тұсауыңды кеспеген екен ғой сенің, – деді Нұржан. /С.Ад./. •
Биттің қабығындай кітапты өз қаржысына шығарып, демде де- меуші тауып, əлгі кітаптың тұсау кесерін жасау , машина мініп, тірі классик атанатындар аяғын тартар ма еді? /Ж.Боранбай/. •
Кеше бизнес орталығы болып табылатын осы ғимараттың тұсау кесер рəсімі өтті. /А.Ақшамы/. Жаңа фразеологизмдердің пайда болуы мына төмендегі экстра-
лингвистикалық факторларға байланысты:
Ë
қоғамда болып жатқан əлеуметтік жəне саяси оқиғалар: елдегі са-
яси тынышсыздық, «қайта құру», посткеңестік кездегі күнкөріс үшін
адамгершілік-моральдық сипаттың өзгеруі тілде де көрінеді. Мысалы,
«жаңа қазақ», «түнгі көбелек», «көкек ана» т.б. ;
Ë
урбанизация кезінде дала тілінің қала тіліне қарай жағымсыз əсерге
ұшырауы, варваризмдердің, жаргондардың тілдік қолданысқа жаппай
енуі. Мысалы, «базар жоқ», «косякқа кіру», «крышасы бар»;
Ë
қылмыстық факторлардың нəтижесінде адамдардың моральдық
азғындауы, қылмыстың көбеюі де тілде дөрекі стиль элементтері дис-
фемизммен еркіндікке ие болады. Мысалы: «шеккіш», «наркоша» –
нашақор; «нары», крытая» – түрме; «шөп», «травка» – марихуана т.б.
Ë
масс-медиялық деректер:
«жас жұлдыз», «жұлдыз ауруы», «қара пиар», «ақ пиар», «лақтырып
кету».
Мысалы:
•
Айтыс өнерінде тұсауын кескен Еркіннің тыңдарманның таоап-талғамына сай, жүрек баурайтын əндер орындап жүрген жас жұлдыз екеніне дау жоқ. («ЖА»).
94
•
Қазір қазақ эстрадасында көпшілік жас таланттарымызға тəн бір ауру бар. Мойындасақ та, мойындамасақ та ол – жұлдыз
