Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет175/234
Дата16.12.2023
өлшемі1,82 Mb.
#140228
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   234
Байланысты:
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

ә, ө, 
ŷ
, ү
)
орыс әліпбиіндегі жуан 
дауыстылармен 
(
а, о, у
)
і-и, й
жіңішке дауыссыздармен, 
ы 
әрпі 
жуандық белгісімен қатар келген. ал қазақ тіліндегі <қ>, <ғ> 
фонемаларының таңбасы 
х
-әрпінен кейін орналасқан. 
ал графикасында мынадай ерекшеліктер болды: біріншіден, 
дауысты дыбыстардың таңбасы ретінде 14 әріп көрсетілді: 
а, о, 
у, е, ы, и, ә, ө, і, 
ŷ
, ү, я, ю, э

Әліпбиде 
ё
әрпі болмады, ол әріп кездескен сөз 
ө
-мен белгі-
ленді: 
сл
ё
т – слөт;
е, ө, ә, ү, і
әріптері сөзді жіңішкертетіндіктен, 
бұлар жазылған сөзде 
ь
-белгісі қойылмады; 
ы, і
әріптері сөз 
мағынасына әсер етпеген жағдайда, я буын араларында жазыл-
майды делінді: 
смағұл, рет, ахмет

я
әрпі сөз басында, дауысты 
дыбыстан соң, қатаңдық, жұмсақтық 
(ъ, і) 
белгілерінен кейін 
жазылатын болды: 
Яков, химия, аяғы, таяу, мия. 
мына мәселелер ескерту ретінде берілді: орыс тілінен енген 
сөздерде дауыссыздан кейінгі 
я 
әрпі 
ә 
әрпімен
 
белгіленді (
Колә

желәбов, трансләция).
ю
әрпі түбір ішінде жазылады да (
қою, 
аю), 
түбір мен жұрнақ ішінде 
йу
тіркесі арқылы беріледі (
қойу, 
сойу).
Әліпбиде 
һ
әрпі болмағандықтан, оның қызметін 
ә, а, х
таңбалары атқарды: 
қаарман (қаһарман), гауәр (гауһар), аһ (ах). 
Қосар дауыссызға аяқталған сөзге қосымша жалғанғанда бір да-
уыссыз түсірілмеді: 
класс/классқа. 
Дыбыстық құрамы игерілген 
кірме сөздер айтылуынша жазылды: 
газет, самауыр, қамыт, 
сиез, доға. 
араб-парсы тілінен енген сөздердің ортақ әдеби ва-


274
275
риантын орфографиялық сөздіктен қарап, жазу керек делінді
себебі сөз мағынасы дифференцияланып, жазуда айқындала бас-
тады: 
ғаскер – войска, әскер – армеец, ғылым – мәлім. 
Біріккен 
жалқы есімдер кіріктіріп те 
Талдықорған, Қожакелді
кіріктіріл-
мей де (
Амангелді, Қазанғап)
жазылатыны көрсетілді. 
Бір жылдан кейін 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   234




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет