Поляризациялық микроскопия

30
2-Тарау. Гистология, цитология және эмбриологияның зерттеу әдістері
Сәулелік жэне электрондык микроскопия үшін гистологиялык препарат- 
тарды дайындау мынадай негізгі сатылардан тұрады:
• материалды алу және оны бекіту;
• материалды тығыздау;
• кесінділерді дайындау;
• кесінділерді бояу немесе контрастылау.
Сәулелік микроскопия үшін тағы бір саты кажет, ол — кесінділерді 
бальзамный ішіне немесе баскадай мөлдір орталарға орныктыру (5). 
Бекіту
шіру үдерістерінің токтатылуын камтамасыз етеді, бүл кұрылымдардың 
тұтастығын сактауға көмектеседі. Бүл үшін мүшеден алынған кішкентай 
ғана үлгі не фиксаторға (спирт, формалин, ауыр металдардын тұздарынын 
ерітінділері, осмий кышкылы, арнайы бекітуші коспалар) малынады не­
месе термиялык өндеуден өткізіледі. Фиксаторлардың әсерінен тіндер 
мен мүшелерде нәруыздардың кайтымсыз коагуляциясы өтеді, осының 
нәтижесінде тіршілік токтайды, ал кұрылымдар өліп, бекітіледі.
Кесінді дайындау үшін кажет үзінділердің 
тығыздандырылуы,
концентра- 
циялары біртіндеп жоғарылайтын спирттер кагарынан өткізу және парафинді, 
целлоидинді органикалык шайырларды сініру аркылы жүзеге асырыла- 
ды. Одан гөрі жылдамырак аткарылатын тығыздандыру үзінділерді катыру 
арқылы жүргізіледі, мысалы сұйык көмір кышкылымен.
Кесінділерді дайындау
арнайы кұралдардың — микротомдардың және 
тоңазытушы микротомдардың немесе криостаттардың (сәулелік микро­
скопия үшін) және ультрамикротомдардың (электронды микроскопия 
үшін) — көмегімен жүргізіледі. Кесіндінін калындығы сәулелік оптикалык 
зерттеулер үшін 5-тен 20 мкм-ге дейін ауыткыса, электронды микроскопия 
үшін ол 40-тан 100 нм-ге дейін болады. Салыстыру үшін: 1 мм 1000 мкм және 
1 000 000 нм-ге тең.
Кесінділерді бояу
(сәулелік микроскопия үшін) немесе ауыр металдардын 
ұнтағын шөктіру (электронды микроскопия үшін) жеке кұрылымдар 
бейнелерінің контрасттылығын арттыру үшін колданылады. Гистологиялык 
кұрылымдарды бояу әдістері әр түрлі және зерттеу мақсатына орай 
тандалынады. Гистологиялык бояуларды кышқыл, негізгі және нейтралды 
бояуларға бөлінеді. Мысал ретінде кен тараған, ядроларды көк күлгін түске 
бояйтын, негізгі бояу гематоксилинді және цитоплазманы кызғылт — сарғыш 
түске бояйтын, қышкыл бояу эозинді айтуға болады. Құрылымдардың 
белгілі бояуларды кабылдауға бейімділігі олардың химиялык кұрамы және 
физикалык касиеттеріне байланысты. Қышкыл бояулармен жақсы боялатын 
күрылымдар 
оксифильді
(ацидофилді, эозинофилді), ал негізгі бояулармен 
боялатындарды — 
базофильді
деп атайды. Кышкыл бояуларды да, негізгі бо­
яуларды да бірдей кабылдайтын кұрылымдар 
нейтрофилді
(гетерофилді) бо- 
лып келеді. Жасушада қолданылған бояудың түсінен баска түстерге боялатын 
кұрылымдар болады. Бұл кұбылыс 
метахромазия
деп аталады. Боялған пре- 
параттарды, әдетте концентрациясы біртіндеп жоғарылаған спирттерде су- 
сыздандырады, содан кейін, ксилолда, бензинде, толуолда немесе баскадай 
майларда ашыктандырады. Ұзақ уакыт сактау үшін сусыздандырылған

2.3. Tipi жасушалар мен тіндерді зерттеу әдістері
31
гистологиялык кесіндіні жабу әйнегі мен негізгі әйнектің арасына кана­
ла бальзамына немесе баска мөлдір заттын ішіне орналастырады. Дай- 
ын гистологиялык препаратты микроскоптын көмегімен бірнеше жылдар 
бойы карауға болады. Электронды микроскопия үшін ультрамикротомнын 
көмегімен дайындалған кесінділерді арнайы торларға орнатып, корғасын, 
кобальт тұздарымен контрасттылап, содан кейін микроскоппен карап, көреді 
және фотосуреттерге түсіреді.
Алынған микрофотолар, гистологиялык препараттармен катар, зерттеу 
нысандары болып табылады.
2 .3 . ТІРІ ЖАСУШАЛАР МЕН ТІНДЕРДІ 
ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
Tipi жасушалар мен тіндерді зерттеу олардың тіршілігі туралы толығырак 
мәліметтерді алуға мүмкіндік береді, атап айтсак олардың козғалысын, бөліну, 
күйреу, өсу үдерістерін, жасушапардың саралануы мен әрекеттесуін, олардың 
тіршілік циклін, әр түрлі факторлардың әсеріне берілген реактивтік жауапта- 
рын бакылауға жағдай жасайды.

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: