З. Е. Колумбаева
1921ж. Қазақстандағы ЖЭС. Жер-су реформасы
жүктеу/скачать 1,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Kolumbaeva
| 12.1 1921ж. Қазақстандағы ЖЭС. Жер-су реформасы
Жаңа экономикалық саясат - азық-тҥлік салғыртын азық-тҥлік салығымен ауыстыру; - сауда – ауыл мен қала арасындағы экономикалық байланыстың негізгі тҥрі; - орта жҽне ірі ҿнеркҽсіпорындарының мемлекет қолында сақтап қалу; - ҿндіріске жеке капиталды жіберу: жеке шаруашылықтар мен ҧсақ мемлекеттік орындарды арендаға беру; - жерді арендаға алу жҽне ауыл шаруашылығында жалдамалы еңбекті пайдалану; - мемлекет бақылауында жеке саудаға рҧқсат ету; - мемелекеттік жҽне кооперативтік сауданы дамыту; - еңбек борышын ҿтеу мен еңбек армиясын жою; - ҿндірісті жҧмысшылармен еңбек биржасы арқылы қамтамасыз ету; - ақша жҥйесін бекіту, жалақының ақшалай тҥріне кҿшу, мемлекеттік қызмет кҿрсету дің тегін тҥрін алып тастау. Империалистік жҽне азамат соғыстары қазақ халқын ауыр халге ҧшыратты. Соғыстан кейінгі колониалдық экономика ауыр жағдайда қалды. Соғыс қимылдарынан ҽсіресе ҿнеркҽсіп пен транспорт салалары зардап шекті. 1920ж. ҿнеркҽсіп, 1913ж. салыстырғанда 2 есе қысқарады. Мыс пен полиметалл рудалары тіптен ҿнім ҽкелмейді. Рудниктер мен кҿмір шахталары электр станцияларының істемеуінен тоқтап қалды. Транспорт катастрофиялық жағдайда болды, ҽсіресе теміржол жағдайы. Паровоздар мен вагондар жҿндеуді қажет етті. Жҥздеген кҿпірлер қирады. Егіндік жерлер 3 есеге кішірейіп, мал басы 29,9 млн-нан 6,3 млн-ға дейін азайды. Осының бҽрі республикадағы аштыққа ҽкелді. Азамат соғысы кезінде енгізілген соғыс коммунизм саясаты соғыс біткеннен кейін де жалғасты. Мемлекеттік кҥштеу саясаты ауыл мен село наразылығын кҥшейтті. 1921ж. ақпан-наурыз айларында Ақмола, Петропавл, Кҿкшетау, Қостанай, Орал, Семей губерниялары мен уездерінде Кеңес ҿкіметінің ҿктемдігіне қарсы кҿтерілді. 54 Осы жағдайлардан кейін, РКП(б)-ның Х съезі (1921ж. Наурыз) шаруашылыққа жҥйе қолданды. Азық-тҥлік салымынан азық-тҥлік салығына кҿшу туралы шешім қабылданды. Қазақстанда ЖЭС-ке кҿшу 1921 жылы наурыз-сҽуір айларында ҿтті. Ҿзгерістері: - қаржыда кредитте ақша шаруасында аренда еңбек заңында жер ісін реттеуде Осы шаралар ауыл шаруашылығының кҿтерілуіне ҽсер етті. Ауыл шаруашылығы жҥйесінде 2811 ҽртҥрлі кооператив тҥрлері 1926ж. Қазақстан территориясында 128 ірі жҽрмеңке пайда болды. Ең ҥлкен жҽрмеңкелер қатарына: Ойылды, Қоянды, Темір, Атбасар. Жалпы ӛлке экономикасы кӛпукладты сипат алды. Экономикаға мемлекеттік араласуы негізінде жеке меншіктің түрлері салық, кредит, қайта бӛлу механизмдері дамыды 1926-27жж. Шабындық жҽне егістік жерлерді қайта бҿлу шабындық жердің: 61,6%-кедейлер, 8,8%-ауқаттылар, ал, 1926ж. егіндікті қайта бҿлу кезінде, 59,3% - кедейлер, 31,7% - орташалар, 9%- ауқатты шаруашылықтар алды. Ескермеген тұстары : Шаруашылықтағы екінші дҽрежедегі ҿндіріс қоры (жҧмыс кҿлігі ауылшаруашылығының қҧрал-жабдықтары т.б.) Орташа шаруашылығының бҧл жҿнінен қҧрқол болуы. Мҥмкіндіктерінің жоқтығынан кедей шаруашылықтар одан бас тартты, оны бҧрынғы иелеріне яғни ауқатты байларға қайтарып беруі. 1923ж. наурызында 3-ші партия конференциясында байлардың малын тҽркілеу, ҥй-ішінен тҧрған аймағынан кҿштіріп жіберу, жергілікті партиялардың пікірінше, бҧл "ауылды орташаландыруға жҽне оның ҿндіргіш кҥштерін дамытуға, себеп еңбекшілердің одағын қҧруға мҥмкіндік береді". 1928ж. 27 тамызында (ОАК) Орталық Атқару Комитеті мен (РХКК) Республика Халық Комиссарлары Кеңесінің мҽжілісінде тҽркілеу жҿніндегі Заң жобасы қабылданып, жарлық қаулы жүктеу/скачать 1,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|