.2 . БИОГЕНДІ СТИМУЛЯТОРЛАР ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Биогенді стимуляторлар және жаңа өсімдіктен алынатын препараттар
133
Организм жасушасынан тыс биогенді стимуляторлардың түзілуіне 
эсер ететін факторларға: төмен температура (+ 2 -+ 4
°С), 
сәулелендіру 
және өсімдіктер үшін караңғы жерде болуы.
Биогенді стимуляторлар тірі организмде колайсыз ортаға бейімделу 
кезінде түзілуі мүмкін. Биогенді стимуляторлар жануарлар организмінде 
рентген сәулесімен сәулелендіру, бұлшыкеттін белсенді жұмысы, 
кейбір заттардың улылык мөлшеріне әсері және травматикалық 
жаракаттану кезінде түзілу факторлардың бірі болып табылады. Жалпы 
айтканда өсімдік организмін рентген сәулесімен сәулелендіру кезінде 
және жарык пен ылғалдын жетіспеуінен биостимуляторлардын түзілуі 
жүреді.
Биостимуляция 
кезінде 
терең 
биохимиялык 
өзгеріс 
орын 
алатындығы аныкталынған. Биогенді стимуляторлардын жасушада 
жиналу және түзілу үдерісі томен температурада А.В. Благовещенский 
зерттеген. Автордын айтуы бойынша бұл үдеріс кезінде тотығу және 
гидролитикалық үдерістер бүзылып, амин кышкылдарынын күрделі 
коспаларынын жиналуы және олардын өнімдерінін дезаминирленуі 
салдарынан жүреді. Тотығу дезаминирлену үдерісі нәтижесінде 
консервілентен жасушадан аспарагинді кышкылдан алма, фумар (фу- 
маровая) және янтар қышкылы; ал фенилаланина — коричная; ти- 
розиннен — параоксикумарин және баска кышкылдар алынады. Осы 
ретпен катар, кышкыл өнімнін артуы салдарынан pH шамасынын 
төмендеуі бакыланады; шектелмеген косылыстардын жиналуына бай- 
ланысты және глютаминді және аспарагинді кышқылдарда аминді 
азоттын артуы тотығу және йод сорғыштык кабілеттерін арттырады. 
Аталынған заттар тотыксыздану кезінде жасушалардың өмір сүруін 
калыпты жағдайға келтіреді немесе баска организмге енгізген кез- 
де инертті акуыздармен косылып, белсендіруге тырысады. Мүмкін, 
биогенді стимулятрлар кұрамына кіретін дикарбон кышкылдары, акуыз 
молекуласындағы бос амин тобымен карбоксил тобы косылып, жана 
энергетикалык денгей түзіп, күш өрісінің деформациясын тудырады, 
Сонын салдарынан ферменттердің энергияны тасымалдау кабілеті ар- 
тады. А.В. Благовещенский түсінігі бойынша фермент сапасының ар­
туы барлык организмді жасартады.
А.Ф. Сысоевы зерттеуі бойынша консервіленген суытылған 
алоэ жапырағынан әртүрлі органиалык кышкылдар: лимон, алма, 
янтарь, 
рибонуклеин, 
аргинин аныкталынған. 
Осы аталынған 
кышкылдардын натрий жэне калий тұздары шекті концентрацияда 
ашытатын жасушалардын өсуіне әсерін тигізеді және түйіршіктелген

1 3 4
IV тарау
жасушалардын дегидразды белсенділігін көтеріп, бауырдын регене- 
рациялау кабілетін арттырады. Карбон кышкылдары өсімдік жэне 
жануар текті жасуша препараттарының кұрамына кіреді. Биогенді 
стимуляторлардын сандык және сапалык кұрамы тұракты болмайды, 
ол тікелей жасуша касиетіне тәуелді болады.
В.П. Филатов бойынша жасуша препараттарынын кұрамы күрделі 
әртүрлі комплексы биологиялык белсенді заттардан тұрады. Мы- 
салы, ұрык жолдас (плацент) әртүрлі кұрамды минералды және 
органикалык заттарға бай, көп мөлшерде жоғары май кышкылдары 
(пальмитин, стеарин, олеин), В витамин тобы, амин қышкылдар, ке- 
тостероидтар, ацетилхолиндер болады. Осылай, қазіргі уакытқа дейін 
биостимуляторлардын химиялык кұрылысы жалпы алғанда үлкен 
компонент болып, барлык препараттарға осы топтар-органикалык 
қышқылдар, 
полисахаридтер болатындығы жайлы анықтамалар 
берілген. Бірактан солармен катар жеке заттарда болады.
Биогенді стимулторлар айрыкша бір зат ретінде емес, биостимуля- 
ция кезінде жасушада түзіледі. Көптеген ғалымдардын айтуы бойын­
ша консервіленген жасушанын биологиялык белсенділігі органикалык 
кышкылдар мен олардын коспаларынын шынайы катынасына тен 
болғанына тікелей тәуелділігі айтады.
Органикалык кышкылдардың катынасы әртүрлі болуы мүмкін, 
олай болуы сол немесе баска жасушанын зат алмасу ерекшелігіне 
тәуелді. Жасушаны ынталандыру кезінде карбон кышқылдарынан 
басқа алмасатын аралык өнімдер жиналып; олардын болуы кар- 
бон кышкылдарынын биологиялык белсенділігін жоғарлатып, осы­
лай белсенді заттардын комплексін толыктырып отырады. Жасуша 
терапиясынын емдік тиімділігі, жасуша препараттарында болатын 
рибонуклеинді, травматинді аминкышкылдары, жэне сонымен катар 
азоты бар заттар, көмірсутектер, липидтер ретінде саналады.
Биогенді 
стимуляторлардын 
жалпы 
ерекшелігі, 
организм 
жүйесіндегі корғанышын белсендіріп (негізінен ферментті жүйенің), 
иммунобиологиялык әсері, ОЖЖтежеужәне коздыру үдерісі, сонымен 
катар гормондардың функциясынан тұрады. Әртүрлі ферменттердін 
индукциясы, репрессиясы, энергетикалык деңгейлердің жоғарылауы 
салдарынан организмде метабализм орнап, олардын эсер ету диапазо- 
нын толыктылығымен түсіндіріледі.

жүктеу/скачать 9,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: