Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет96/236
Дата22.12.2023
өлшемі1,76 Mb.
#143053
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   236
Байланысты:
Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы

а-е-ә,
ы-і,
о-ұ,
ө-
ү),
дауыссыздардың 20-дан аса жуан-жіңішке вариантымен 10
инвариант фонема-ны (
б,
д,
ғ,
й,
қ,
л,
н,
р,
с,
т
)
берген түркі
тілдеріндегі үндесім құбылысын дауыссыздар санын
көбейтумен шешкен графика болып табылады.
Осыған байланысты графикасында
а-е
(э~ә)
фонемасын
белгілейтін таңба неге сөз ішінде және сөз басында берілмеді,
керісінше, 
<о-ө>
фонемасы неліктен сөз басында және ортасын-да
таңбаланды деген сауал төңірегінде ойланып көрелік.
а
графемасы басқа
<ы>, <о>, <ө>
инварианттарының
таңбаларына қарағанда жиі түсіріліп отырған. Мысалы, 
дғ
(адағ), дғр (адғыр), йғучы (айғучы), нығ (анығ). 
Ал сөз соңында
жүйелі таңбаланады:
бунча,
йзқа
(йазықа),
кче
(кече)
. Сонда
таңбаланған дыбыс ашық езулік (
а,
е,
ә
) әрпіне қалай кодталған
және рунист ғалымдар қалай топшылаған?
Ол, біріншіден, біздің ойымызша, өзге үш дауысты фонема-
ның ескерткіштерде белгілену маркерлігімен өлшенеді. Өйткені

a
e
 > 
дауыстысынан басқа
 < 
o
y
 >, < 
Y
o
 >, < 
ы
і
 > 
гиперфонема-
лары инициал позицияда да, І-буында да жүйелі таңбаланып
отырса, ( 
ыдқ
(ыдуқ),
өлглі
(өлгелі),
үчн
(үчүн)),
<ү>, <у> фоне-
малары барлық позицияда беріледі. Сонда 
o
y


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   236




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет