Индикатордың ортадағы түсі

116 
11. 
Келесі өзгерістерді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін реакция 
теңдеулерін жазыңыздар. 
а) С → СО
2 
→ Na
2
CO
3 
→ NaHCO
3 
→ Na
2
CO
3 
→ Na
2
CO
3
∙10H
2
O 
ә) С → СaC
2
→ CO → CO
2
→ MgCO
3
→ Mg(HCO
3
)
2
б) С → СH
4
→ CO → CO
2
→ Ca(HCO
3
)
2
CaCO
3
→ CO
2 
→ CO
 
Шешуі: 
а)
1) C + O
2
= CO
2
2) 2NaOH + CO
2
= Na
2
CO
3
+ H
2
O 
3) Na
2
CO
3
+ H
2
O + CO
2
= 2NaHCO
3
4) 2NaHCO
3 
→ Na
2
CO
3
+ H
2
O + CO
2
↑ 
5) Na
2
CO
3
+10H
2
O=Na
2
CO
3
∙10H
2
O(суыту) 
ә) 
1) C (графит) + Ca = CaC
2
2) CaC
2
+ H
2
O = Ca(OH)
2
+ C
2
H
2
↑ 
CaC
2
+ 2HCl
(сұйыт.)
= CaCl
2
+ C
2
H
2
↑ 
3) 2C
2
H
2
+ 5O
2
= 4CO
2
+ 2H
2
O 
4) CO
2
+ H
2
O + 2MgO = 2Mg
2
(CO
3
)
2
(OH)
2
(немесе MgCO
3
∙Mg(OH)
2
) 
5) MgCO
3
∙Mg(OH)
2
=2MgCO
3
+H
2
O 
(180-220
0
С)
6) MgCO
3
(қ) + H
2
O + СO
2
↔ Mg(HCO
3
)
2
(ер.)
б) 
1) C + 2H
2
↔ CH
4
2) CH
4
↔ C + 2H
2
3) C + H
2
O ↔ CO + H
2
(синтез-газ) (800-1000
0
C) 
4) 2СO + O
2
= 2CO
2
(ауада жану) 
5) CO
2
+ Ca(OH)
2
= CaCO
3
+ H
2
O 
CaCO
3
+ H
2
O + CO
2
↔ Ca(HCO
3
)
2
Ca(HCO
3
)
2 
↔ CaCO
3
↓ + H
2
O + CO
2
↑ (қайнату) 
6) CaCO
3 
→ СaO + CO
2
↑ (900-1200
0
C) 
7) 2CO
2
= 2CO + O
2
(T > 2000
0
C) 
CO
2 
+ C = 2CO (T > 1000
0
C) 
 
12. 
Массалық үлесі 10% Na
2
CO
3
ерітіндісін дайындау үшін 54 г 
кристалдық содаға қанша милилитр су қосу керек? 
Шешуі:
1-әдіс.
Пропорция арқылы массасы 54 г кристалдық соданың 
(Na
2
CO
3
·10H
2
O) құрамындағы тұз бен судың массасын табайық: 
M(Na
2
CO
3
·10H
2
O) = 106 + 180 = 286 г/моль. 
286 г Na
2
CO
3
·10H
2
O – 106 г (Na
2
CO
3
), 
54 г Na
2
CO
3
·10H
2
O – x г (Na
2
CO
3
). Бұдан: x = 20013,986 г = 20,01 кг.
m(H
2
O) = 54,00 г – 20,01 г = 33,99 г 
Болашақ ерітіндінің массасын есептейміз: 
Егер 20,01 г (Na
2
CO
3
) – 10% болса, 
Онда x г ерітінді – 100% болады. Бұдан: x = 200,1 г. 
Демек, ерітіндідегі судың массасы:
m(H
2
O) = 200,1 г – 20,01 г = 180,1 г. 

117 
Егер 33,99 г су кристалдық тұзбен бірге келетінін ескерсек, қосатын 
судың масасы: 
∑m(H
2
O) = 180,1 г – 33,99 г (кристалдық су) = 146,11 г. 
Есептің шартында айтылмағандықтан, судың тығыздығын 1 г/мл деп 
алсақ: V(H
2
O) = 146,1 л = 146100 мл. 
 
2-әдіс. Математикалық әдіс. 
Еріген зат бойынша материалдық баланс теңдеуін пайдаланамыз 
m
1
ω
1
+ m
2
ω
2 
= m
3
ω
3
Мұнда
m
1
– бірінші ерітіндінің массасы; 
ω
1
– оның құрамындағы еріген заттың массалық үлесі; 
m
2
– екінші ерітіндінің массасы; 
ω
2 – 
ондағы еріген заттың массалық үлесі;
m
3
– түзілетін ерітіндінің массасы; 
ω
3
– ондағы еріген заттың массалық үлесі.
Екі шектік жағдай болуы мүмкін: 
1.
қосылатын заттың бірі құрғақ тұз болса, оны 100 %-тік ерітінді деп 
қарастыруға болады; 
2.
қосылатын заттың бірі су болса, оны 0 %-тік ерітінді деп 
қарастыруға болады; 
Кристалдық тұздың құрамындағы сусыз тұздың массасы: 
ω(Na
2
CO
3
) = m(Na
2
CO
3
)/ m(Na
2
CO
3
·10H
2
O)= 106 г /286 г = 0,371. 
Белгілі шамалардың мәндерін теңдеудегі орындарына қойсақ: 
54∙0,371 + m
2
∙0 = (54 + m
2
)0,10; 
20,034 = 5,4 + 0,10m
2
; 
14,63 = 0,1 m
2
; Бұдан: m
2
= 146,3 г 
3-әдіс. Крест әдісі. 
54 г
 
0,371
 
 
0,10
 
 
 
0,10
 
 
m
2
 
0
 
 
0,271
 
Крест ережесі бойынша:
54
m
2
=
0,10
0,271
Бұдан: m
2
= 146,3 г. 
Үш әдіс бірдей нәтиже берді. Демек, есептің шешулері дұрыс. 
Жауабы:
m
2
= 146,3 г. 

118 
13.
Темір (II) және қорғасын (II) карбонаттарының қоспасын 
қыздырғанда 0,9 моль көміртек (IV) оксиді алынды. Түзілген қатты 
оксидтердің қоспасын күкірт қышқылымен өңдегенде, жалпы массасы 
151,6 г қатты сульфаттар қоспасы түзілді. Бастапқы қоспадағы 
карбонаттардың массалық үлестерін (%) анықтаңыздар. 
Шешуі: 
Химиялық реакция теңдеулерін жазамыз: 
ν
2
t
0
С 
ν
2
ν
2
PbCO
3
= 
PbO + CO
2
↑
267 г/моль 
ν
1
ν
1
ν
1
ν
1
FeO + H
2
SO
4 
= FeSO
4 
+ H
2
O 
116 г/моль 152 г/моль
ν
2
ν
2
ν
2
PbO 
+ 
H
2
SO
4
= 
PbSO
4
+ 
H
2
O 
116 г/моль 
303 г/моль 
Теңдеулер жүйесін құрамыз: 
{
ν
1
+ ν
2
= 0,9 
152ν
1
+ 303ν
2
= 151,6
Бұдан: ν
1
= 0,8 моль; ν
2
= 0,1 моль. 
m(FeCO
3
) = 0,8 моль · 116 г/моль = 92,8 г 
m(PbCO
3
) = 0,1 моль · 267 г/моль = 26,7 г 
m(қоспа) = 92,8 г + 26,7 г = 119,5 г 
ω(PbCO
3
) =
m(зат)
m(қоспа)
∙ 100% =
26,7 г
119,5 г
∙ 100% = 22,3%
ω(PbCO
3
) =
m(зат)
m(қоспа)
∙ 100% =
92,8 г
119,5 г
∙ 100% = 7,7%
14. 
Көлемі 20 л, массалық үлесі 8% NaHCO
3
(тығыздығы 1,05 г/см
3
) 
натрий гидрокарбонаты ерітіндісі бар өртсөндіргіш қалыпты жағдайда 
қанша литр көмір қышқыл газын береді? 
Шешуі: 
Ерітінді массасын есептейміз: 
m = V·ρ; m(ерітінді) = 20000 мл · 1,05 г/мл = 21000 г. 
ν
1
t
0
С 
ν
1
ν
1
FeCO
3
= 
FeO 
+ 
CO
2
↑
116 г/моль 

119 
m(NaHCO
3
) = 21000 г · 0,08 = 1680 г. 
Химиялық реакция теңдеуі бойынша пропорция құрып, бөлінетін 
көмірқышқыл газының көлемін есептейміз: 
t
0
2NaHCO
3
= Na
2
CO
3
+ CO
2
+ H
2
O 
1680 г NaHCO
3
– х л CO
2
, 
2∙84 г NaHCO
3
– 22,4 л CO
2
. Бұдан: х = 224 л.
Жауабы: 
V(CO
2
) = 224 л. 
 
15.
Көлемі 5 л көмірқышқыл газын (қ.ж.) алу үшін құрамында 95% 
CaCO
3
бар қанша мәрмәр және 25%-тік тұз қышқылының 
ерітіндісінің(тығыздығы 1,119 г/мл) қанша милилитрі қажет? Неге 
көмірқышқыл газын алу үшін күкірт немесе фосфор қышқылдарын 
қолданбайды? 
Шешуі: 
Химиялық реакция теңдеуін жазалық: 
х г у г 5 л 
CaCO
3
+ 2HCl = CaCl
2
+ CO
2
↑ + H
2
O 
100 г/моль 36,5 г/моль 22,4 л/моль 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
100 г CaCO
3
- 22,4 л СО
2
, 
х г CaCO
3
- 5 л СО
2
. Бұдан: х = m(CaCO
3
) = 22,32 г; 
100 г мәрмар – 95 г CaCO
3
, 
х г мәрмар – 22,32 г CaCO
3
. Бұдан: m(мәрмар) = 23,5 г. 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2∙36,5 г HCl – 22,4 л CO
2
, 
у г HCl – 5 л CO
2
. Бұдан: у = m(HCl) = 16,3 г;
m(ер-ді) = m(е.з.)/ω = 16,3 г/0,25 = 65,2 г; 
V(HCl) = 65,2 г/1,119 г/см
3
= 58,26 мл.
 
Жауабы:
V(HCl) = 58,26 мл. 
§ 7.6. Кремний және оның қосылыстары 
 
1.
Егер жер қыртысындағы оттек және кремний атомдарының массалық 
үлестері сәйкесінше 49,5 және 25,7% болса, онда жер қыртысындағы 

120 
оттек атомдарының саны кремний атомдарының санынан қанша есе көп 
болғаны? 
Шешуі: 
Массасы 100 г Жер қыртысының үлгісін қарастырамыз. 
Ондағы әр элементтің массаслары: m(O) =49,5г; m(Si) =25,7 г. 
Олардың зат мөлшерлері: 
ν(O) =
m(O)
M(O) 
=
49,5 г
16 г/моль 
= 3,09 моль
ν(Si) =
m(Si)
M(Si) 
=
25,7 г
28 г/моль 
= 0,92 моль
Кез келген элементтің 1 моль мөлшеріндегі атомдар саны бірдей 
(6,02·10
23
) болғандықтан, оттек пен кремний атомдарының қатынасы 
олардың мөлшерлерінің қатынасына тең болады: 
N(O)
N(Si)
=
ν(O) 
ν(Si)
=
3,09 моль
0,92 моль
= 3,36 есе 
Жауабы: 
3,36 есе. 
 
2
. Аморфтық кремнийді кварц құмын магниймен тотықсыздандырып 
алады. Алынған қатты заттардың қоспасынан кремнийді қалай бөледі?
Реакция теңдеулерін жазыңыздар. 
Шешуі: 
SiO
2
+ 2Mg (артық мөлшерде) = 2MgO + Si ( 800-900
0
C, Ar) 
Магнийдің артық мөлшерін қолданғандықтан түзілген кремний 
артылып қалған магниймен әрекеттесіп, магний силицидін түзеді: 
Si + 2Mg = Mg
2
Si 
Қоспаны тұз қышқылымен өңдегенде кремнийден басқалары ериді: 
MgO + 2HCl = MgCl
2
+ H
2
O 
Mg
2
Si + 4HCl = 2MgCl
2
+ SiH
4
↑ 
Түзілген силан ауада өздігінен тұтанады: 
SiH
4
+ 2O
2
= SiO
2
+ 2H
2
O 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: