Құрамы және маңызы Та қ ырыбы
Топырақтардың гранулометриялық құрамы
жүктеу/скачать 2,88 Mb. Pdf көрінісі
|
4 дәріс
| Топырақтардың гранулометриялық құрамы
Топырақ және топырақ түзуші жыныстардың қатты фазасы әртүрлі көлемді бөлшектерден құралған бұлар гранулометриялық элементтер деп аталынады. Н.А.Качинский бойынша келесі фракцияларды ажыратады: тас, қиыршық тас, құм, тозаң, лай. . Гранулометриялық элементтердің қасиеттері мөлшеріне тәуелді өзгереді. Мөлшері немесе қасиеттері жақын бөлшектенуі фракцияларға біріктіреді. Мөлшері бойынша бөлшектерді фракцияларға топтау гранулометриялық элементтер классификациясы деп аталынады. Сонымен қатар 1 мм-ден ірі барлық бөлшектерді топырақтың қаңқа бөлігі деп атайды, 1 мм-ден ұсақ бөлшектер топырақтың өзін құрайды. Топырақтың механикалық құрамы деп оның көлемі жөнінен әртүрлі түйіршік бөлшектерден тұратынын айтады. Топырақ түйіршіктері неғұрлым майда болса, соғұрлым топырақтар балшықты-сазды келеді. Ал топырақ түйіршіктері ірілеу болған жағдайда ол құмдақ немесе құмды келеді. Егер топырақ құрамында майда түйіршіктер мен ірілеу түйіршіктер аралас кездессе, бұл топырақтар құм- балшықты топырақтар болып саналады. Əдетте, топырақ негізінен майда ұнтақталған түйіршіктерден тұратын болғандықтан, түйіршік көлемі оның диаметрінің ұзындығымен өлшенеді, ал диаметр ұзындығы мм-мен есептелінеді. Еліміздің топырақтану саласындағы ірі ғалым профессор Н. А. Качинскийдің зерттеуі бойынша, топырақ құрамындағы түйіршіктер өздерінің көлеміне қарай: диаметрі 3 мм- ден іріректері – тастар, 1 мм-ден 3 мм-ге дейін – ірі құм, 0,25 мм-ден 1 мм-ге дейін – орташа құм, 0,05 мм-ден 0,25 мм-ге дейін – ұсақ құм, 0,01-деп 0,05-ке дейін – ірі шаң, 0,001-ден 0,005-ке дейін ұсақ шаң, ал диаметрі 0,001 ммден кішілеу – тозаң, 0,0001 мм-ден кішілері – коллоидтар болып бөлінеді. |