9 арман пв баспасы
жүктеу/скачать 6,25 Mb. Pdf көрінісі
|
қазақ тілі 9 сынып
- Бұл бет үшін навигация:
- АРМАН - ПВ баспасы
| 100
§6. Ба ла құ қық та ры ның қор ға луы 1. Сен дер дің ой ла рың ша, елімізде ата-ана сы нан ай ырыл ған же тім ба ла лар дың құ қық та ры қа лай қор ға ла ды? 2. Аудио жаз ба дан (10. mp3) «Ба ла лар ды қор ғау кү ні» та қы ры бын - да ғы мәтінді тың дап, жағ дая тын (қо ғам дық-сая си, ғы лы ми, ком- му ни ка тив тік) анық таң дар. Сөз дер мен сөз тір кес те рін таң дап алып, ор та кө лем ді мо но лог дай ын даң дар. 3. Мәтінді оқып, тақырыбын, құрылымын, тілдік ерекшелігін тың- да лым мәтінімен салыстыра талдаң дар. Ба ла Қа сым ның тағ ды ры ...Бiрақ күн дер өттi. Қа- сым жетiм бол ды. Жетiмдiк бұ- ған өзiнің бар лық су ық пiшiнiн емiн-еркiн та ныт ты. Қа тал тағ- дыр мық ты қо лы мен қат ты ұс- та ды. Әжесi өт кен соң «жа қы ны- мын» деп, жа ны ашы ған ие бо- лып шы ғып, Иса де ген ағай ыны Қа сым ды қо лы на ал ды. Қа сым- ның әке-ше шесiнен отыз шақ ты қой, он шақ ты қа ра қа лып едi. Иса ға Қа сым ның ма лын бе рер де жұрт: «Жетiмнiң ма лы на қия- нат қыл ма! Өзiн адам қыл, күт, асы ра, жы лат па!» – деп тап сыр- ған бо лып берiп едi. Исаның балалары көп, малы жоққа жақын кедей бола - тын. Ұрысқақ долы қатыны Қадиша мен Иса Қасымды ал- ғаш қолына кіргізіп алысымен, малды өз малындай бау рай бастады. Олар Қасыммен бірге келген малдың санын азсы- нып, әрқайсысының түсін атап: «Әне бір көк сау лық пен қара- бас қойды соғымға жібереміз, қасқа сиырды са тып, үй ішіне, бала-шағаға саудагерден бұл аламыз», – деп ашық кеңесіп жат ты... АРМАН - ПВ баспасы Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 101 Қасымның көңіліне жетімдік, әлсіздік қайғысы зіл қара тастай ор нап қалды. Аз заман өткенде бұрынғы толық ажар- лы бала аппақ болып қуарып жүдеп, ылғи қабағы түйіліп, қайғы сызымен түксиіп алды. Жалғыздық, сорлылық кебін барлық пішінімен білдіретін болып еді. ...Қасымның малы ұстала бас тады. Көк сау лық тың мой ны- нан құшақтап жабысқан жолында Иса мен Қа ди ша дан қабат таяқ жеді. Жылаған сайын тамақ бермейтін болды. Олар дың балалары бірінен-бірі ерке болып шығып, Қасым қағаберіс те қалатын болды. Қасымға таласа-тармаса күн көру керек бол- ды. Малы ұсталғалы басында қайғыртып жылатып, кішке не сор лы жетімнің ішіне у болып жиналып жүрсе де, әрі-беріден соң ол қайғы бір бөлек қалды. Енді Қасым тамақты да жөн- деп іше алмайтын болды. Жыламаса, әке-шешесі бар бала- лардан кезек тимейді. Оның үстіне олар дың ересегінен таяқ та жей бастады. Қасымға бұдан соңғы бір қайғы – қозы ба ғу шық ты. Аздан соң өз ге балалар «тілазар, кәпір, бармай ды» деген атпен құтылып ке тетін болып, Иса мен Қадиша ның бе- йіл ді қабағына ырза бола тын күйге келген Қасым тезек те ре- тін болды. Малдан кешке келіп сүрініп-жығылғанда бол ма са, Қасымға бостан дық, ер кін шілік жоқ еді. Кейде Иса өз ба ла- ларын: «Олардың малы жоқ, малдың иесі – Қасым», – деп қо- йып, олардың еріншекті гіне өзі құрық беріп, Қасым ның бей- шаралығын ашық арам дықпен қақпай қылып та қоя ды. Бұл халдің барлығы сорлы жетім көңілінде күннен-күнге арыл- мас тай у болып жи нал ды. Қасым енді барлық өзіне қар сы арналған арам дық, өгейлік мінезді қабақтан, жарты сөз ден ұғатын болды. Күз күніндей жабырқап жүдеп, қабағы қатқан қайғыда... Үнемі аштық, күтімсіздік, ауыр жұмыс қосы лып, ойын шатастыра берді. Әжесі өлген соң, көңілінде тірші лі гі не сүй- сінгендей бір күн болған жоқ. Кішкентай Қасым ның тү сі де, көңілі де қартайып, жүдеп барады. Бұл уақытта Қади шаның қолы үйреніп алған таяғы күн нен-күнге: «Жетім ит!», «Жа- ман неме!» – деп көзге шұқып, жиі-жиі тие бастады. Бүгінгі Қасым жалғыз келе жатқан түннің алдында та ңер- тең нен кешке шейін Иса мен Қадиша бұны үйіне жолатпай, ауылдан қуып жүріп сабап еді. Ақырғы рет кеш алдында күні бо йы жылаумен үздігіп әлі біткен Қасым жетімдіктің бар лық сор лылығына бойсұнған пішінімен Исаның үйін жағалап жүктеу/скачать 6,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|