А. Янушкевич. Дневники и письма из путешествия по казахским

у ы мы на , і ші нара Еу р о п а х а л ы қ т а р ы н а мәлі м бола баста- 
ды.
Әсіресе, Ш о қ а н Уәлиханов, Ы б ы р а й Ал тынс ари н орыс 
ті лінде ж а з ы п ж а р и я л а й б а с т а ғ а н д а ол а р д ың , о л а р ар- 
қ ы л ы бүкі л х а л ы қ т ы ң қабі леті не, әдеб и - р ухан и қ а з ы н а -
сын ың б ай л ы ғ ы н а , м а з м ұ н д ы л ы ғ ы н а , көркемді гіне орыс- 
ты ң прог ресші л қ а у ы м ы іш т а р т ы п бірден көңіл а уд а р д ы .
Д е м о к р а т т ы қ б а ғ ы т т а ғ ы о қ ы м ы с т ы л а р д ы ң бірі Н. М. Яд- 
ринцев Ш о қ а н т у р а л ы б ыл ай деп ж а з д ы : « Қ а з а қ н ағ ыз
а қ ын ж а н д ы халық. .. қ а з а қ т а р д ы ң ең білімдісі, әрине, 
белгілі с а я х а т ш ы м а р қ ү м Ш о қ а н Уәл иха нов еді. Ж ү р т -
тың а й ту ы н ш а , ол ж а й өмі рді ң өзі нде б арып т үр ғ а н өткір 
а д а м д а р д ы ң бірі болған. Е у р оп а білімін алып, к ө з қ а р а -
сын игерген ол п а с ы қ т ы қ біткенді Гейне кекесінімен мас- 
қ а р а л а у д ы сүйген. Сонымен бірге ол н ағ ыз а қ ын мінезді 
ж а н болған. Өкі ні шке, қ а з а қ х а л қ ы н ы ң өсіп өрке ндеуі не 
ж а ғ д а й ы
кем... 
Б ү л х а л ы қ т ы ң д а н а л ы ғ ы
өз 
нүры- 
мен орыс әдебиеті нде қ а н д а й ж а р қ ы р а р
еді! Қ а з а қ т а н
ш ы қ қ а н Ш о қ а н У ә л иха нов
пен б у р ят т а н ш ы қ қ а н оқы- 
мысты Д о р ж и Б а н з а р о в а р қ ы л ы С і бі рд і ң б ү р а т а н а ха- 
л ы қ т а р ы а қ ыл -о й мәдениеті ні ң т а р и х ы н д а кім б ола а л а-
тынын д ә л е л д е п б е р д і » 1.
« Қ а з а қ д а л а с ы н ы ң ш а м ш ы р а ғ ы » (Н. М. Я др ин це в) ,
« Шы ғ ы с т а н у ілімінің ш ы ң ын ан ж а р қ етіп ағып түскен 
ж а р ы қ ж ұ л д ы з » (Н. И. Весе ловс кий) Ш о қ а н У ә л иха нов
сол с ия қ т ы қ а р а ң ғ ы қ а з а қ д а л а с ы н д а бірінші болып бі- 
лім ш ы р а ғ ы н ж а қ қ а н Ы б ы р а й Ал тынс ари н да, қ а з а қ т ы ң
прогресші л ж а ң а ж а з б а әдебиеті нің т ұ ң ғ ыш туын көтер- 
ген Аб ай д а ж о ғ а р ы д а а й т ы л ғ а н а қ ы н д ық , ше шенд і к се- 
кілді х а л ы қ д а н а л ы ғ ы н б о й л а р ы н а
ана сүтімен 
бірге 
сіңіріп өскен.
Соны а ң ғ а р ғ а н прог ресші л з и я л ы л а р мен ж а з у ш ы л а р
ж о ғ а р ы д а ғ ы т а л а н т т а р ғ а ә л д е қ а й д а н келген, немесе әл- 
д е қ а л а й п ай да болғ а н қ ү б ы лы с ретінде емес, қ а з а қ хал- 
қ ын ың д а н а л ы ғ ы мен д а р ы н д ы л ы ғ ы н ы ң айғағы, айнасы 
реті нде қ а р а ғ а н , бұл б а ғ а н ы ң д ү р ыс тығ ын у а қ ы т арты- 
ғ ымен дәлелдеді.
А. В. З а т а е в и ч «Аз и я д а көшпе лі х а л ы қ т а р д ы ң ең ірі- 
сі, саяси ж ә н е э к о н о м и к а л ы қ а р е н а ғ а ж а ң а ш ы қ қ а н
осы бір ү лке н х а л ы қ т ы ң » ж а л п ы а д а м з а т т ы ң о р т а қ руха- 
ни қ а з ы н а с ы н а қ о с атын ү л т т ы қ үлесі ретінде ең алды-

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: