтың педагогикалық іс-әрекет субъектісі ретіндегі жалпы
сипаттамасын, оның мақсаттарын, пәнін, қҧралдарын, әрекет тәсілдерін
анықтау негізінде келтіру осы мамандықтың жалпы кҥрделілігі мен
кӛпжақтығын кӛрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: