Қазақстан Республикасының Конституциясы

Қазақстан Республикасының Конституциясы
Конституция 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды.
Бiз, ортақ тарихи тағдыр бiрiктiрген
Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерiнде
мемлекеттiлiк құра отырып,
өзiмiздi еркiндiк, теңдiк және татулық
мұраттарына берiлген бейбiтшiл азаматтық
қоғам деп ұғына отырып,
дүниежүзiлiк қоғамдастықта лайықты орын
алуды тілей отырып,
қазіргі және болашақ ұрпақтар алдындағы
жоғары жауапкершілігімізді сезіне отырып,
өзіміздің егемендік құқығымызды негізге
ала отырып
осы Конституцияны қабылдаймыз.
I бөлім
ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап
1. Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және 
әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және 
адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары.
2. Республика қызметінің түбегейлі принциптері: қоғамдық татулық пен саяси 
тұрақтылық; бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму; қазақстандық 
патриотизм; мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен, 
оның ішінде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы 
шешу.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 21.12.2001 
N 18/2
қаулысын қараңыз.
2-бап
1. Қазақстан Республикасы - президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет.
2. Республиканың егемендігі оның бүкіл аумағын қамтиды. Мемлекет өз аумағының
тұтастығын, қол сұғылмауын және бөлінбеуін қамтамасыз етеді.

3. Республиканың әкімшілік-аумақтық құрылысы, оның елордасының мәртебесі 
заңмен белгіленеді. Қазақстанның елордасы Астана қаласы болып табылады.
3-1. Астана қаласының шегінде конституциялық заңға сәйкес қаржы саласында 
ерекше құқықтық режим белгіленуі мүмкін.
4. Қазақстан Республикасы және Қазақстан атауларының мәні барабар.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 23.04.2003 
N 4
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 2-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 23.03.2019 
№ 238-VI
(алғашқы 
ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 17.09.2022 
№ 142-VII
(
алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
3-бап
1. Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы - халық.
2. Халық билікті тікелей республикалық референдум және еркін сайлау арқылы 
жүзеге асырады, сондай-ақ өз билігін жүзеге асыруды мемлекеттік органдарға береді.
3. Қазақстан Республикасында билікті ешкім де иемденіп кете алмайды. Билікті 
иемденіп кетушілік заң бойынша қудаланады.
Халық пен мемлекет атынан билік жүргізуге Республика Президентінің, сондай-ақ 
өзінің конституциялық өкілеттігі шегінде Парламенттің құқығы бар. Республика 
Үкіметі мен өзге де мемлекеттік органдар мемлекет атынан оларға берілген 
өкілеттіктері шегінде ғана билік жүргізеді.
4. Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен заңдар негізінде 
заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну, олардың тежемелік әрі 
тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау принципіне сәйкес 
жүзеге асырылады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.04.2001 
N 1/2
қаулысын қараңыз. 
4-бап
1. Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сәйкес 
заңдардың, өзге де нормативтік құқықтық актілердің, халықаралық шарттары мен 
Республиканың басқа да міндеттемелерінің, сондай-ақ Республика Конституциялық 
Кеңесінің және Жоғарғы Соты нормативтік қаулыларының нормалары болып табылады
.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
1-тармақты жаңа редакцияда жазу көзделген (
Заңымен
01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі).
1. Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сәйкес 
заңдардың, өзге де нормативтік құқықтық актілердің, халықаралық шарттары мен 

Республиканың басқа да міндеттемелерінің, сондай-ақ Республика Конституциялық 
Сотының және Жоғарғы Соты нормативтік қаулыларының нормалары болып табылады
.
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының 
сәйкес 
Заңына
Конституциялық Кеңестің нормативтік қаулылары Конституцияға қайшы келмейтін 
бөлігінде оларды Конституциялық Сот қайта қарағанға дейін қолданылады.
2. Конституцияның ең жоғары заңды күші бар және Республиканың бүкіл 
аумағында ол тікелей қолданылады.
3. Республика бекіткен халықаралық шарттардың Республика заңдарынан 
басымдығы болады. Қазақстан қатысушысы болып табылатын халықаралық 
шарттардың Қазақстан Республикасының аумағында қолданылу тәртібі мен талаптары 
Республиканың заңнамасында айқындалады.
4. Барлық заңдар, Республика қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттар
жарияланады. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты 
нормативтік құқықтық актілерді ресми түрде жариялау оларды қолданудың міндетті 
шарты болып табылады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 11.10.2000 
N 18/2
; 05.11.2009 
N 6
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 4-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-бап
1. Қазақстан Республикасында идеологиялық және саяси әр-алуандылық танылады. 
Мемлекеттік органдарда партия ұйымдарын құруға жол берілмейді.
2. Қоғамдық бірлестіктер заң алдында бірдей. Қоғамдық бірлестіктер ісіне 
мемлекеттің және мемлекет ісіне қоғамдық бірлестіктердің заңсыз араласуына, 
қоғамдық бірлестіктерге мемлекеттік органдардың қызметін жүктеуге жол берілмейді.
3. Мақсаты немесе іс-әрекеті Республиканың конституциялық құрылысын күштеп 
өзгертуге, оның тұтастығын бұзуға, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге, 
әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық араздықты қоздыруға 
бағытталған қоғамдық бірлестіктер құруға және олардың қызметіне, сондай-ақ 
заңдарда көзделмеген әскерилендірілген құрамалар құруға тыйым салынады.
4. Республикада басқа мемлекеттердің саяси партиялары мен кәсіптік одақтарының 
қызметіне, діни негіздегі партияларға, сондай-ақ саяси партиялар мен кәсіптік 
одақтарды шетелдік заңды тұлғалар мен азаматтардың, шет мемлекеттер мен 
халықаралық ұйымдардың қаржыландыруына жол берілмейді.
5. Шетелдік діни бірлестіктердің Республика аумағындағы қызметі, сондай-ақ 
шетелдік діни орталықтардың Республикадағы діни бірлестіктер басшыларын 

тағайындауы Республиканың тиісті мемлекеттік органдарымен келісу арқылы жүзеге 
асырылады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 07.06.2000 
N 4/2
қаулысын қараңыз. 
Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
6-бап
1. Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады 
және бірдей қорғалады.
2. Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игілігіне де 
қызмет етуге тиіс. Меншік субъектілері мен объектілері, меншік иелерінің өз 
құқықтарын жүзеге асыру көлемі мен шектері, оларды қорғау кепілдіктері заңмен 
белгіленеді.
3. Жер және оның қойнауы, су көздері, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, басқа да 
табиғи ресурстар халыққа тиесілі. Халық атынан меншік құқығын мемлекет жүзеге 
асырады. Жер, сондай-ақ заңда белгіленген негіздерде, шарттар мен шектерде жеке 
меншікте де болуы мүмкін.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.11.1999 
N 19/2
; 13.04.2000 
N 2/2
; 
12.04.2001 
N 1/2
; 23.04.2003 
N 4
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) 
Заңымен
.
7-бап
1. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл - қазақ тілі.
2. Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі 
ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады.
3. Мемлекет Қазақстан халқының тілдерін үйрену мен дамыту үшін жағдай 
туғызуға қамқорлық жасайды.
8-бап
Қазақстан Республикасы халықаралық құқықтың принциптері мен нормаларын 
құрметтейді, мемлекеттер арасында ынтымақтастық пен тату көршілік қарым-қатынас 
жасау, олардың теңдігі мен бір-бірінің ішкі істеріне араласпау, халықаралық дауларды 
бейбіт жолмен шешу саясатын жүргізеді, қарулы күшті бірінші болып қолданудан бас 
тартады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.04.2001 
N 1/2
қаулысын қараңыз.
9-бап

Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері - Туы, Елтаңбасы және Гимні 
бар. Олардың сипаттамасы және ресми пайдаланылу тәртібі конституциялық заңмен 
белгіленеді.
Ескерту. 9-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 
II бөлім
АДАМ ЖӘНЕ АЗАМАТ
10-бап
1. Қазақстан Республикасының азаматтығы заңға сәйкес алынады және 
тоқтатылады, ол қандай негізде алынғанына қарамастан, бірыңғай және тең болып 
табылады.
2. Республиканың азаматын азаматтығынан, өзінің азаматтығын өзгерту құқығынан 
айыруға, сондай-ақ оны Қазақстаннан тыс жерлерге аластауға болмайды. Азаматтықтан
айыруға террористік қылмыстар жасағаны, сондай-ақ Қазақстан Республикасының 
өмірлік маңызы бар мүдделеріне өзге де ауыр зиян келтіргені үшін соттың шешімімен 
ғана жол беріледі.
3. Республика азаматының басқа мемлекеттің азаматтығында болуы танылмайды.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 01.12.2003 
N 12
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
11-бап
1. Республиканың халықаралық шарттарында өзгеше белгіленбесе, Қазақстан 
Республикасының азаматын шет мемлекетке беруге болмайды.
2. Республика өзінің одан тыс жерлерде жүрген азаматтарын қорғауға және оларға 
қамқорлық жасауға кепілдік береді.
12-бап
1. Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен 
бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі.
2. Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар 
абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де 
нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады.
3. Республиканың азаматы өзінің азаматтығына орай құқықтарға ие болып, 
міндеттер атқарады.

4. Конституцияда, заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, 
шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар Республикада азаматтар үшін белгіленген 
құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ міндеттер атқарады.
5. Адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы 
басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құрылыс 
пен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтірмеуге тиіс.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 01.12.2003 
N 12
; 18.04.2007 
N 4
қаулыларын қараңыз.
13-бап
1. Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары
мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық 
тәсілдермен қорғауға хақылы.
2. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы 
бар.
3. Әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Заңда көзделген реттерде заң 
көмегі тегін көрсетіледі.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 29.03.1999 
N 7/2
; 15.02.2002 
N 1
қаулыларын қараңыз. 
14-бап
1. Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең.
2. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, 
ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе 
кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайды.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.1999 
N 2/2
; 29.03.1999 
N 7/2
қаулыларын қараңыз.
15-бап
1. Әркімнің өмір сүруге құқығы бар.
2. Ешкімнің өз бетінше адам өмірін қиюға хақысы жоқ. Өлім жазасына тыйым 
салынады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 30.01.2003 
N 10
қаулысын; 15.12.2020 
№ 4
нормативтік қаулысын қараңыз.
Ескерту. 15-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
16-бап

1. Әркім өзінің жеке басының бостандығына құқығы бар.
2. Заңда көзделген реттерде ғана және тек қана соттың санкциясымен тұтқындауға 
және қамауда ұстауға болады, тұтқындалған адамға шағымдану құқығы беріледі. 
Соттың санкциясынсыз адамды жетпіс екі сағаттан аспайтын мерзімге ұстауға болады.
3. Ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасады деп айып тағылған әрбір адам сол 
ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (
қорғаушының) көмегін пайдалануға құқылы.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 31.12.2003 
N 13
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 16-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
17-бап
1. Адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды.
2. Ешкімді азаптауға, оған зорлық-зомбылық жасауға, басқадай қатыгездік немесе 
адамдық қадір-қасиетін қорлайтындай жәбір көрсетуге не жазалауға болмайды.
18-бап
1. Әркімнің жеке өміріне қол сұғылмауына, өзінің және отбасының құпиясы 
болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар.
2. Әркім өзінің жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан хаттарының, 
телефон арқылы сөйлескен сөздерінің, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен 
алысқан хабарларының құпиялылығы сақталуына құқығы бар. Бұл құқықты шектеуге 
заңда тікелей белгіленген реттер мен тәртіп бойынша ғана жол беріледі.
3. Мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар және 
бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа өзінің құқықтары мен мүдделеріне 
қатысты құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін 
қамтамасыз етуге міндетті.
Ескерту. ҚР Конститутциялық Кеңесінің 20.08.2009 
N 5
Нормативтік қаулысын 
қараңыз.
19-бап
1. Әркім өзінің қай ұлтқа, қай партияға және қай дінге жататынын өзі анықтауға 
және оны көрсету-көрсетпеуге хақылы.
2. Әркімнің ана тілі мен төл мәдениетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу 
және шығармашылық тілін еркін таңдап алуға құқығы бар.
20-бап

1. Сөз бен шығармашылық еркіндігіне кепілдік беріледі. Цензураға тыйым 
салынады.
2. Әркімнің заң жүзінде тыйым салынбаған кез келген тәсілмен еркін ақпарат алуға 
және таратуға құқығы бар. Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпиясы болып 
табылатын мәліметтер тізбесі заңмен белгіленеді.
3. Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертуді, оның тұтастығын 
бұзуды, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруді, соғысты, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық
, діни, тектік-топтық және рулық астамшылықты, сондай-ақ қатыгездік пен 
зорлық-зомбылыққа бас ұруды насихаттауға немесе үгіттеуге жол берілмейді.
21-бап
1. Қазақстан Республикасы аумағында заңды түрде жүрген әрбір адам, заңда 
көрсетілгеннен басқа реттерде, оның аумағында еркін жүріп-тұруға және тұрғылықты 
мекенді өз қалауынша таңдап алуға құқығы бар.
2. Әркімнің Республикадан тыс жерлерге кетуіне құқығы бар. Республика 
азаматтарының Республикаға кедергісіз қайтып оралуына құқығы бар.
22-бап
1. Әркімнің ар-ождан бостандығына құқығы бар.
2. Ар-ождан бостандығы құқығын жүзеге асыру жалпы адамдық және азаматтық 
құқықтар мен мемлекет алдындағы міндеттерге байланысты болмауға немесе оларды 
шектемеуге тиіс.
23-бап
1. Қазақстан Республикасы азаматтарының бірлесу бостандығына құқығы бар. 
Қоғамдық бірлестіктердің қызметі заңмен реттеледі.
2. Республика Конституциялық Сотының, Жоғарғы Сотының және өзге де 
соттарының төрағалары мен судьялары, Орталық сайлау комиссиясының, Жоғары 
аудиторлық палатасының төрағалары мен мүшелері, әскери қызметшілер, ұлттық 
қауіпсіздік органдарының, құқық қорғау органдарының қызметкерлері саяси 
партияларда, кәсіптік одақтарда болмауға, қандай да бір саяси партияны қолдап 
сөйлемеуге тиіс.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.2000 
N 13/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) 
Заңымен
.
24-бап

1. Әркімнің еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауына 
құқығы бар. Еріксіз еңбекке қылмыстық немесе әкімшілік құқық бұзушылық жасауға 
кінәлі деп тану туралы сот актісінің негізінде не төтенше жағдайда немесе соғыс 
жағдайында ғана жол беріледі.
2. Әркімнің қауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай еңбек ету жағдайына, еңбегі 
үшін нендей бір кемсітусіз сыйақы алуына, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтік 
қорғалуға құқығы бар.
3. Ереуіл жасау құқығын қоса алғанда, заңмен белгіленген тәсілдерді қолдана 
отырып, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешу құқығы мойындалады.
4. Әркімнің тынығу құқығы бар. Еңбек шарты бойынша, жұмыс істейтіндерге 
заңмен белгіленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндеріне, 
жыл сайынғы ақылы демалысқа кепілдік беріледі.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.1999 
N 2/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 24-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) 
Заңымен
.
25-бап
1. Тұрғын үйге қол сұғылмайды. Соттың шешімінсіз тұрғын үйден айыруға жол 
берілмейді. Тұрғын үйге басып кіруге, оны тексеруге және тінтуге заңмен белгіленген 
реттер мен тәртіп бойынша ғана жол беріледі.
2. Қазақстан Республикасында азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін 
жағдайлар жасалады. Заңда көрсетілген санаттағы мұқтаж азаматтарға тұрғын үй 
заңмен белгіленген нормаларға сәйкес мемлекеттік тұрғын үй қорларынан олардың 
шама-шарқы көтеретін ақыға беріледі.
26-бап
1. Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын 
мүлкін жеке меншігінде ұстай алады.
2. Меншік, оның ішінде мұрагерлік құқығына заңмен кепілдік беріледі.
3. Соттың шешімінсіз ешкімді де өз мүлкінен айыруға болмайды. Заңмен көзделген 
ерекше жағдайларда мемлекет мұқтажы үшін мүліктен күштеп айыру оның құны тең 
бағамен өтелген кезде жүргізілуі мүмкін.
4. Әркімнің кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез келген заңды кәсіпкерлік 
қызмет үшін еркін пайдалануға құқығы бар. Монополистік қызмет заңмен реттеледі әрі
шектеледі. Жосықсыз бәсекеге тыйым салынады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 16.06.2000 
N 6/2
; 20.12.2000 
N 21/2
; 
01.07.2005 
N 4
; 28.05.2007 
N 5
қаулыларын қараңыз.
27-бап

1. Неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттің қорғауында болады.
2. Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу - ата-ананың етене құқығы 
әрі міндеті.
3. Кәмелетке толған еңбекке қабілетті балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына 
қамқорлық жасауға міндетті.
28-бап
1. Қазақстан Республикасының азаматы жасына келген, науқастанған, мүгедек 
болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздерде оған ең 
төменгі жалақы мен зейнетақының мөлшерінде әлеуметтік қамсыздандырылуына 
кепілдік беріледі.
2. Ерікті әлеуметтік сақтандыру, әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша 
нысандарын жасау және қайырымдылық көтермеленіп отырады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.03.1999 
N 3/2
қаулысын қараңыз.
29-бап
1. Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар.
2. Республика азаматтары заңмен белгіленген кепілді медициналық көмектің 
көлемін тегін алуға хақылы.
3. Мемлекеттік және жеке меншік емдеу мекемелерінде, сондай-ақ, жеке 
медициналық практикамен айналысушы адамдардан ақылы медициналық жәрдем алу 
заңда белгіленген негіздер мен тәртіп бойынша жүргізіледі.
30-бап
1. Азаматтардың мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуына кепілдік 
беріледі. Орта білім алу міндетті.
2. Азаматтың мемлекеттік жоғары оқу орнында конкурстық негізде тегін жоғары 
білім алуға құқығы бар.
3. Жеке меншік оқу орындарында ақылы білім алу заңмен белгіленген негіздер мен 
тәртіп бойынша жүзеге асырылады.
4. Мемлекет білім берудің жалпыға міндетті стандарттарын белгілейді. Кез келген 
оқу орнының қызметі осы стандарттарға сай келуі керек.
31-бап
1. Мемлекет адамның өмір сүруі мен денсаулығына қолайлы айналадағы ортаны 
қорғауды мақсат етіп қояды.

2. Адамдардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін деректер мен 
жағдаяттарды лауазымды адамдардың жасыруы заңға сәйкес жауапкершілікке әкеп 
соғады.
32-бап
Қазақстан Республикасының азаматтары бейбіт әрі қарусыз жиналуға, жиналыстар, 
митингілер мен демонстрациялар, шерулер өткізуге және тосқауылдарға тұруға хақылы
. Бұл құқықты пайдалану мемлекеттік қауіпсіздік, қоғамдық тәртіп, денсаулық сақтау, 
басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мүдделері үшін заңмен 
шектелуі мүмкін.
33-бап
1. Қазақстан Республикасы азаматтарының тікелей және өз өкілдері арқылы 
мемлекет ісін басқаруға қатысуға, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару
органдарына тікелей өзі жүгінуге, сондай-ақ жеке және ұжымдық өтініштер жолдауға 
құқығы бар.
2. Республика азаматтарының мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару 
органдарын сайлауға және оларға сайлануға, сондай-ақ республикалық референдумға 
қатысуға құқығы бар.
3. Сот іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған, сондай-ақ сот үкімі бойынша бас 
бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға, 
республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ.
4. Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке кіруге тең құқығы бар. 
Мемлекеттік қызметші лауазымына кандидатқа қойылатын талаптар лауазымдық 
міндеттердің сипатына ғана байланысты болады және заңмен белгіленеді.
Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 07.10.1998 N 284-І (жарияланған күнiнен 
бастап күшiне енедi) 
Заңымен
. 
34-бап
1. Әркім Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, 
басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, абыройы мен қадір-қасиетін 
құрметтеуге міндетті.
2. Әркім Республиканың мемлекеттік рәміздерін құрметтеуге міндетті.
Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 
35-бап

Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді 
төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады.
36-бап
1. Қазақстан Республикасын қорғау - оның әрбір азаматының қасиетті парызы және 
міндеті.
2. Республика азаматтары заңда белгіленген тәртіп пен түрлер бойынша әскери 
қызмет атқарады.
37-бап
Қазақстан Республикасының азаматтары тарихи және мәдени мұралардың 
сақталуына қамқорлық жасауға, тарих пен мәдениет ескерткіштерін қорғауға міндетті.
38-бап
Қазақстан Республикасының азаматтары табиғатты сақтауға және табиғат 
байлықтарына ұқыпты қарауға міндетті.
39-бап
1. Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық 
құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, 
халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажетті шамада ғана және 
тек заңмен шектелуі мүмкін.
2. Ұлтаралық және конфессияаралық татулықты бұзатын кез келген әрекет 
конституциялық емес деп танылады.
3. Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қандай 
да бір түрде шектеуге жол берілмейді. Конституцияның 
, 
-
, 
11 13 15-баптарында 16-
1-тармағында, 
, 
, 
, 26-бабының 
бабының
17-бабында
19-бабында
22-бабында
2-
көзделген құқықтар мен бостандықтар ешбір жағдайда да шектелмеуге тиіс
тармағында
.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 28.05.2007 
N 5
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 39-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
III бөлім
ПРЕЗИДЕНТ
40-бап

1. Қазақстан Республикасының Президенті - мемлекеттің басшысы, мемлекеттің 
ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және 
халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды 
тұлға.
2. Республиканың Президенті - халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, 
Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен 
бостандықтарының нышаны әрі кепілі.
3. Республика Президенті мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс 
істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді
.
41-бап
1. Қазақстан Республикасының Президентін конституциялық заңға сәйкес жалпыға 
бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде Республиканың кәмелетке толған 
азаматтары жасырын дауыс беру арқылы жеті жыл мерзімге сайлайды.
2. Қазақстан Республикасының Президенті болып тумысынан Республика азаматы 
болып табылатын, қырық жасқа толған, мемлекеттік тілді еркін меңгерген, Қазақстанда
соңғы он бес жыл бойы тұратын және жоғары білімі бар Республика азаматы сайлана 
алады. Конституциялық заңда Республика Президенттігіне кандидаттарға қосымша 
талаптар белгіленуі мүмкін.
3. Республика Президентінің кезекті сайлауы желтоқсанның бірінші жексенбісінде 
өткізіледі және ол мерзімі жағынан Республика Парламентінің жаңа құрамын 
сайлаумен тұспа-тұс келмеуге тиіс.
3-1. Президенттің кезектен тыс сайлауы Республика Президентінің шешімімен 
тағайындалады және конституциялық заңда белгіленген тәртіп пен мерзімде өткізіледі.
4. Алып тасталды - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi
) Заңымен.
5. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың елу процентінен астамының дауысын 
алған кандидат сайланды деп есептеледі. Егер кандидаттардың бірде-бірі көрсетілген 
дауыс санын ала алмаса, қайтадан дауысқа салынады, оған көп дауыс алған екі 
кандидат қатысады. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың ең көп дауысын алған 
кандидат сайланды деп есептеледі.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 09.10.1998 
N 9/2
; 19.08.2005 
N 5
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 41-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 02.02.2011 
N 403-IV
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған 

күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 17.09.2022 
№ 142-VII
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
42-бап
1. Қазақстан Республикасының Президенті: "Қазақстан халқына адал қызмет етуге, 
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын қатаң сақтауға, 
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына кепілдік беруге, Қазақстан 
Республикасы Президентінің өзіме жүктелген мәртебелі міндетін адал атқаруға 
салтанатты түрде ант етемін", - деп халыққа ант берген сәттен бастап қызметіне кіріседі
.
2. Ант беру қаңтардың екінші сәрсенбісінде салтанатты жағдайда Парламент 
депутаттарының, Конституциялық Сот, Жоғарғы Сот судьяларының, сондай-ақ 
Республиканың экс-Президенттерінің қатысуымен өткізіледі. Конституцияның 48-
бабында көзделген жағдайда Қазақстан Республикасы Президентінің өкілеттігін өзіне 
қабылдаған адам Республика Президентінің өкілеттігін қабылдаған күнінен бастап бір 
ай ішінде ант береді.
3. Республика Президентінің өкілеттігі жаңадан сайланған Республика Президенті 
қызметіне кіріскен кезден бастап, сондай-ақ Президент қызметінен мерзімінен бұрын 
босатылған немесе кетірілген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады. 
Республиканың бұрынғы Президенттерінің бәрінің, қызметінен кетірілгендерден 
басқасының, Қазақстан Республикасының экс-Президенті деген атағы болады.
4. Алып тасталды - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi
) Заңымен.
5. Бір адам бір реттен артық Республика Президенті болып сайлана алмайды.
Ескерту. 42-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі); 
17.09.2022 
№ 142-VII
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
43-бап
1. Қазақстан Республикасы Президентінің өкілді органның депутаты болуға, өзге де 
ақы төленетін қызметтерді атқаруға және кәсіпкерлік қызметпен айналысуға құқығы 
жоқ.
2. Алып тасталды - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3. Қазақстан Республикасының Президенті өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезеңінде
саяси партияда болмауға тиіс.

4. Қазақстан Республикасы Президентінің жақын туыстары мемлекеттік саяси 
қызметшілердің, квазимемлекеттік сектор субъектілері басшыларының қызметтерін 
атқаруға хақысы жоқ.
Ескерту. 43-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
44-бап
Қазақстан Республикасының Президенті:
1) Қазақстан халқына елдегі жағдай мен Республиканың ішкі және сыртқы 
саясатының негізгі бағыттары туралы жыл сайын жолдау арнайды;
2) Республика Парламентіне және оның Палатасына кезекті және кезектен тыс 
сайлау тағайындайды; Парламенттің бірінші сессиясын шақырады және оның 
депутаттарының Қазақстан халқына беретін антын қабылдайды; Парламенттің кезектен
тыс сессиясын шақырады; Парламент Сенаты ұсынған заңға бір ай ішінде қол қояды, 
заңды халыққа жария етеді не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан 
талқылап, дауысқа салу үшін қайтарады;
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
2) тармақшаға өзгеріс көзделген (01.01.2023 
Заңымен
бастап қолданысқа енгізіледі):
2) Республика Парламентіне және оның Палатасына кезекті және кезектен тыс 
сайлау тағайындайды; Парламенттің бірінші сессиясын шақырады және оның 
депутаттарының Қазақстан халқына беретін антын қабылдайды; Парламенттің кезектен
тыс сессиясын шақырады; Парламент ұсынған заңға бір ай ішінде қол қояды, заңды 
халыққа жария етеді не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, 
дауысқа салу үшін қайтарады;
3) Парламент Мәжілісінде өкілдігі бар саяси партиялар фракцияларымен 
консультациялардан кейін келісім беру үшін Мәжілістің қарауына Республика 
Премьер-Министрінің кандидатурасын енгізеді; Парламент Мәжілісінің келісімімен 
Республиканың Премьер-Министрін қызметке тағайындайды; Республиканың 
Премьер-Министрін қызметтен босатады; Премьер-Министрдің ұсынуымен Үкіметтің 
құрылымын айқындайды; Парламент Мәжілісімен консультациялардан кейін 
Премьер-Министр енгізген ұсынумен Үкімет мүшелерін қызметке тағайындайды; 
сыртқы істер, қорғаныс, ішкі істер министрлерін қызметке дербес тағайындайды; 
Үкімет мүшелерін қызметтен босатады; Үкімет мүшелерінің антын қабылдайды; 
ерекше маңызды мәселелер бойынша қажеттігіне қарай Үкімет отырыстарына 
төрағалық етеді;
4) Парламент Сенатының келісімімен Қазақстан Республикасы Конституциялық 
Сотының Төрағасын, Ұлттық Банкінің Төрағасын, Жоғары Сот Кеңесінің Төрағасын, 

Бас Прокурорын және Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасын қызметке 
тағайындайды; оларды қызметтен босатады;
5) Республика Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік 
органдарды құрады, таратады және қайта құрады, олардың басшыларын қызметке 
тағайындайды және қызметтен босатады;
6) Республика дипломатиялық өкілдіктерінің басшыларын тағайындайды және кері 
шақырып алады;
7) Орталық сайлау комиссиясының Төрағасын және екі мүшесін, Жоғары 
аудиторлық палатаның Төрағасын және екі мүшесін бес жыл мерзімге қызметке 
тағайындайды;
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Жоғары 
аудиторлық палата құрылғанға дейін Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау 
жөніндегі есеп комитетінің Төрағасы мен мүшелері өз өкілеттіктерін сақтайды.
8) алып тасталды - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
9) алып тасталды - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
10) республикалық референдум өткізу жөнінде шешім қабылдайды;
10-1) адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, 
мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігін, егемендігі мен тұтастығын қамтамасыз ету 
мүддесінде, күшіне енген заңды немесе өзге де құқықтық актіні Республика 
Конституциясына 
сәйкестігіне 
қарау 
туралы, 
Қазақстан 
Республикасы 
Конституциясының 
3-тармағында көзделген жағдайда қорытынды беру 
91-бабының
туралы Конституциялық Кеңеске өтініш жолдайды;
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
10-1) тармақшаға өзгеріс көзделген (01.01.2023 
Заңымен
бастап қолданысқа енгізіледі):
10-1) адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, 
мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігін, егемендігі мен тұтастығын қамтамасыз ету 
мүддесінде, күшіне енген заңды немесе өзге де құқықтық актіні Республика 
Конституциясына сәйкестігіне қарау туралы, Қазақстан Республикасы 
Конституциясының 91-бабының 3-тармағында көзделген жағдайда қорытынды беру 
туралы Конституциялық Сотқа өтініш жолдайды;
11) келіссөздер жүргізеді және Республиканың халықаралық шарттарына қол қояды
; бекіту грамоталарына қол қояды; өзінің жанында тіркелген шет мемлекеттердің 
дипломатиялық және өзге де өкілдерінің сенім грамоталары мен кері шақырып алу 
грамоталарын қабылдайды;
12) Республика Қарулы Күштерінің Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып табылады, 
Қарулы Күштердің жоғары қолбасшылығын тағайындайды және ауыстырып отырады;

13) Республиканың мемлекеттік наградаларымен марапаттайды, құрметті, жоғары 
әскери және өзге атақтарды, сыныптық шендерді, дипломатиялық дәрежелерді, 
біліктілік сыныптарын береді;
14) Республиканың азаматтығы, саяси баспана беру мәселелерін шешеді;
15) азаматтарға кешірім жасауды жүзеге асырады;
16) Республиканың демократиялық институттарына, оның тәуелсіздігі мен 
аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, азаматтарының қауіпсіздігіне елеулі 
және тікелей қатер төнген, мемлекеттің конституциялық органдарының қалыпты 
жұмыс істеуі бұзылған ретте, Премьер-Министрмен және Республика Парламенті 
Палаталарының Төрағаларымен ресми консультациялардан кейін Республика 
Парламентіне дереу хабарлай отырып, Қазақстанның бүкіл аумағында және оның 
жекелеген жерлерінде төтенше жағдай енгізуді, Республиканың Қарулы Күштерін 
қолдануды қоса алғанда, аталған жағдаяттар талап ететін шараларды қолданады;
17) Республикаға қарсы агрессия жасалған не оның қауіпсіздігіне сырттан тікелей 
қатер төнген ретте Республиканың бүкіл аумағында немесе оның жекелеген жерлерінде
әскери жағдай енгізеді, ішінара немесе жалпы мобилизация жариялап, бұл туралы 
Республика Парламентіне дереу хабарлайды;
18) өзіне бағынысты Мемлекеттік күзет қызметін жасақтайды;
19) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісін қызметке тағайындайды 
және қызметтен босатады, оның мәртебесі мен өкілеттігін анықтайды; Республика 
Президентінің Әкімшілігін құрады;
20) Қауіпсіздік Кеңесін және өзге де консультативтік-кеңесші органдарды, 
сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Жоғары Сот Кеңесін құрады;
21) Республиканың Конституциясы мен заңдарына сәйкес басқа да өкілеттіктерді 
жүзеге асырады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 30.06.1999 
N 10/2
; 03.07.2000 
N 15/2
; 
12.11.2001 
N 14/2
; 18.10.2010 
N 3
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 44-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
45-бап
1. Қазақстан Республикасының Президенті Конституция мен заңдар негізінде және 
оларды орындау үшін Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар жарлықтар 
мен өкімдер шығарады.
2. Алып тасталды - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

3. Республиканың Президенті қол қоятын Парламент актілері, сондай-ақ Үкімет 
бастамасымен шығарылатын Президенттің актілері тиісінше осы актілердің заңдылығы
үшін заңдық жауапкершілік жүктелетін Парламенттің әр Палатасының Төрағаларының 
не Премьер-Министрдің алдын ала қолдары қойылып тиянақталады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.2000 
N 15/2
; 26.06.2008 
N 5
Нормативтік қаулысын қараңыз.
Ескерту. 45-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
46-бап
1. Қазақстан Республикасының Президентіне, оның абыройы мен қадір-қасиетіне 
ешкімнің тиісуіне болмайды.
2. Республика Президенті мен оның отбасын қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету
және қорғау мемлекет есебінен жүзеге асырылады.
3. Осы баптың ережелері Республиканың экс-Президенттеріне қолданылады.
4. Алып тасталды – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен
.
Ескерту. 46-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
47-бап
1. Қазақстан Республикасының Президенті науқастануына байланысты өзінің 
міндеттерін жүзеге асыруға қабілетсіздігі дендеген жағдайда қызметінен мерзімінен 
бұрын босатылуы мүмкін. Бұл ретте Парламент әр Палата депутаттарының тең 
санынан және медицинаның тиісті салаларының мамандарынан тұратын комиссия 
құрады. Мерзімінен бұрын босату туралы шешім Парламент Палаталарының бірлескен 
отырысында комиссияның қорытындысымен белгіленген конституциялық рәсімдердің 
сақталғаны туралы Конституциялық Кеңес қорытындысы негізінде әр Палата 
депутаттары жалпы санының кемінде төрттен үшінің көпшілігімен қабылданады.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
1-тармаққа өзгеріс енгізу көзделген (01.01.2023 
Заңымен
бастап қолданысқа енгізіледі):
1. Қазақстан Республикасының Президенті науқастануына байланысты өзінің 
міндеттерін жүзеге асыруға қабілетсіздігі дендеген жағдайда қызметінен мерзімінен 
бұрын босатылуы мүмкін. Бұл ретте Парламент әр Палата депутаттарының тең 
санынан және медицинаның тиісті салаларының мамандарынан тұратын комиссия 
құрады. Мерзімінен бұрын босату туралы шешім Парламент Палаталарының бірлескен 
отырысында комиссияның қорытындысымен белгіленген конституциялық рәсімдердің 

сақталғаны туралы Конституциялық Сот қорытындысы негізінде әр Палата 
депутаттары жалпы санының кемінде төрттен үшінің көпшілігімен қабылданады. 
2. Республиканың Президенті өзінің міндеттерін атқару кезіндегі іс-әрекеті үшін тек
қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда жауап береді және бұл үшін Парламент 
оны қызметінен кетіруі мүмкін. Айып тағу және оны тексеру туралы шешім Мәжіліс 
депутаттарының кемінде үштен бірінің бастамасы бойынша депутаттардың жалпы 
санының көпшілігімен қабылдануы мүмкін. Тағылған айыпты тексеруді Сенат 
ұйымдастырады және оның нәтижелері Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік 
даусымен Парламент Палаталары бірлескен отырысының қарауына беріледі. Бұл 
мәселе бойынша түпкілікті шешім айып тағудың негізділігі туралы Жоғарғы Сот 
қорытындысы және белгіленген конституциялық рәсімдердің сақталғаны туралы 
Конституциялық Кеңестің қорытындысы болған жағдайда әр Палата депутаттары 
жалпы санының кемінде төрттен үшінің көпшілік даусымен Парламент Палаталарының
бірлескен отырысында қабылданады. Айып тағылған кезден бастап екі ай ішінде 
түпкілікті шешім қабылдамау Республика Президентіне қарсы тағылған айыптың күші 
жойылған деп тануға әкеп соғады. Республиканың Президентіне мемлекетке 
опасыздық жасады деп тағылған айыптың қабылданбауы оның қай кезеңінде де осы 
мәселенің қаралуына себепші болған Мәжіліс депутаттарының өкілеттігін мерзімінен 
бұрын тоқтатуға әкеп соғады.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
2-тармаққа өзгеріс енгізу көзделген (01.01.2023 
Заңымен
бастап қолданысқа енгізіледі):
2. Республиканың Президенті өзінің міндеттерін атқару кезіндегі іс-әрекеті үшін тек
қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда жауап береді және бұл үшін Парламент 
оны қызметінен кетіруі мүмкін. Айып тағу және оны тексеру туралы шешім Мәжіліс 
депутаттарының кемінде үштен бірінің бастамасы бойынша депутаттардың жалпы 
санының көпшілігімен қабылдануы мүмкін. Тағылған айыпты тексеруді Сенат 
ұйымдастырады және оның нәтижелері Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік 
даусымен Парламент Палаталары бірлескен отырысының қарауына беріледі. Бұл 
мәселе бойынша түпкілікті шешім айып тағудың негізділігі туралы Жоғарғы Сот 
қорытындысы және белгіленген конституциялық рәсімдердің сақталғаны туралы 
Конституциялық Соттың қорытындысы болған жағдайда әр Палата депутаттары жалпы
санының кемінде төрттен үшінің көпшілік даусымен Парламент Палаталарының 
бірлескен отырысында қабылданады. Айып тағылған кезден бастап екі ай ішінде 
түпкілікті шешім қабылдамау Республика Президентіне қарсы тағылған айыптың күші 
жойылған деп тануға әкеп соғады. Республиканың Президентіне мемлекетке 
опасыздық жасады деп тағылған айыптың қабылданбауы оның қай кезеңінде де осы 
мәселенің қаралуына себепші болған Мәжіліс депутаттарының өкілеттігін мерзімінен 
бұрын тоқтатуға әкеп соғады. 

3. Республика Президентін қызметінен кетіру туралы мәселе ол Республика 
Парламентінің немесе Парламент Мәжілісінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату 
жөнінде мәселе қарап жатқан кезде қозғалмайды.
Ескерту. 47-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
48-бап
1. Қазақстан Республикасының Президенті қызметінен мерзімінен бұрын босаған 
немесе кетірілген, сондай-ақ қайтыс болған жағдайда Республика Президентінің 
өкілеттігі қалған мерзімге Парламент Сенатының Төрағасына көшеді; Сенат 
Төрағасының өзіне Президент өкілеттігін қабылдауы мүмкін болмаған ретте ол 
Парламент Мәжілісінің Төрағасына көшеді; Мәжіліс Төрағасының өзіне Президент 
өкілеттігін қабылдауы мүмкін болмаған ретте ол Республиканың Премьер-Министріне 
көшеді. Өзіне Республика Президентінің өкілеттігін қабылдаған тұлға тиісінше Сенат 
Төрағасының, Мәжіліс Төрағасының немесе Премьер-Министрдің өкілеттігін 
тапсырады. Бұл жағдайда бос тұрған мемлекеттік лауазымдарды иелену Конституцияда
көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген негіздерде және тәртіппен Қазақстан 
Республикасы Президентінің өкілеттігін өзіне қабылдаған тұлғаның Қазақстан 
Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар туралы 
бастамашылық жасауға құқығы жоқ.
Ескерту. 48-бап жаңа редакцияда - ҚР 07.10.1998 N 284-І (жарияланған күнiнен 
бастап күшiне енедi) 
Заңымен
. 
IV бөлім
ПАРЛАМЕНТ
49-бап
1. Парламент – Қазақстан Республикасының заң шығару билігiн жүзеге асыратын 
Республиканың ең жоғары өкiлдi органы.
2. Парламенттің өкілеттігі оның бірінші сессиясы ашылған сәттен басталып, 
жаңадан сайланған Парламенттің бірінші сессиясы жұмысқа кіріскен кезден аяқталады.
3. Парламенттің өкілеттігі Конституцияда көзделген реттер мен тәртіп бойынша 
мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.
4. Парламенттің ұйымдастырылуы мен қызметі, оның депутаттарының құқықтық 
жағдайы конституциялық заңмен белгіленеді.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 14.07.1999 
N 13/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 49-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен

бастап күшiне енедi); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
50-бап
1. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палатадан: Сенаттан және 
Мәжілістен тұрады.
2. Сенат конституциялық заңда белгіленген тәртіппен әр облыстан, республикалық 
маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан 
өкілдік ететін депутаттардан құралады. Сенатта қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де 
елеулі мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету қажеттілігі ескеріліп, Сенаттың он бес 
депутатын Республика Президенті тағайындайды.
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының 
сәйкес 2-тармақтың 
Заңына
ережелері сегізінші сайланған Парламент Мәжілісі депутаттарының сайлауынан бастап
мынадай редакцияда қолданылады:
2. Сенат конституциялық заңда белгіленген тәртіппен әр облыстан, республикалық 
маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан 
өкілдік ететін депутаттардан құралады. Сенаттың он депутатын, оның ішінде бесеуін 
Қазақстан халқы Ассамблеясының ұсынысы бойынша Республика Президенті 
тағайындайды.
3. Мәжіліс конституциялық заңда белгіленген тәртіппен сайланатын жүз жеті 
депутаттан тұрады.
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының 
сәйкес 3-тармақтың 
Заңына
ережелері сегізінші сайланған Парламент Мәжілісі депутаттарының сайлауынан бастап
мынадай редакцияда қолданылады:
3. Мәжіліс конституциялық заңда белгіленген тәртіппен аралас сайлау жүйесі 
бойынша: біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша пропорционалды 
өкілдік ету жүйесі бойынша, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері 
бойынша сайланатын тоқсан сегіз депутаттан тұрады.
4. Парламент депутаты бір мезгілде екі Палатаға бірдей мүше бола алмайды.
5. Сенат депутаттарының өкілеттік мерзімі - алты жыл, Мәжіліс депутаттарының 
өкілеттік мерзімі - бес жыл.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.03.1999 
N 1/2
; 29.11.1999 
N 24/2
; 
11.02.2003 
N 1
; 12.02.2004 
N 1
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 50-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
51-бап

1. Мәжілістің тоқсан сегіз депутатын сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау 
құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Мәжілістің тоғыз 
депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Мәжіліс депутаттарының кезекті 
сайлауы Парламенттің жұмыс істеп тұрған сайланымы өкілеттігінің мерзімі 
аяқталардан кемінде екі ай бұрын өткізіледі.
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының 
сәйкес 1-тармақтың 
Заңына
ережелері сегізінші сайланған Парламент Мәжілісі депутаттарының сайлауынан бастап
мынадай редакцияда қолданылады:
1. Мәжілістің депутаттарын сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы 
негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Мәжіліс депутаттарының 
кезекті сайлауы Парламенттің жұмыс істеп тұрған сайланымы өкілеттігінің мерзімі 
аяқталардан кемінде екі ай бұрын өткізіледі.
2. Сенат депутаттары жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру 
жолымен сайланады. Сайланған Сенат депутаттарының жартысы әрбір үш жыл сайын 
қайта сайланып отырады. Бұл орайда олардың кезекті сайлауы бұлардың өкілеттік 
мерзімі аяқталғанға дейінгі екі айдан кешіктірілмей өткізіледі.
3. Парламент немесе Парламент Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауы 
тиісінше Парламент немесе Парламент Мәжілісінің өкілеттігі мерзімінен бұрын 
тоқтатылған күннен бастап екі ай ішінде өткізіледі.
4. Қазақстан Республикасының азаматтығында тұратын және оның аумағында 
соңғы он жылда тұрақты тұрып жатқан адам Парламент депутаты бола алады. Жасы 
отызға толған, жоғары білімі және кемінде бес жыл жұмыс стажы бар, тиісті облыстың,
республикалық маңызы бар қаланың не Республика астанасының аумағында кемінде 
үш жыл тұрақты тұрып жатқан адам Сенат депутаты бола алады. Жасы жиырма беске 
толған адам Мәжіліс депутаты бола алады.
5. Республика Парламенті депутаттарын сайлау конституциялық заңмен реттеледі.
6. Парламенттің депутаты Қазақстан халқына ант береді.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 18.03.1999 
N 5/2
; 29.11.1999 
N 24/2
; 
11.02.2003 
N 1
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 51-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
52-бап
1. Алып тасталды - ҚР 21.05.2007 
(ресми жарияланған күнінен бастап 
N 254-ІІІ
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

2. Парламент депутаттары оның жұмысына қатысуға міндетті. Парламентте 
депутаттың жеке өзі ғана дауыс береді. Депутаттың Палаталар мен олардың 
органдарының отырыстарына дәлелді себептерсіз үш реттен артық қатыспауы, сол 
сияқты дауыс беру құқығын басқа біреуге беруі депутатқа заңда белгіленген жазалау 
шараларын қолдануға әкеп соғады.
3. Парламент депутатының басқа өкілді органның депутаты болуға, оқытушылық, 
ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, ақы төленетін өзге де жұмыс 
атқаруға, кәсіпкерлікпен шұғылдануға, коммерциялық ұйымның басшы органының 
немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ. Осы ереженің бұзылуы 
депутаттың өкілеттігін тоқтатуға әкеп соғады.
4. Парламент депутатын оның өкілеттік мерзімі ішінде тұтқынға алуға, күштеп 
әкелуге, сот тәртібімен белгіленетін әкімшілік жазалау шараларын қолдануға, қылмыс 
үстінде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттерді қоспағанда, тиісті Палатаның 
келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.
5. Парламент депутатының өкілеттігі орнынан түскен, ол қайтыс болған, соттың 
заңды күшіне енген шешімі бойынша депутат іс-әрекетке қабілетсіз, қайтыс болған 
немесе хабарсыз кеткен деп танылған жағдайларда және Конституция мен 
конституциялық заңда көзделген өзге де жағдайларда тоқтатылады.
Парламент депутаты:
1) ол Қазақстаннан тысқары жерге тұрақты тұруға кеткен;
2) оған қатысты соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген;
3) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан кезде өз мандатынан 
айырылады.
Парламент Мәжілісінің депутаты:
1) депутат конституциялық заңға сәйкес партиялық тізім негізінде өзін сайлаған 
саяси партиядан шыққан немесе шығарылған;
2) конституциялық заңға сәйкес партиялық тізім негізінде депутатты сайлаған саяси
партия қызметін тоқтатқан;
3) бір мандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты 
конституциялық заңда айқындалатын тәртіппен сайлаушылар кері шақырып алған 
кезде өз мандатынан айырылады.
Парламент Сенатының тағайындалған депутаттарының өкілеттігі Республика 
Президентінің шешімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.
Парламент және Парламент Мәжілісі депутаттарының өкілеттігі тиісінше 
Парламент немесе Парламент Мәжілісі таратылған жағдайларда тоқтатылады.
6. Депутаттарға жазалау шараларын қолдануға, олардың осы баптың 3-тармағының 
талаптарын, депутаттық әдеп ережелерін сақтауына, сондай-ақ депутаттардың 

өкілеттігін тоқтатуға және өкілеттігінен әрі депутатқа ешкімнің тиіспеуі жөніндегі 
құқығынан айыруға байланысты мәселелерді әзірлеу Қазақстан Республикасының 
Орталық сайлау комиссиясына жүктеледі.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.05.2001 
N 7/2
; 13.12.2001 
N 19/2
; 
30.01.2003 
N 10
; 11.02.2003 
N 1
; 12.05.2003 
N 5
; 25.08.2004 
№ 9
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 52-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
53-бап
Палаталардың бірлескен отырысында Парламент:
1) Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысы бойынша Конституцияға 
өзгерістер мен толықтырулар енгізеді;
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
53-бапты 1-1) және 1-2) тармақшалармен 
Заңында
толықтыру көзделген (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
1-1) конституциялық заңдарды қабылдайды;
1-2) Республика Президентінің қарсылығын туғызған конституциялық заңдар 
немесе конституциялық заңның баптары бойынша қарсылықтар жіберілген күннен 
бастап бір ай мерзімде қайталап талқылау мен дауысқа салуды жүргізеді. Бұл мерзімнің
сақталмауы Президент қарсылықтарының қабылданғанын білдіреді. Егер Парламент 
әрбір Палата депутаттарының жалпы санының төрттен үшінің көпшілік даусымен 
Президенттің қарсылықтарын еңсерсе, Президент бір ай ішінде конституциялық заңға 
қол қояды. Егер Президенттің қарсылықтары еңсерілмесе, конституциялық заң 
қабылданбады немесе Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледі;
2) Үкімет пен Жоғары аудиторлық палатаның республикалық бюджеттің атқарылуы
туралы есептерін бекітеді. Үкіметтің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы 
есебін Парламенттің бекітпеуі Парламенттің Үкіметке сенімсіздік білдіргенін көрсетеді
;
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының 
сәйкес Жоғарғы 
Заңына
аудиторлық палатаның құрамы қалыптастырылғанға дейін Республикалық бюджеттің 
атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті Қазақстан Республикасының 
заңнамасында көзделген функциялар мен өкілеттіктерді жүзеге асыруды жалғастырады
.
3) алып тасталды - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
4) соғыс және бітім мәселелерін шешеді;

5) Республика Президентінің ұсынысы бойынша бейбітшілік пен қауіпсіздікті 
сақтау жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындау үшін Республиканың Қарулы 
Күштерін пайдалану туралы шешім қабылдайды;
6) Конституциялық Кеңестің Республикадағы конституциялық заңдылықтың 
жай-күйі туралы жыл сайынғы жолдауын тыңдайды;
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
6) тармақшаға өзгеріс көзделген (01.01.2023 
Заңымен
бастап қолданысқа енгізіледі):
6) Конституциялық Соттың Республикадағы конституциялық заңдылықтың 
жай-күйі туралы жыл сайынғы жолдауын тыңдайды; 
7) палаталардың бірлескен комиссияларын құрады, олардың төрағаларын сайлайды 
және қызметтен босатады, комиссиялардың қызметі туралы есептерді тыңдайды;
8) Парламентке Конституция жүктеген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 26.06.2008 
N 5
Нормативтік қаулысын 
қараңыз.
Ескерту. 53-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-
VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(
08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
54-бап
1. Парламент палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі - Мәжілісте, ал 
содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы конституциялық заңдар мен заңдар 
қабылдайды, оның ішінде:
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
1-тармақтың бірінші абзацын жаңа редакцияда 
Заңымен
жазу көзделген (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі).
1. Парламент Палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі – Мәжілісте, ал 
содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы заңдар қабылдайды, оның ішінде:
1) республикалық бюджетті бекітеді, оған өзгерістер мен толықтырулар енгізеді;
2) мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып тастайды;
3) Қазақстанның әкімшілік-аумақтық құрылысы мәселелерін шешу тәртібін 
белгілейді;
4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті, әскери және 
өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық дәрежелерін белгілейді, 
Республиканың мемлекеттік рәміздерін айқындайды;
5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де көмек 
көрсетуі туралы мәселелерді шешеді;
6) рақымшылық жасау мәселелерін шешеді;
7) Республиканың халықаралық шарттарын ратификациялайды және олардың күшін
жояды.

2. Парламент палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі - Мәжілісте, ал 
содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:
1) республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есептерді талқылайды;
2) Республика Президентінің қарсылығын туғызған заңдар немесе заңның баптары 
бойынша қарсылықтар жіберілген күннен бастап бір ай мерзім ішінде қайталап 
талқылау мен дауысқа салуды өткізеді. Бұл мерзімнің сақталмауы Президент 
қарсылықтарының қабылданғанын білдіреді. Егер Мәжіліс пен Сенат әр Палата 
депутаттарының жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен бұрын қабылданған 
шешімді растайтын болса, Президент бір ай ішінде заңға қол қояды. Егер Президенттің 
қарсылығын ең болмаса палаталардың бірі еңсермесе, заң қабылданбайды немесе 
Президент ұсынған редакцияда қабылданды деп есептеледі. Парламент қабылдаған 
конституциялық заңдарға Мемлекет басшысының қарсылығы осы тармақшада 
көзделген тәртіппен қаралады. Бұл ретте Парламент Президенттің конституциялық 
заңдарға қарсылығын әр Палата депутаттарының жалпы санының кемінде төрттен 
үшінің даусымен еңсереді;
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
2-тармақтың 2) тармақшасын жаңа редакцияда 
Заңымен
жазу көзделген (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
2) Республика Президентінің қарсылығын туғызған заңдар немесе заңның баптары 
бойынша қарсылықтар жіберілген күннен бастап бір ай мерзімде қайталап талқылау 
мен дауысқа салуды жүргізеді. Бұл мерзімнің сақталмауы Президент қарсылықтарының
қабылданғанын білдіреді. Егер Мәжіліс пен Сенат әрбір Палата депутаттарының жалпы
санының үштен екісінің көпшілік даусымен Президенттің қарсылықтарын еңсерсе, 
Президент бір ай ішінде заңға қол қояды. Егер Президенттің қарсылығын ең болмаса 
Палаталардың бірі еңсермесе, заң қабылданбады немесе Президент ұсынған 
редакцияда қабылданды деп есептеледі;
3) республикалық референдум тағайындау туралы бастама көтереді.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.10.2008 
N 8
Нормативтік қаулысын 
қараңыз.
Ескерту. 54-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
55-бап
Сенаттың ерекше қарауына мыналар жатады:
1) Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен Республиканың Жоғарғы 
Сотының Төрағасын және Жоғарғы Сотының судьяларын сайлау және қызметтен 
босату, олардың анттарын қабылдау;
1-1) Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен Қазақстан 
Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілді бес жыл мерзімге қызметке 
сайлау және оны қызметінен босату;

2) Республика Президентінің Республика Конституциялық Сотының Төрағасын, 
Ұлттық Банкінің Төрағасын, Жоғары Сот Кеңесінің Төрағасын, Бас Прокурорын, 
Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасын тағайындауына келісім беру;
3) Республиканың Бас Прокурорын, Жоғарғы Сотының Төрағасы мен судьяларын, 
Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілді оларға ешкімнің 
тиіспеуі жөніндегі құқығынан айыру;
4) алып тасталды - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5) Мәжілістің өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылуына байланысты, ол 
уақытша болмаған кезеңде Республика Парламентінің конституциялық заңдар мен 
заңдар қабылдау жөніндегі функцияларын орындау;
6) Конституциямен Парламент Сенатына жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге 
асыру.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 05.07.2000 
N 11/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 55-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
56-бап
1. Мәжілістің ерекше қарауына мыналар жатады:
1) Парламентке енгізілген конституциялық заңдар мен заңдардың жобаларын 
қарауға қабылдау және осы жобаларды қарау;
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
1) тармақшаға өзгеріс көзделген (01.01.2023 
Заңымен
бастап қолданысқа енгізіледі):
1) Парламентке енгізілген конституциялық заңдар мен заңдардың жобаларын 
қарауға қабылдау;
2) Палата депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен Республика 
Президентіне Республика Премьер-Министрін тағайындауға келісім беру;
3) Республика Президентінің кезекті сайлауын хабарлау;
3-1) Жоғары аудиторлық палата Төрағасының есебін жылына екі рет тыңдау;
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Жоғарғы 
аудиторлық палатаның құрамы қалыптастырылғанға дейін Республикалық бюджеттің 
атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті Қазақстан Республикасының 
заңнамасында көзделген функциялар мен өкілеттіктерді жүзеге асыруды жалғастырады
, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің Төрағасы 
мен мүшелері өз өкілеттіктерін сақтайды.
4) Конституциямен Парламент Мәжілісіне жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге 
асыру.

2. Мәжіліс депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен, Мәжіліс 
депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша Мәжіліс 
Үкіметке сенімсіздік білдіруге хақылы.
Ескерту. 56-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді – ҚР 
08.06.2022
(08.06.2022 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
57-бап
Парламенттің әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз:
1) Конституциялық Соттың үш судьясын қызметке тағайындайды; Орталық сайлау 
комиссиясының екі мүшесін, Жоғары аудиторлық палатаның үш мүшесін бес жыл 
мерзімге қызметке тағайындайды;
2) Конституцияның 47-бабының 1-тармағында көзделген ретте Парламент құратын 
комиссия мүшелерінің тең жартысына өкілеттік береді;
3) Палаталардың бірлескен комиссиялары мүшелерінің тең жартысын сайлайды;
4) Палаталар депутаттарының өкілеттігін тоқтатады, сондай-ақ Қазақстан 
Республикасы Бас Прокурорының ұсынуымен оларға ешкімнің тиіспеуі жөніндегі 
құқығынан Палаталардың депутаттарын айыру мәселелерін шешеді;
5) өз құзыретіндегі мәселелер бойынша парламенттік тыңдаулар өткізеді;
6) Палата депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің бастамасы бойынша 
Республика Үкіметі мүшелерінің өз қызметі мәселелері жөніндегі есептерін тыңдауға 
хақылы. Есепті тыңдау қорытындылары бойынша Үкімет мүшесі Республика заңдарын 
орындамаған жағдайда Палата депутаттары жалпы санының кемінде үштен екі 
көпшілік даусымен оны қызметінен босату туралы Республика Президентіне өтініш 
жасауға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті Үкімет мүшесін қызметінен
босатады;
7) Палаталардың үйлестіруші және жұмыс органдарын құрады;
8) өз қызметінің регламентін, Палатаның ұйымдастыру және ішкі тәртібіне 
байланысты мәселелер бойынша өзге де шешімдер қабылдайды.
Ескерту. 57-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
58-бап
1. Палаталарды мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының арасынан 
Палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын дауыс беру 

арқылы Сенат пен Мәжіліс сайлаған төрағалар басқарады. Сенат Төрағасының 
қызметіне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенті ұсынады. Мәжіліс 
Төрағасының қызметіне кандидатураларды Палатаның депутаттары ұсынады.
2. Палаталардың төрағалары, егер бұл үшін Палаталардың депутаттары жалпы 
санының көпшілігі дауыс берсе, қызметтен кері шақырылып алынуы мүмкін, сондай-ақ
олар өз еркімен орнынан түсуге хақылы.
3. Парламент Палаталарының төрағалары:
1) Палаталардың отырыстарын шақырып, оларға төрағалық етеді;
2) Палаталардың қарауына енгізілетін мәселелерді әзірлеуге жалпы басшылық 
жасайды;
3) Палаталар төрағаларының орынбасарлары қызметіне сайлау үшін Палаталарға 
кандидатуралар ұсынады;
4) Палаталар қызметінде регламенттің сақталуын қамтамасыз етеді;
5) Палаталардың үйлестіру органдарының қызметіне басшылық жасайды;
6) Палаталар шығаратын актілерге қол қояды;
7) Палаталарға Конституциялық Соттың судьялары, Орталық сайлау 
комиссиясының, Жоғары аудиторлық палатаның мүшелері қызметіне тағайындау үшін 
кандидатуралар ұсынады;
8) өздеріне Парламент регламенті жүктейтін басқа да міндеттерді атқарады.
4. Мәжіліс Төрағасы:
1) Парламент сессияларын ашады;
2) Палаталардың кезекті бірлескен отырыстарын шақырады, Палаталардың кезекті 
және кезектен тыс бірлескен отырыстарына төрағалық етеді.
5. Палаталардың төрағалары өз құзыретіндегі мәселелер бойынша өкімдер 
шығарады.
Ескерту. 58-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
59-бап
1. Парламент сессиясы оның Палаталарының бірлескен және бөлек отырыстары 
түрінде өткізіледі.
2. Парламенттің бірінші сессиясын Қазақстан Республикасының Президенті сайлау 
қорытындылары жарияланған күннен бастап отыз күннен кешіктірмей шақырады.
3. Парламенттің кезекті сессиялары жылына бір рет қыркүйектің бірінші жұмыс 
күнінен маусымның соңғы жұмыс күніне дейін өткізіледі.
4. Парламент сессиясын, әдетте, Республика Президенті ашады және сессия Сенат 
пен Мәжілістің бірлескен отырыстарында жабылады. Парламент сессиялары 
аралығындағы кезеңде Республика Президенті өз бастамасымен, палаталар 

төрағаларының немесе Парламент депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің 
ұсынысымен Парламенттің кезектен тыс сессиясын шақыра алады. Онда сессияны 
шақыруға негіз болған мәселелер ғана қаралады.
5. Палаталардың бірлескен және бөлек отырыстары оларға әр Палата 
депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісі қатысқан жағдайда өткізіледі.
6. Палаталардың бірлескен және бөлек отырыстары ашық отырыстар болып 
табылады. Регламенттерде көзделген реттерде жабық отырыстар өткізілуі мүмкін. 
Республика Президентінің, Премьер-Министр мен Үкімет мүшелерінің, Ұлттық Банк 
Төрағасының, Бас Прокурордың, Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының кез келген 
отырыстарға қатысуға және сөз сөйлеуге құқығы бар.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 30.06.1999 
N 14/2
; 14.07.1999 
N 13/2
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 59-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
60-бап
1. Палаталар әр Палатада саны жетіден аспайтын тұрақты комитеттер құрады.
2. Палаталардың бірлескен қызметтеріне қатысты мәселелерді шешу үшін Сенат 
пен Мәжіліс тепе-тең негізде бірлескен комиссиялар құруға хақылы.
3. Комитеттер мен комиссиялар өз құзыретіндегі мәселелер бойынша қаулылар 
шығарады.
4. Комитеттер мен комиссияларды құру, олардың өкілеттігі және қызметін 
ұйымдастыру тәртібі заңмен белгіленеді.
61-бап
1. Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент 
депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады.
2. Республика Президентінің заңдар жобаларын қараудың басымдығын белгiлеуге 
құқығы бар, бұл тиісті заң жобалары бірінші кезектегі тәртіппен екі ай ішінде 
қабылдануға тиіс екенін бiлдiредi.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
2-тармақты екінші бөлікпен толықтыру көзделген 
Заңында
(01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
Халықтың өмірі мен денсаулығына, конституциялық құрылысқа, қоғамдық тәртіпті 
қорғауға, елдің экономикалық қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайларға жедел ден 
қою мақсатында Республика Үкіметінің заң шығару бастамасы тәртібімен енгізілген 
заң жобалары Палаталардың бірлескен отырысында Парламенттің дереу қарауына 
жатады.
3. Парламент аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін, мыналарға:

1) жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектілігіне, азаматтардың құқықтары 
мен бостандықтарына, жеке және заңды тұлғалардың міндеттері мен жауапкершілігіне;
2) меншік режиміне және өзге де мүліктік құқықтарға;
3) мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарын ұйымдастыру 
мен олардың қызметінің, мемлекеттік және әскери қызметтің негіздеріне;
4) салық салуға, алымдар мен басқа да міндетті төлемдерді белгілеуге;
5) республикалық бюджетке;
6) сот құрылысы мен сотта іс жүргізу мәселелеріне;
7) білім беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтік қамсыздандыруға;
8) кәсіпорындар мен олардың мүлкін жекешелендіруге;
9) айналадағы ортаны қорғауға;
10) республиканың әкімшілік-аумақтық құрылысына;
11) мемлекет қорғанысы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты негізгі 
принциптер мен нормаларды белгілейтін заңдар шығаруға хақылы.
Өзге қатынастардың барлығы заңға тәуелді актілермен реттеледі.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
3-тармақты үшінші бөлікпен толықтыру көзделген
Заңында
(01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
Осы баптың 2-тармағының екінші бөлігінде көзделген заң жобалары Парламентке 
енгізілген жағдайда, Республика Үкіметі осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген 
мәселелер бойынша заң күші бар уақытша нормативтік құқықтық актілер қабылдауға 
өзінің жауапкершілігімен хақылы, олар Парламент қабылдаған заңдар күшіне енгенге 
дейін немесе Парламент заңдарды қабылдамағанға дейін қолданыста болады.
4. Мәжіліс депутаттары қараған және жалпы санының көпшілік даусымен 
мақұлданған заң жобасы Сенатқа беріледі, ол онда әрі кеткенде алпыс күннің ішінде 
қаралады. Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданған жоба 
заңға айналады және он күннің ішінде Президенттің қол қоюына беріледі. Тұтас 
алғанда, Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданбаған жоба 
Мәжіліске қайтарылады. Егер Мәжіліс депутаттары жалпы санының үштен екісінің 
көпшілік даусымен жобаны қайтадан мақұлдаса, ол Сенатқа қайта талқылауға және 
дауысқа салуға беріледі. Қайта қабылданбаған заң жобасын сол сессия барысында 
қайтадан енгізуге болмайды.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
4-тармақты жаңа редакцияда жазу көзделген (
Заңында
01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
4. Мәжіліс депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданған заң 
Сенатқа беріледі, ол онда алпыс күннен асырылмай қаралады.
Мәжіліс заң жобасын депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен тұтастай 
қабылдамауға хақылы. Бас тартылған заң жобасы қабылданбады деп есептеледі және 
бастамашыға қайтарылады.
Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен мақұлданған заң он күннің 

ішінде Президенттің қол қоюына беріледі. Егер Сенат заңды тұтастай немесе оның 
жекелеген баптарын мақұлдамаса, онда заң Мәжіліске қайтарылады. Бұл ретте Сенат 
Мәжіліске заңның жекелеген баптарының редакциясын ұсынуға құқылы.
Егер Сенат алпыс күннің ішінде тиісті шешім қабылдамаған жағдайда, заң 
Президенттің қол қоюына беріледі.
5. Сенат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен заң жобасына енгізілген 
өзгертулер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың 
жалпы санының көпшілік даусымен ұсынылған өзгертулермен және толықтырулармен 
келіссе, заң қабылданды деп есептеледі. Егер Мәжіліс нақ сондай көпшілік дауыспен 
Сенат енгізген өзгертулер мен толықтыруларға қарсы болса, Палаталар арасындағы 
келіспеушілік келісу рәсімі арқылы шешіледі.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
5-тармақты жаңа редакцияда жазу көзделген (
Заңымен
01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
5. Егер Мәжіліс заңның жекелеген баптарының Сенат ұсынған редакциясына 
депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен келіссе, Мәжіліс заңды жаңа 
редакцияда қабылдаған және Сенат мақұлдаған болып есептеледі және он күннің 
ішінде Президенттің қол қоюына беріледі. 
Егер Мәжіліс заңның жекелеген баптарының Сенат ұсынған редакциясына сол 
көпшілік дауыспен қарсылық білдірсе, сондай-ақ егер Сенат заңды тұтастай 
мақұлдамаған жағдайда, Палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері 
арқылы шешіледі.
Заңның келісу комиссиясы тұжырымдаған редакциясы осы баптың 4-тармағында 
белгіленген тәртіппен Мәжілістің және Сенаттың қарауына жатады.
Мәжіліс келісу комиссиясы ұсынған редакциядағы заңды Палата депутаттары 
жалпы санының көпшілік даусымен қабылдамаған жағдайларда, Мәжіліс бұрын 
қабылданған редакциядағы заң бойынша қайтадан дауысқа салуды жүргізеді. 
Егер қайтадан дауысқа салу кезінде Мәжіліс Палата депутаттары жалпы санының 
үштен екісінің көпшілік даусымен бұрын қабылданған шешімді бекітсе, заң он күннің 
ішінде Президенттің қол қоюына беріледі.
Егер заң Мәжіліс депутаттарының көрсетілген көпшілік даусын алмаса, заң 
қабылданбады деп есептеледі және бастамашыға қайтарылады.
5-1. Мәжіліс депутаттары қараған және олардың жалпы санының кемінде үштен 
екісінің даусымен мақұлданған конституциялық заң жобасы Сенатқа беріледі, онда 
алпыс күннен асырылмай қаралады. Сенат депутаттарының жалпы санының кемінде 
үштен екісінің даусымен қабылданған жоба конституциялық заңға айналады және он 
күн ішінде Республика Президентіне қол қоюға ұсынылады. Конституциялық заң 
жобасын тұтастай қабылдамауды Мәжіліс немесе Сенат Палата депутаттары жалпы 
санының көпшілік даусымен жүзеге асырады.

Сенат депутаттары жалпы санының кемінде үштен екісінің даусымен 
конституциялық заң жобасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мәжіліске 
жіберіледі. Егер Мәжіліс депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен Сенат 
енгізген өзгерістермен және толықтырулармен келіссе, конституциялық заң 
қабылданды деп есептеледі.
Егер Мәжіліс, Сенат енгізген өзгерістер мен толықтырулар бойынша дауыс беру 
кезінде олармен депутаттардың кемінде үштен екісінің даусымен келіспесе, онда 
палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
5-1-тармақты алып тастау көзделген (01.01.2023 
Заңымен
бастап қолданысқа енгізіледі).
6. Мемлекеттік кірісті қысқартуды немесе мемлекеттік шығысты көбейтуді 
көздейтін заңдардың жобалары Республика Үкіметінің оң қорытындысы болғанда ғана 
енгізілуі мүмкін. Республика Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен 
Парламент Мәжілісіне енгізілген заңнамалық актілердің жобалары үшін мұндай 
қорытындының болуы талап етілмейді.
7. Үкімет енгізген заң жобасының қабылданбауына байланысты Премьер-Министр 
Парламент палаталарының бірлескен отырысында Үкіметке сенім туралы мәселе қоюға
хақылы. Бұл мәселе бойынша дауыс беру сенім туралы мәселе қойылған сәттен бастап 
қырық сегіз сағаттан ерте өткізілмейді. Егер сенімсіздік білдіру туралы ұсыныс 
палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік даусын ала алмаса
, заң жобасы дауысқа салынбай қабылданды деп есептеледі. Алайда Үкімет бұл 
құқықты жылына екі реттен артық пайдалана алмайды.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 12.03.1999 
N 3/2
; 27.09.1999 
N 18/2
; 
03.11.1999 
N 19/2
; 15.06.2000 
N 9/2
; 03.07.2000 
N 15/2
; 08.06.2001 
N 8/2
; 13.05.2003 
N 6
;
15.10.2008 
N 8
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 61-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
62-бап
1. Парламент Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар Қазақстан 
Республикасының заңдары, Парламенттің қаулылары, Сенат пен Мәжілістің қаулылары
түрінде заң актілерін қабылдайды.
2. Республиканың заңдары Республика Президенті қол қойғаннан кейін күшіне 
енеді.
3. Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар әр Палата депутаттары жалпы 
санының кемінде төрттен үшінің көпшілік даусымен енгізіледі.

4. Конституциялық заңдар Конституцияда көзделген мәселелер бойынша әр Палата 
депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісінің көпшілік даусымен 
қабылданады.
5. Парламент пен оның Палаталарының заң актілері, егер Конституцияда өзгеше 
көзделмесе, Палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
5-тармақты жаңа редакцияда жазу көзделген (
Заңымен
01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
5. Егер Конституцияда өзгеше көзделмесе, Палаталар депутаттарының жалпы 
санының көпшілік даусымен заңдарды Мәжіліс қабылдайды, Сенат мақұлдайды.
Егер Конституцияда өзгеше көзделмесе, Парламенттің және оның Палаталарының 
қаулылары Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады.
6. Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар 
енгізу мәселелері бойынша кемінде екі оқылым өткізу міндетті.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
6-тармаққа толықтыру көзделген (01.01.2023 
Заңында
бастап қолданысқа енгізіледі):
6. Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар 
енгізу мәселелері бойынша, конституциялық заңдардың жобалары бойынша кемінде 
екі оқылым өткізу міндетті.
7. Республиканың заңдары, Парламент пен оның Палаталарының қаулылары 
Конституцияға қайшы келмеуге тиіс. Парламент пен оның Палаталарының қаулылары 
заңдарға қайшы келмеуге тиіс.
8. Республиканың заң және өзге де нормативтік құқықтық актілерін әзірлеу, ұсыну, 
талқылау, күшіне енгізу және жариялау тәртібі арнаулы заңмен және Парламент пен 
оның Палаталарының регламенттерімен реттеледі.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.2000 
N 15/2
; 18.04.2007 
N 4
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 62-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
63-бап
1. Республика Президенті Парламент палаталары төрағаларымен және 
Премьер-Министрмен консультациялардан кейін Парламентті немесе Парламент 
Мәжілісін тарата алады.
2. Парламентті және Парламент Мәжілісін төтенше немесе соғыс жағдайы кезеңінде
, Президент өкілеттігінің соңғы алты айында, сондай-ақ осының алдындағы таратудан 
кейінгі бір жыл ішінде таратуға болмайды.
Ескерту. 63-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 

V бөлім
ҮКIМЕТ
64-бап
1. Үкімет Қазақстан Республикасының атқарушы билігін жүзеге асырады, атқарушы
органдардың жүйесін басқарады және олардың қызметіне басшылық жасайды.
2. Үкімет алқалы орган болып табылады және өзінің қызметінде Республика 
Президентінің және Парламенттің алдында жауапты.
3. Конституцияның 57-бабының 6)-тармақшасында көзделген ретте Үкімет 
мүшелері Парламент палаталарына есеп береді.
4. Үкіметтің құзыреті, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртібі конституциялық 
заңмен белгіленеді.
Ескерту. 64-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
65-бап
1. Қазақстан Республикасының Президенті Үкіметті Конституцияда көзделген 
тәртіппен құрады.
2. Республика Премьер-Министрі тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде 
Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентіне 
ұсыныс енгізеді.
3. Үкімет мүшелері Қазақстан халқы мен Президентіне ант береді.
66-бап
Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық саясатының, оның қорғаныс қабiлетiнiң, 
қауiпсiздiгiнiң, қоғамдық тәртiптi қамтамасыз етудiң негiзгi бағыттарын әзiрлейдi және 
олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады; Республика Президентiнің келісімімен 
мемлекеттік бағдарламаларды бекітеді, сондай-ақ олардың орындалуын қамтамасыз 
етеді;
2) Парламентке республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есепті 
ұсынады, бюджеттің атқарылуын қамтамасыз етеді;
3) Мәжіліске заң жобаларын енгізеді және заңдардың орындалуын қамтамасыз етеді
;
4) мемлекеттік меншікті басқаруды ұйымдастырады;
5) Республиканың сыртқы саясатын жүргізу жөнінде шаралар әзірлейді;

6) министрліктердің, мемлекеттік комитеттердің, өзге де орталық және жергілікті 
атқарушы органдардың қызметіне басшылық жасайды;
7) Республиканың министрліктері, мемлекеттік комитеттері, өзге де орталық және 
жергілікті атқарушы органдары актілерінің күшін толық немесе қолданылу бөлігінде 
жояды немесе тоқтата тұрады;
8) алып тасталды - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
9) алып тасталды - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi
) Заңымен;
9-1) Республика Президентiнің келісімімен мемлекеттік бюджет есебінен 
қамтылатын барлық органдар үшін қаржыландырудың және қызметкерлердің еңбегіне 
ақы төлеудің бірыңғай жүйесін бекітеді;
10) өзіне Конституциямен, заңдармен және Президент актілерімен жүктелген өзге 
де қызметтерді орындайды.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.03.1999 
N 4/2
; 12.04.2001 
N 1/2
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 66-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
67-бап
Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі:
1) Үкімет қызметін ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және оның жұмысы 
үшін дербес жауап береді;
2) алып тасталды - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
3) Үкімет қаулыларына қол қояды;
4) Үкімет қызметінің негізгі бағыттары жөнінде және оның аса маңызды барлық 
шешімдері жөнінде Президентке және Парламентке баяндап отырады;
5) Үкімет қызметін ұйымдастыруға және басшылық жасауға байланысты басқа да 
қызметтерді атқарады.
Ескерту. 67-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
68-бап
1. Үкімет мүшелері өз құзыреті шегінде шешімдер қабылдауда дербестікке ие әрі 
өздеріне бағынысты мемлекеттік органдардың жұмысы үшін Қазақстан Республикасы 

Премьер-Министрінің алдында жеке-дара жауап береді. Үкіметтің жүргізіп отырған 
саясатымен келіспейтін немесе оны жүргізбейтін Үкімет мүшесі орнынан түсуге өтініш
береді не ол лауазымнан босатылуға тиіс.
2. Үкімет мүшелерінің өкілді органның депутаттары болуға, оқытушылық, ғылыми 
немесе өзге шығармашылық қызметтерді қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты 
атқаруға, кәсіпкерлік іспен шұғылдануға, заңнамаға сәйкес өздерінің лауазымдық 
міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, коммерциялық ұйымның басшы
органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ.
Ескерту. 68-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 
69-бап
1. Қазақстан Республикасының Үкіметі өз құзыретінің мәселелері бойынша 
Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар қаулылар шығарады.
2. Республиканың Премьер-Министрі Республиканың бүкіл аумағында міндетті 
күші бар өкімдер шығарады.
3. Үкіметтің қаулылары және Премьер-Министрдің өкімдері Конституцияға, заң 
актілеріне, Республика Президентінің жарлықтары мен өкімдеріне қайшы келмеуге тиіс
.
70-бап
1. Үкімет жаңадан сайланған Республика Парламенті Мәжілісінің алдында өз 
өкілеттігін доғарады.
2. Егер Үкімет және оның кез келген мүшесі өздеріне жүктелген міндеттерді одан 
әрі жүзеге асыру мүмкін емес деп есептесе, олар Республиканың Президентіне өз 
орнынан түсетіні туралы мәлімдеуге хақылы.
3. Парламент Мәжілісі немесе Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген жағдайда 
Үкімет орнынан түсетіні туралы Республика Президентіне мәлімдейді.
4. Орнынан түсуді қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселені Республиканың 
Президенті он күн мерзімде қарайды.
5. Орнынан түсуді қабылдау Үкіметтің не оның тиісті мүшесінің өкілеттігі 
тоқтатылғанын білдіреді. Премьер-Министрдің орнынан түсуін қабылдау бүкіл 
Үкіметтің өкілеттігі тоқтатылғанын білдіреді.
6. Үкіметтің немесе оның мүшесінің орнынан түсуі қабылданбаған жағдайда 
Президент оған міндеттерін одан әрі жүзеге асыруды тапсырады.
7. Республиканың Президенті өз бастамасы бойынша Үкіметтің өкілеттігін тоқтату 
туралы шешім қабылдауға және оның кез келген мүшесін қызметтен босатуға хақылы. 

Премьер-Министрді қызметінен босату бүкіл Үкіметтің өкілеттігі тоқтатылғанын 
білдіреді.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 19.11.2003 
N 11
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 70-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
VI бөлім
КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ СОТ
Ескерту. VI-бөлімнің тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 
бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен
.
Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының 
сәйкес Қазақстан 
Заңына
Республикасы Конституциясының Конституциялық Соттың қызметін айқындайтын 
ережелері 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
71-бап
1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты Төрағаны қоса алғанда, он 
бір судьядан тұрады, олардың өкілеттігі сегіз жылға созылады.
Бір адам Конституциялық Соттың судьясы болып бір реттен артық тағайындала 
алмайды.
2. Конституциялық Соттың Төрағасын Парламент Сенатының келісімімен 
Республиканың Президенті тағайындайды.
3. Конституциялық Соттың төрт судьясын – Республика Президенті, 
Конституциялық Соттың үш-үш судьясын тиісінше Сенат пен Мәжіліс тағайындайды.
Республика Президенті Конституциялық Сот Төрағасының ұсынуымен 
Конституциялық Сот Төрағасының орынбасарын Конституциялық Сот судьяларының 
арасынан тағайындайды.
4. Конституциялық Соттың судьясы қызметі депутаттық мандатпен, оқытушылық, 
ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтен басқа, өзге де ақы төленетін 
қызметтерді атқарумен, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен, коммерциялық 
ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кірумен 
сыйыспайды.
5. Конституциялық Соттың судьяларын өздерінің өкілеттігі мерзімі ішінде тұтқынға
алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртібімен белгіленетін әкімшілік жазалау шараларын 
қолдануға, қылмыс үстінде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттерді 
қоспағанда, Парламенттің келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.
6. Конституциялық Соттың ұйымдастырылуы мен қызметі конституциялық заңмен 
реттеледі.

Ескертпе. 08.06.2022 ж. Қазақстан Республикасының 
сәйкес 
Заңына
Конституциялық Сот қалыптастырылғанға дейін Конституциялық Кеңестің Төрағасы 
мен мүшелері өз өкілеттіктерін сақтайды.
Ескерту. 71-бап жаңа редакцияда – ҚР 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі); 17.09.2022 
№ 142-VII
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
72-бап
1. Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Президентінің, Сенат 
Төрағасының, Мәжіліс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемінде 
бестен бір бөлігінің, Премьер-Министрдің өтініші бойынша:
1) дау туған жағдайда Республика Президентінің, Парламент депутаттарының 
сайлауын өткізудің дұрыстығы және республикалық референдум өткізу туралы 
мәселені шешеді;
2) Парламент қабылдаған заңдардың Республика Конституциясына сәйкестігін 
Президент қол қойғанға дейін қарайды;
2-1) Парламент және оның палаталары қабылдаған қаулылардың Республика 
Конституциясына сәйкестігін қарайды;
3) Республиканың халықаралық шарттарын бекіткенге дейін олардың 
Конституцияға сәйкестігін қарайды;
4) Конституцияның нормаларына ресми түсіндірме береді;
5) Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде 
қорытындылар береді.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
1-тармаққа өзгеріс көзделген (01.01.2023 бастап 
Заңымен
қолданысқа енгізіледі):
1. Конституциялық Сот Қазақстан Республикасы Президентінің, Сенат 
Төрағасының, Мәжіліс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемінде 
бестен бір бөлігінің, Премьер-Министрдің өтініші бойынша:
1) дау туған жағдайда Республика Президентінің, Парламент депутаттарының 
сайлауын өткізудің дұрыстығы және республикалық референдум өткізу туралы 
мәселені шешеді;
2) Парламент қабылдаған заңдардың Республика Конституциясына сәйкестігін 
Президент қол қойғанға дейін қарайды;
2-1) Парламент және оның палаталары қабылдаған қаулылардың Республика 
Конституциясына сәйкестігін қарайды;
3) Республиканың халықаралық шарттарын бекіткенге дейін олардың 
Конституцияға сәйкестігін қарайды;
4) Конституцияның нормаларына ресми түсіндірме береді;

5) Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде 
қорытындылар береді.
2. Конституциялық Кеңес Конституцияның 
10-1) тармақшасында 
44-бабының
көзделген жағдайларда – Республика Президентінің өтiнiштерiн, сондай-ақ 
Конституцияның 
белгiленген жағдайларда соттардың өтiнiштерiн қарайды.
78-бабында
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
2-тармаққа өзгеріс көзделген (01.01.2023 бастап 
Заңымен
қолданысқа енгізіледі):
2. Конституциялық Сот Конституцияның 44-бабының 10-1) тармақшасында 
көзделген жағдайларда – Республика Президентінің өтiнiштерiн, сондай-ақ 
Конституцияның 78-бабында белгiленген жағдайларда соттардың өтiнiштерiн қарайды.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
72-бапты 3, 4 және 5-тармақтармен толықтыру 
Заңында
көзделген (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
3. Конституциялық Сот азаматтардың Конституцияда бекітілген құқықтары мен 
бостандықтарын тікелей қозғайтын Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық
актілерінің Республика Конституциясына сәйкестігін олардың өтініштері бойынша 
қарайды.
Азаматтардың Конституциялық Сотқа жүгіну тәртібі мен шарттары 
конституциялық заңда айқындалады.
4. Конституциялық Сот осы баптың 1-тармағының 3) және 4) тармақшаларында 
көрсетілген мәселелерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық
актілерінің Республика Конституциясына сәйкестігін Республика Бас Прокурорының 
өтініштері бойынша қарайды.
5. Конституциялық Сот Конституцияда бекітілген адамның және азаматтың 
құқықтары мен бостандықтарын қозғайтын нормативтік құқықтық актілердің 
Республика Конституциясына сәйкестігін Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің өтініші 
бойынша қарайды.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 03.07.2000 
N 15/2
; 13.12.2001 
N 19/2
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 72-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
73-бап
1. Конституциялық Кеңеске Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 1)-
тармақшасында көрсетілген мәселелер бойынша өтініш жасалған ретте, Президенттің 
қызметіне кірісуі, Парламенттің сайланған депутаттарын тіркеу не республикалық 
референдумның нәтижелерін шығару тоқтатыла тұрады.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
1-тармаққа өзгеріс көзделген (01.01.2023 бастап 
Заңымен
қолданысқа енгізіледі):

1. Конституциялық Сотқа Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 1) 
тармақшасында көрсетілген мәселелер бойынша өтініш жасалған ретте, Президенттің 
қызметіне кірісуі, Парламенттің сайланған депутаттарын тіркеу не республикалық 
референдумның нәтижелерін шығару тоқтатыла тұрады.
2. Конституциялық Кеңеске Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 2) және 3)-
тармақшаларында көрсетілген мәселелер бойынша өтініш жасалған ретте, тиісті 
актілерге қол қою не оларды бекіту мерзімінің өтуі тоқтатыла тұрады.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
2-тармаққа өзгеріс көзделген (01.01.2023 бастап 
Заңымен
қолданысқа енгізіледі):
2. Конституциялық Сотқа Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 2) және 3) 
тармақшаларында көрсетілген мәселелер бойынша өтініш жасалған ретте, тиісті 
актілерге қол қою не оларды бекіту мерзімінің өтуі тоқтатыла тұрады.
3. Конституциялық Кеңес өтініштер түскен күннен бастап бір ай ішінде өз шешімін 
шығарады. Егер мәселе кейінге қалдыруға болмайтын болса, Республика Президентінің
талабы бойынша бұл мерзім он күнге дейін қысқартылуы мүмкін.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
3-тармақты жаңа редакцияда жазу көзделген (
Заңымен
01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
3. Конституциялық Сот өз шешімін конституциялық заңда белгіленген мерзімдерде 
шығарады.
4. Алып тасталды - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 73-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
74-бап
1. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп танылған заңдар 
мен халықаралық шарттарға қол қойылмайды не, тиісінше, бекітілмейді және күшіне 
енгізілмейді.
2. Конституциялық емес деп танылған, оның ішінде адамның және азаматтың 
Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп 
танылған заңдар мен өзге де құқықтық актілердің күші жойылады және қолданылуға 
жатпайды.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
2-тармақты жаңа редакцияда жазу көзделген (
Заңымен
01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі):
2. Конституциялық Сот шешім қабылдаған күннен немесе ол белгілеген күннен 
бастап конституциялық емес деп танылған, оның ішінде адамның және азаматтың 
Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп 
танылған заңдар мен өзге де құқықтық актілердің, олардың жекелеген ережелерінің 
күші жойылады және қолданылуға жатпайды.

3. Конституциялық Кеңестің шешімдері қабылданған күннен бастап күшіне енеді, 
Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті, түпкілікті болып табылады 
және шағымдануға жатпайды.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
3-тармаққа өзгеріс көзделген (01.01.2023 бастап 
Заңымен
қолданысқа енгізіледі):
3. Конституциялық Соттың шешімдері қабылданған күннен бастап күшіне енеді, 
Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті, түпкілікті болып табылады 
және шағымдануға жатпайды.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 13.12.2001 
N 19/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 74-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
VII бөлім
Соттар және сот төрелiгi. Прокуратура. Адам құқықтары жөніндегі уәкіл
Ескерту. VII-бөлімнің тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 
бастап қолданысқа енгізіледі) 
.
Заңымен
75-бап
1. Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады.
2. Сот билігі сотта іс жүргізудің азаматтық, қылмыстық және заңмен белгіленген 
өзге де нысандары арқылы жүзеге асырылады. Заңда көзделген жағдайларда 
қылмыстық сот ісін жүргізу алқабилердің қатысуымен жүзеге асырылады.
3. Заңмен құрылған Республиканың Жоғарғы Соты, Республиканың жергілікті және
басқа да соттары Республиканың соттары болып табылады.
4. Республиканың сот жүйесі Республика Конституциясымен және конституциялық 
заңмен белгіленеді. Қандай да бір атаумен арнаулы және төтенше соттарды құруға жол 
берілмейді.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.02.2002 
N 1
; 14.04.2006 
N 1
қаулыларын 
қараңыз.
Ескерту. 75-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
76-бап
1. Сот билігі Қазақстан Республикасының атынан жүзеге асырылады және өзіне 
азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін 
қорғауды, Республиканың Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік 

құқықтық актілерінің, халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз етуді 
мақсат етіп қояды.
2. Сот билігі Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік 
құқықтық актілерінің, халықаралық шарттарының негізінде туындайтын барлық істер 
мен дауларға қолданылады.
3. Соттар шешімдерінің, үкімдері мен өзге де қаулыларының Республиканың бүкіл 
аумағында міндетті күші болады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 29.03.1999 
N 7/2
; 20.12.2000 
N 21/2
; 
18.04.2007 
N 4
қаулыларын қараңыз.
77-бап
1. Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция мен заңға ғана 
бағынады.
2. Сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттың қызметіне қандай да болсын араласуға 
жол берілмейді және ол заң бойынша жауапкершілікке әкеп соғады. Нақты істер 
бойынша судьялар есеп бермейді.
3. Заңды қолданған кезде судья төмендегі принциптерді басшылыққа алуға тиіс:
1) адамның кінәлі екендігі заңды күшіне енген сот үкімімен танылғанша ол 
жасалған қылмысқа кінәлі емес деп есептеледі;
2) бір құқық бұзушылық үшін ешкімді де қайтадан қылмыстық немесе әкімшілік 
жауапқа тартуға болмайды;
3) өзіне заңмен көзделген соттылығын оның келісімінсіз ешкімнің өзгертуіне 
болмайды;
4) сотта әркім өз сөзін тыңдатуға құқылы;
5) жауапкершілікті белгілейтін немесе күшейтетін, азаматтарға жаңа міндеттемелер 
жүктейтін немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың кері күші болмайды. 
Егер құқық бұзушылық жасалғаннан кейін ол үшін жауапкершілік заңмен алынып 
тасталса немесе жеңілдетілсе, жаңа заң қолданылады;
6) айыпталушы өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге міндетті емес;
7) ешкім өзіне-өзі, жұбайына (зайыбына) және заңмен белгіленген шектегі жақын 
туыстарына қарсы айғақ беруге міндетті емес. Діни қызметшілер өздеріне сеніп сырын 
ашқандарға қарсы куәгер болуға міндетті емес;
8) адамның кінәлі екендігі жөніндегі кез келген күдік айыпталушының пайдасына 
қарастырылады;
9) заңсыз тәсілмен алынған айғақтардың заңды күші болмайды. Ешкім өзінің жеке 
мойындауы негізінде ғана сотталуға тиіс емес;
10) қылмыстық заңды ұқсастығына қарай қолдануға жол берілмейді.
4. Конституциямен белгіленген сот төрелігінің принциптері Республиканың барлық 
соттары мен судьяларына ортақ және бірыңғай болып табылады.

Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.1999 
N 2/2
; 18.04.2007 
N 4
қаулыларын қараңыз.
78-бап
Соттардың Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың құқықтары 
мен бостандықтарына нұқсан келтіретін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық 
актілерді қолдануға хақысы жоқ. Егер сот қолданылуға тиісті заң немесе өзге де 
нормативтік құқықтық акт Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың 
құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп тапса, іс жүргізуді тоқтата 
тұруға және осы актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен 
Конституциялық Кеңеске жүгінуге міндетті.
Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
78-бапқа өзгеріс көзделген (01.01.2023 бастап 
Заңымен
қолданысқа енгізіледі):
Соттардың Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың құқықтары 
мен бостандықтарына нұқсан келтіретін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық 
актілерді қолдануға хақысы жоқ. Егер сот қолданылуға тиісті заң немесе өзге де 
нормативтік құқықтық акт Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың 
құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп тапса, іс жүргізуді тоқтата 
тұруға және осы актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен 
Конституциялық Сотқа жүгінуге міндетті.
79-бап
1. Соттар тұрақты судьялардан тұрады, олардың тәуелсіздігі Конституциямен және 
заңмен қорғалады. Судьяның өкілеттігі тек заңда белгіленген негіздер бойынша ғана 
тоқтатылуы немесе кідіртілуі мүмкін.
2. Судьяны тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртібімен белгіленетін 
әкімшілік жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстінде ұсталған немесе ауыр 
қылмыс жасаған реттерді қоспағанда, Республика Жоғары Сот Кеңесінің 
қорытындысына негізделген Қазақстан Республикасы Президентінің келісімінсіз не 
Конституцияның 55-бабының 3) тармақшасында белгіленген жағдайда, - Сенаттың 
келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.
3. Республика соттарының судьяларына қойылатын талаптар конституциялық заңда 
айқындалады.
4. Судьяның қызметі депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге 
шығармашылық қызметтерді қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты атқарумен, 
кәсіпкерлікпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе 
байқаушы кеңесінің құрамына кірумен сыйыспайды.

Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 06.03.1997 
№ 3
; 30.01.2003 
N 10
; 18.06.2004
№ 7
; 23.06.2004 
N 6
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 79-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
80-бап
Соттарды қаржыландыру, судьяларды тұрғын үймен қамтамасыз ету 
республикалық бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі және ол сот төрелігін толық әрі 
тәуелсіз жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамасыз етуге тиіс.
81-бап
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты азаматтық, қылмыстық істер, 
жергілікті және басқа да соттардың соттылығына жататын өзге де істер бойынша 
жоғары сот органы болып табылады, заңда көзделген жағдайларда өзінің соттылығына 
жататын сот істерін қарайды және сот практикасының мәселелерi бойынша 
түсiнiктемелер беріп отырады.
Ескерту. 81-бап жаңа редакцияда- ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
82-бап
1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасын және судьяларын Жоғары
Сот Кеңесінің кепілдемесіне негізделген Республика Президентінің ұсынуымен Сенат 
сайлайды.
2. Жергілікті және басқа да соттардың төрағалары мен судьяларын Жоғары Сот 
Кеңесінің кепілдемесі бойынша Республика Президенті қызметке тағайындайды.
3. Соттарда конституциялық заңға сәйкес сот алқалары құрылуы мүмкін. Сот 
алқалары төрағаларына өкілеттіктер беру тәртібі конституциялық заңмен белгіленеді.
4. Жоғары Сот Кеңесінің Төрағасын Республика Президенті Парламент Сенатының 
келісімімен тағайындайды.
5. Жоғары Сот Кеңесінің мәртебесі, құрамын қалыптастыру тәртібі және жұмысын 
ұйымдастыру заңда айқындалады.
Ескерту. 82-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 
08.06.2022
(08.06.2022 
бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
83-бап
1. Прокуратура мемлекет атынан Қазақстан Республикасының аумағында 
заңдылықтың сақталуына заңда белгіленген шекте және нысандарда жоғары 

қадағалауды жүзеге асырады, сотта мемлекеттің мүддесiн бiлдiредi және мемлекет 
атынан қылмыстық қудалауды жүзеге асырады.
2. Республика Прокуратурасы төменгі прокурорларды жоғары тұрған 
прокурорларға және Республика Бас Прокурорына бағындыра отырып, бірыңғай 
орталықтандырылған жүйе құрайды. Ол өз өкілеттігін басқа мемлекеттік органдардан, 
лауазымды адамдардан тәуелсіз жүзеге асырады және Республика Президентіне ғана 
есеп береді.
3. Республиканың Бас Прокурорын өз өкілеттігі мерзімі ішінде тұтқынға алуға, 
күштеп әкелуге, оған сот тәртібімен әкімшілік жазалау шараларын қолдануға, қылмыс 
үстінде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттерді қоспағанда, Сенаттың 
келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды. Бас Прокурор өкілеттігінің мерзімі 
- бес жыл.
4. Республика прокуратурасының құзыреті, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртібі 
конституциялық заңда белгіленеді.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 26.12.2000 
N 23/2
; 30.01.2003 
N 10
; 
31.12.2003 
N 13
қаулыларын қараңыз.
Ескерту. 83-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап 
қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
83-1-бап
1. Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл адам мен 
азаматтың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге жәрдемдеседі, 
адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын ілгерілетуге ықпал етеді.
2. Адам құқықтары жөніндегі уәкіл өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде тәуелсіз 
болады және мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдарға есеп бермейді.
3. Қылмыс орнында ұстап алынған немесе ауыр қылмыстар жасаған жағдайлардан 
басқа кезде, Адам құқықтары жөніндегі уәкілді өз өкілеттігінің мерзімі ішінде тұтқынға
алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртібімен белгіленетін әкімшілік жазалау шараларын 
қолдануға, Сенаттың келісімінсіз қылмыстық жауаптылыққа тартуға болмайды.
4. Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің құқықтық жағдайы және қызметін 
ұйымдастыру конституциялық заңда айқындалады.
Ескерту. Конституция 83-1-баппен толықтырылды – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 
бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен
.
84-бап
Ескерту. 84-бап алып тасталды - ҚР 21.05.2007 
(ресми жарияланған 
N 254-ІІІ
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

VIII бөлім
ЖЕРГIЛIКТI МЕМЛЕКЕТТIК БАСҚАРУ ЖӘНЕ ӨЗIН-ӨЗI БАСҚАРУ
85-бап
Жергілікті мемлекеттік басқаруды тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты 
жергілікті өкілді және атқарушы органдар жүзеге асырады.
86-бап
1. Жергілікті өкілді органдар - мәслихаттар тиісті әкімшілік-аумақтық бөліністегі 
халықтың еркін білдіреді және жалпымемлекеттік мүдделерді ескере отырып, оны іске 
асыруға қажетті шараларды белгілейді, олардың жүзеге асырылуын бақылайды.
2. Мәслихаттарды жалпыға бірдей, тең, төте сайлау құқығы негізінде жасырын 
дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге халық сайлайды.
3. Қазақстан Республикасының жиырма жасқа толған азаматы мәслихат депутаты 
болып сайлана алады. Республика азаматы бір мәслихаттың ғана депутаты бола алады.
4. Мәслихаттардың қарауына мыналар жатады:
1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларын,
жергілікті бюджетті және олардың атқарылуы туралы есептерді бекіту;
2) өздерінің қарауына жатқызылған жергілікті әкімшілік-аумақтық құрылыс 
мәселелерін шешу;
3) заңмен мәслихат құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша жергілікті 
атқарушы органдар басшыларының есептерін қарау;
4) мәслихаттың тұрақты комиссияларын және өзге де жұмыс органдарын құру, 
олардың қызметі туралы есептерді тыңдау, мәслихат жұмысын ұйымдастыруға 
байланысты өзге де мәселелерді шешу;
5) Республика заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін 
қамтамасыз ету жөніндегі өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.
5. Мәслихаттың өкілеттігін мерзімінен бұрын Республика Президенті 
Премьер-Министрмен 
және 
Парламент 
Палаталарының 
төрағаларымен 
консультациялардан кейін тоқтатады, сондай-ақ мәслихат өзін-өзі тарату туралы шешім
қабылдаған ретте де оның өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтатылады.
6. Мәслихаттардың құзыреті, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртібі, олардың 
депутаттарының құқықтық жағдайы заңмен белгіленеді.
Ескерту. 86-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
87-бап

1. Жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының атқарушы 
органдарының бірыңғай жүйесіне кіреді, тиісті аумақтың мүддесі мен даму 
қажеттілігін ұштастыра отырып, атқарушы биліктің жалпы мемлекеттік саясатын 
жүргізуді қамтамасыз етеді.
2. Жергілікті атқарушы органдардың қарауына мыналар жатады:
1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларын,
жергілікті бюджетті әзірлеу және олардың атқарылуын қамтамасыз ету;
2) коммуналдық меншікті басқару;
3) жергілікті атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындау және 
қызметтен босату, жергілікті атқарушы органдардың жұмысын ұйымдастыруға 
байланысты өзге де мәселелерді шешу;
4) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесіне сай Республика заңдарымен жергілікті 
атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.
3. Жергілікті атқарушы органды Республика Президенті мен Үкіметінің өкілі болып
табылатын тиісті әкімшілік-аумақтық бөліністің әкімі басқарады.
4. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдерін
тиісінше облыстың аумағында орналасқан мәслихаттар депутаттарының немесе 
республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттары 
депутаттарының келісімімен Республика Президенті қызметке тағайындайды.
Республика Президенті дауыс беру жүргізілетін кемінде екі кандидатураны 
ұсынады. Дауыс беруге қатысқан мәслихат депутаттарының көп дауысын алған 
кандидат олардың келісімін алды деп есептеледі.
Өзге әкімшілік-аумақтық бірліктердің әкімдері заңда айқындалатын тәртіппен 
қызметке тағайындалады немесе сайланады, сондай-ақ қызметінен босатылады. 
Республика Президенті өзінің ұйғаруы бойынша облыстардың, республикалық маңызы 
бар қалалардың және астананың әкімдерін қызметінен босатуға құқылы.
5. Мәслихат депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы 
бойынша әкімге сенімсіздік білдіру туралы мәселе қойылуы мүмкін. Бұл жағдайда 
мәслихат өз депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен әкімге сенімсіздік 
білдіруге және оны қызметінен босату жөнінде облыстардың, республикалық маңызы 
бар қалалардың және астананың әкімдеріне қатысты тиісінше Республика 
Президентінің не өзге де әкімшілік-аумақтық бірліктердің әкімдеріне қатысты жоғары 
тұрған әкімнің алдына мәселе қоюға құқылы. Облыстар, республикалық маңызы бар 
қалалар және астана әкімдерінің өкілеттігі жаңадан сайланған Республика Президенті 
қызметіне кіріскен кезде тоқтатылады.
6. Жергілікті атқарушы органдардың құзыреті, ұйымдастырылуы және олардың 
қызмет тәртібі заңмен белгіленеді.
Ескерту. 87-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 

қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) 
Заңдарымен.
88-бап
1. Мәслихаттар өз құзыретіндегі мәселелер бойынша шешімдер, ал әкімдер - тиісті 
әкімшілік-аумақтық бөліністің аумағында орындалуға міндетті шешімдер мен өкімдер 
қабылдайды.
2. Мәслихаттардың жергілікті бюджет кірісін қысқартуды немесе жергілікті бюджет
шығысын ұлғайтуды көздейтін шешімдерінің жобалары әкімнің оң қорытындысы 
болған кезде ғана қарауға енгізілуі мүмкін.
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес келмейтін 
мәслихат шешімдерінің күші сот тәртібімен жойылуы мүмкін.
4. Әкімдердің шешімдері мен өкімдерінің күшін тиісінше Қазақстан 
Республикасының Үкіметі не жоғары тұрған әкім жоюы мүмкін, сондай-ақ олардың 
күші сот тәртібімен жойылуы мүмкін.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 31.05.2000 
N 3/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 88-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 бастап қолданысқа 
енгізіледі) 
Заңымен
.
89-бап
1. Қазақстан Республикасында жергілікті маңызы бар мәселелерді тұрғын халықтың
өзі шешуін қамтамасыз ететін жергілікті өзін-өзі басқару танылады.
2. Жергілікті өзін-өзі басқаруды тұрғын халық тікелей жүзеге асырады, сондай-ақ 
ол мәслихаттар және халық топтары жинақы тұратын аумақтарды қамтитын жергілікті 
қоғамдастықтардағы басқа да жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге 
асырылады.
Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру 
заңға сәйкес берілуі мүмкін.
3. Қазақстанда жергілікті өзін-өзі басқаруды ұйымдастыру мен олардың қызметі 
заңмен реттеледі.
4. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының дербестігіне олардың заңмен 
белгіленген өкілеттігі шегінде кепілдік беріледі.
Ескерту. 89-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 
IX бөлім
ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ӨТПЕЛI ЕРЕЖЕЛЕР

90-бап
1. Республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының 
Конституциясы референдум нәтижелері ресми түрде жарияланған күннен бастап 
күшіне енеді, сол мезгілден бастап бұрынғы қабылданған Қазақстан Республикасы 
Конституциясының күші жойылады.
2. Республикалық референдумда Конституция қабылданған күн мемлекеттік мереке 
- Қазақстан Республикасының Конституциясы Күні деп жарияланады.
91-бап
1. Қазақстан Республикасының Конституциясына Республика Президентінің өз 
бастамасымен, Парламенттің немесе Үкіметтің ұсынысымен қабылданған шешімі 
бойынша өткізілетін республикалық референдум өзгертулер мен толықтырулар енгізуі 
мүмкін. Егер Президент оны Парламенттің қарауына беру қажет деп ұйғарса, 
Конституцияға енгізілетін өзгертулер мен толықтырулар жобасы республикалық 
референдумға шығарылмайды. Мұндай жағдайда Парламенттің шешімі Конституцияда
белгіленген тәртіппен қабылданады. Егер Республика Президенті Конституцияға 
өзгерістер мен толықтыруларды республикалық референдумға шығару туралы 
Парламенттің ұсынысын қабылдамай тастаса, онда Парламент Палаталарының 
әрқайсысының депутаттары жалпы санының кемінде бестен төртінің көпшілік 
даусымен Парламент осы өзгерістер мен толықтыруларды Конституцияға енгізу 
туралы заң қабылдауға хақылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті осы заңға 
қол қояды немесе оны республикалық референдумға шығарады, егер республикалық 
референдумға қатысуға құқығы бар Республика азаматтарының жартысынан астамы 
дауыс беруге қатысса, ол өткізілді деп есептеледі. Республикалық референдумға 
шығарылған Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар, егер олар үшін облыстардың
, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың кемінде үштен екісінде дауыс
беруге қатысқан азаматтардың жартысынан астамы жақтап дауыс берсе, қабылданды 
деп есептеледі.
2. Конституцияда белгiленген мемлекеттiң тәуелсіздігі, Республиканың 
бiртұтастығы мен аумақтық тұтастығы, оны басқару нысаны, Республика қызметінің 
түбегейлі принциптері, Республика Президенті жеті жыл мерзімге сайланады және бір 
адам бір реттен артық Республика Президенті болып сайлана алмайды деген ережелер 
өзгермейді.
3. Республика Конституциясына енгізілетін өзгерістер мен толықтырулар, олардың 
осы баптың 
белгіленген талаптарға сәйкес келетіні туралы 
2-тармағында
Конституциялық Кеңестің қорытындысы болған жағдайда, республикалық 
референдумға немесе Республика Парламентінің қарауына шығарылады.

Ескертпе. 08.06.2022 ҚР 
3-тармаққа өзгеріс көзделген (01.01.2023 бастап 
Заңымен
қолданысқа енгізіледі):
3. Республика Конституциясына енгізілетін өзгерістер мен толықтырулар, олардың 
осы баптың 2-тармағында белгіленген талаптарға сәйкес келетіні туралы 
Конституциялық Соттың қорытындысы болған жағдайда, республикалық 
референдумға немесе Республика Парламентінің қарауына шығарылады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 04.12.1998 
N 13/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 91-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 07.10.1998 
N 284-І
(жарияланған күнiнен
бастап күшiне енедi); 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған күнінен бастап 
қолданысқа енгізіледі); 10.03.2017 
№ 51-VI
(алғашқы ресми жарияланған күнінен 
бастап қолданысқа енгізіледі); 
08.06.2022
(08.06.2022 бастап қолданысқа енгізіледі); 
17.09.2022 
№ 142-VII
(алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа 
енгізіледі) Заңдарымен.
92-бап
1. Конституциялық заңдар Конституция күшіне енген күннен бастап бір жыл ішінде
қабылдануға тиіс. Егер Конституцияда конституциялық деп аталған заңдар немесе заң 
күші бар актілер ол күшіне енген кезде қабылданып қойған болса, онда олар 
Конституцияға сәйкес келтіріледі де, Қазақстан Республикасының конституциялық 
заңдары деп есептеледі.
2. Конституцияда аталған өзге заңдар Парламент белгілейтін тәртіп пен мерзімде, 
бірақ Конституция күшіне енген күннен бастап екі жылдан кешіктірілмей қабылдануға 
тиіс.
3. Республика Президентінің өзіне берілген қосымша өкілеттікті жүзеге асыру 
мерзімі ішінде "Қазақстан Республикасының Президенті мен жергілікті әкімдерге 
уақытша қосымша өкілеттік беру туралы" 1993 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан 
Республикасының 
сәйкес шыққан және заң күші бар Жарлықтары Республика 
Заңына
заңдарын өзгерту, толықтыру немесе күшін жою үшін көзделген тәртіппен ғана 
өзгертілуі, толықтырылуы немесе күшін жоюы мүмкін. 1993 жылғы 28 қаңтарда 
қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының 64-бабының 12-15, 18 және 
20-тармақтарымен көзделген мәселелер бойынша өзіне берілген қосымша өкілеттікті 
жүзеге асыру мерзімі ішінде шыққан Республика Президентінің Жарлықтары 
Республика Парламентінің бекітуіне жатпайды.
4. Конституция күшіне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан 
Республикасының заңдары оған қайшы келмейтін бөлігінде қолданылады және 
Конституция қабылданған күннен бастап екі жыл ішінде оған сәйкес келтірілуге тиіс.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 15.06.2000 
N 8/2
қаулысын қараңыз.
93-бап

Конституцияның 7-бабын жүзеге асыру мақсатында Үкімет, жергілікті өкілді және 
атқарушы органдар, арнаулы заңға сәйкес, Қазақстан Республикасының барлық 
азаматтары мемлекеттік тілді еркін әрі тегін меңгеруі үшін қажетті 
ұйымдастырушылық, материалдық және техникалық жағдайдың бәрін жасауға міндетті
.
94-бап
1. Конституция күшіне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан 
Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының 
Президенті Конституция белгілеген Қазақстан Республикасы Президентінің 
өкілеттіктеріне ие болады және оларды 1995 жылғы 29 сәуірде республикалық 
референдумда қабылданған шешім бойынша белгіленген мерзім ішінде жүзеге асырады
. Қазақстан Республикасы Президентінің келісімімен Республика Президенті 
өкілеттігінің қазіргі мерзімі Республика Парламенті Палаталарының бірлескен 
отырысында Палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік 
даусымен қабылданған Республика Парламентінің қаулысымен қысқартылуы мүмкін. 
Мұндай жағдайда Парламент Мәжілісі бір ай ішінде Қазақстан Республикасы 
Президентінің сайлауын тағайындайды. Осы сайлаудың қорытындылары бойынша 
сайланған Республика Президенті сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап 
бір ай ішінде ант береді және жеті жылдан кейін желтоқсанның бірінші жексенбісінде 
өткізілуге тиіс кезекті Президент сайлауында сайланған Республика Президенті 
қызметіне кіріскенге дейін өз өкілеттігін жүзеге асырады.
2. Конституция күшіне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан 
Республикасының заңдарына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының 
Вице-Президенті өзі сайланған мерзім аяқталғанға дейін өкілеттігін сақтайды.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 19.08.2005 
N 5
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 94-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 07.10.1998 N 284-І (жарияланған күнiнен 
бастап күшiне енедi) 
Заңымен
.
94-1-бап
Конституцияның 41-бабы 1-тармағының Республика Президентінің өкілеттік 
мерзімін белгілейтін ережесі 2005 жылғы 4 желтоқсандағы сайлауда сайланған 
Республика Президентінің жеті жылдық өкілеттік мерзімінің аяқталуына байланысты 
өткізілетін президенттік сайлау қорытындысы бойынша Республика Президенті болып 
сайланған адамға қолданылатын болады.
Ескерту. 94-1-баппен толықтырылды - ҚР 21.05.2007 
N 254-ІІІ
(ресми жарияланған 
күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 
94-2-бап

Конституцияның 
ережесі Конституцияның осы нормасы 
42-бабы 5-тармағының
күшіне енгеннен кейін өткізілетін президенттік сайлау қорытындысы бойынша 
Республика Президенті болып сайланған адамдарға қолданылатын болады.
Ескерту. 94-2-баппен толықтырылды – ҚР 17.09.2022 
№ 142-VII
(алғашқы ресми 
жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
95-бап
1. Бірінші сайланған Сенат депутаттарының жартысы төрт жыл мерзімге, 
депутаттардың екінші жартысы екі жыл мерзімге конституциялық заңмен белгіленген 
тәртіппен сайланады.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының Парламент Мәжілісі депутаттарын 
партиялық тізімдер негізінде сайлау туралы ережелері екінші шақырылатын Парламент
Мәжілісі депутаттарын сайлаудан бастап қолданылады.
Ескерту. ҚР Конституциялық Кеңесінің 29.11.1999 
N 24/2
қаулысын қараңыз.
Ескерту. 95-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 07.10.1998 N 284-І (жарияланған күнiнен 
бастап күшiне енедi) 
Заңымен
.
96-бап
Конституция күшіне енген күннен бастап Қазақстан Республикасының Министрлер 
Кабинеті онда белгіленген Қазақстан Республикасы Үкіметінің құқықтарына, 
міндеттері мен жауапкершілігіне ие болады.
97-бап
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесінің бірінші құрамы былайша 
құрылады: Республика Президенті, Парламент Сенатының Төрағасы мен Парламент 
Мәжілісінің Төрағасы Конституциялық Кеңестің мүшелерінен бір бірден үш жыл 
мерзімге, ал Конституциялық Кеңестің мүшелерінен бір бірден алты жыл мерзімге 
тағайындайды, Конституциялық Кеңестің Төрағасын Республика Президенті алты жыл 
мерзімге тағайындайды.
98-бап
1. Конституцияда көзделген сот төрелігі мен тергеу органдары тиісті заңдарда 
көзделген тәртіп пен мерзімде құрылады. Олар құрылғанға дейін жұмыс істеп тұрған 
сот төрелігі мен тергеу органдары өз өкілеттіктерін сақтайды.
2. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының және Жоғары Төрелік Сотының, 
жергілікті соттардың судьялары Конституцияда көзделген соттар құрылғанға дейін өз 
өкілеттіктерін сақтайды. Судьялардың бос орындары Конституцияда белгіленген 
тәртіппен толықтырылады.

99-бап
1. Конституциялық Сот және Жоғары аудиторлық палата құрылғанға дейін 
Конституциялық Кеңестің және Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау 
жөніндегі есеп комитетінің төрағалары мен мүшелері өз өкілеттіктерін сақтайды.
Конституциялық Сот құрылғанға дейін Конституцияның 
1 және 
72-бабының
2-
көзделген Конституциялық Соттың функцияларын Конституциялық 
тармақтарында
Кеңес жүзеге асырады.
2. Конституциялық Кеңестің нормативтік қаулылары Конституцияға қайшы 
келмейтін бөлігінде оларды Конституциялық Сот қайта қарағанға дейін қолданылады.
3. Қазақстан Республикасы Конституциясының Парламент Палаталарын 
қалыптастыру туралы ережелері сегізінші сайланған Парламент Мәжілісі 
депутаттарының сайлауынан бастап қолданылады.
Ескерту. Конституция 99-баппен толықтырылды – ҚР 08.06.2022 (08.06.2022 бастап
қолданысқа енгізіледі) 
Заңымен
.
© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің «Қазақстан Республикасының Заңнама және 
құқықтық ақпарат институты» ШЖҚ РМК