Эмбриология
13-Тарау. Жүрек-қан тамырлар жүйесі 1 3 .1 1-сурет. Артериоловенулярлық қосылыстар (анастомоздар) (АВҚ) (Ю. И. Афа
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
| 410
13-Тарау. Жүрек-қан тамырлар жүйесі 1 3 .1 1-сурет. Артериоловенулярлық қосылыстар (анастомоздар) (АВҚ) (Ю. И. Афа насьев бойынша): I — АВҚ арнайы тұйықтаушы қүрылымсыз: 1 — артериола; 2 — ве- нула; 3 — анастомоз; 4 — анастомоздың жазық миоциттері; II — АВҚ арнайы тұйык,- таушы қурылымы бар: а — тұйықтаушы артерия типті анастомоз; б — эпителиоидты типті қарапайым анастомоз; в — эпителиоидты типті күрделі анастомоз (шумақ- тық):1 — эндотелий; 2 — бойлай орналасқан жазық миоциттер шоғыры; 3 — ішкі эластикалықмембрана;4 — артериола; 5 — венула;6— анастомоз; 7 — анастомоздың эпителиоидты жасушасы; 8 — дәнекер тіндік қабықшадағы қылтамырлар; III — атипиялық анастомоз: 1 — артериола; 2 — қысқа қылтамыр; 3 — венула мобилизациялануына және веноздык арнаға тіндік сұйыктыктын жиналу- ын реттеуде белгілі кызмет атқарады. Қан айналымның закымдалуы мен патологиялықүдерістердің дамуы барысында организмнің бейімделу реакция- ларында АВК, маңызы зор. 13.1.3. Көктамырлар Үлкен кан айналым шенберінің көктамырлары канның мүшелерден шығуын камтамасыз етеді, зат алмасу және жинақтау кызметтеріне катысады. Б е т к е и л ік және т е р е ң к ө к т а м ы р л а р д ы ажыратады және де кейінгілері екі есе 13.1. Қан тамырлары 411 мөлшерде артериялармен катар жүреді. Көктамырлар кеңінен анастомоздар кұрап, мүшелерде өрімдерді кұрайды. Қанның кері кайтуы посткылтамырлык венулалардан басталады. Кан кысымының томен (15—20 мм сын.бағ.) және ағу жылдамдығының баяу (мүшелердегі көктамырлаларда шамамен 10 мм/с) болуы көктамырлардын кабырғасында эластикалык элементтердің нашар дамуы мен олардын көбірек созылмалылығына себепші. Көктамырлардын кабырғасында жазык бүлшык ет жасушаларының мөлшері бірдей емес, ол канның жүрекке карай өз салмағынын күшімен немесе оған карсы жылжуына байланы- сты. Колдың, бастың және мойыннын көктамырларымен салыстырғанда, аяктың көктамырларында канның салмағының ауыртпалығын жеңе отырып көтеру кажеттілігі, жазык бұлшык ет элементтерінің жаксы дамуына әкеледі. Көптеген көктамырларда (тері асты және т.б.) ішкі кабыкшаның туындысы болып табылатын қақпақшалар (valvulae venosae ) болады. Мидың және оның кабыкшаларының, ішкі мүшелердің, құрсакасты, мыкын, куысты және атсыз көктамырлардың какпакшалары болмайды. Көктамырларда какпакшалар веноздык канның кері ағуына кедергі бо лып, жүрекке карай ғана ағуына септеседі. Сонымен катар, какпакшалар көктамырларда әр түрлі сырткы әсерлерден пайда болатын (атмосфералык кысымның өзгеруі, бүлшык еттің кысылуы және т.б.) канның тербелгіш козғалыстарын жеңуге жүректің артык энергия жұмсауынан сақтайды. Көктамырдың гистологиялык кұрылымының ерекшеліктерінің бірі — эластикалык каңкасының біршама нашар дамуы. Әдетте, көктамырларда ішкі және сырткы эластикалык мембраналар болмайды. Көбінесе бой- лай бағытталған эластикалык талшыктардың саны аз болады. Қысымнын томен болуы және эластикалык каңканың нашар дамуы көктамырлардың кабырғасының кабысуына және канның ағуына кедергінің жоғарылауына әкеледі (13.4-суретті караңыз, в). Жіктелуі. Көктамырлардың қабырғасында бүлшык еттік элементтердің даму деңгейіне байланысты олар екі топка бөлінеді: фиброзды (бұлшык етсіз) типті көктамырлар және бұлшык еттік типті көктамырлар. Бүлшык еттік типті көктамырлардың өзі бұлшык еттік элементтері нашар, орташа және жаксы дамыған деп бөлінеді. Көктамырларда да, артериялардағыдай, үш кабыкшаны ажыратады: ішкі, ортаңғы және сырткы. Әр түрлі көктамырларда бұл қабыкшалардың дамуы мен кұрылысында айтарлыктай айырмашылыктары болады. жүктеу/скачать 74,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|