44
Үйдеорында
Өзің таң да ған ма ман дық ты мең ге ру үшін Абай дың «Отыз екін ші сө зін-
де гі» қай ке ңе сін ес ке рер едің?
Білгенгемаржан
...Абай « ғы лым» сө зін осы күн гі « нау ка» ма ғы на сын да жұм са ма ған. Ғы лым
сө зі нің бұл ұғым да ке луі Абай да си рек. Бұл сөз ді ақын кө бі некөп «бі лім, оқу, са уат
ты лық» ма ғы на сын да жұм са ған. Мы са лы, атақ ты «Ғы лым тап пай мақ тан ба» деп бас
тала тын өле ңін де ғы лым деп тұр ға ны – сөз дік тер де көр се тіл ген дей, «жа ра ты лыс тың,
қо ғам ның, ой лау дың да му заң ды лы ғын бі лу жүй есі жә не же ке бі лім та рау ла ры»
(Абай ті лі сөз ді гі, 1968, 183б., 2011, 155б.) емес, « сау ат ты бо лу, бі лім алу, оқу»
де ген жал пы ма ғы на да. Мұ ны ақын ның бі лімғы лым деп қос сөз тү рін де де кел ті руі
оның жал пы «бі лім» де ген ұғым да жұм сал ға нын көр се те ді.
РабиғаСыздықова«Абайдыңсөзөрнегі»
Білгенүстінебілетүс
Ғылым
(араб. علم (ілім) – бі лім, та ну; лат.
scientia
– бі лім) – адам ның
та би ғат пен қо ғам ту ра лы объ ек тив ті бі лі мін қа лып тас ты ру ға, жүй елеу ге,
бол жау ға, же тіл ді ру ге, тү сін ді ру ге мүм кін дік бе ре тін та ным ның ең жо ғар ғы
көр сет кі ші. Жал пы ма ғы на сы: жүй елік бі лім мен тә жі ри бе. Ар найы ма ғы
на сы – ғы лы ми жол мен жи нақ тал ған бі лім жүй есі, со ны мен қа тар зерт теу мен
кел ген рет ті бі лім жи на ғы. Не гі зі нен ғы лым ды екі са нат қа бө ле ді:
•
Жа ра ты лыс құ бы лыс та рын (био ло гия лық өмір ді қо са) зерт тей тін жа ра
ты лы ста ну ғы лы мы.
•
Адам зат өмі рі мен за ман ты ны сын зерт тей тін гу ма ни тар лық ғы лым.
«Қазақэнциклопедиясы»
Міне,қызық!
Ғалым Ра би ға Сыз ды қо ва ның зерт теуін ше Абай шы ғар ма ла рын да «оқу» де ген
сөз ді 54 рет, «ғы лым» де ген сөз ді 111 рет, «бі лім» де ген сөз ді 31 рет, «өнер» де ген
сөз ді 46 рет қол дан ған.
Достарыңызбен бөлісу: 
