Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет181/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
тұсындағы тұрмыстық ұсақ белгі
ұсақ өзгерістерін де жақтырмайды. 
Шошынып, тыжырынып, немесе күр-
сініп отырып, сынап шенейді.... Шор-
танбай шығармалары оны ескілік 
үшін және діншілдік үшін күрескен 
феодалдар тобының жыршысы қып 
шығарады... Мұрат ХІХ ғасырдың 
екінші жартысындағы жаңаға бой 
ұсынбай кеткен, ылғи ескімен болған 
зар заман ақындарының соңы», – деп 
бағаланады [52, 72].
Оқулық жаңашылдықты құпта-
ған, одан үйренуді, мәдениетке жету-
ді насихаттаған ақындар деп Абай 
мен Ыбырайды ерекше атай отыр-
са да, шығармаларының ағартушы-
демократтық сипатына терең мән бер-
меген. Оларды Әбубәкір, Шәңге рей, 
Мәшһүрлер деңгейінен көреді. Со-
ның салдарынан әдебиеттің өркен деу 
процесі айқындықпен жіктелін бей 
қалғаны аңғарылады. Әйтсе де осы 
дарындар туралы берген бағалары 
сол кездегі ғылыми-зерттеушілік 
ой-пікір үшін соны тұжырымдар 
еке нін де байқаймыз. Олар Абай-
ды: «Бұл дәуірдің ақындары, әсіресе 
Абай жалғыз өзі, өз тұсының айна-
сы емес, өзінің алдындағы бірқатар 
заманды да сөз қылып, суретке ба-
сып, өзі де танып, өзгеге де нық та-
нытып кеткен ақын болады. Сондай 
ірі ерекшеліктерімен қатар жиын-
да білім беріп, бұрынғының өмірін 
танытып, дәулердің таптық сырын 
ашатындық жағынан Абай бүкіл ХІХ 
ғасыр әдебиетінің ең үлкен тұңғы-
шы боп саналады» десе, Ыбырайды 
«Алтынсарыұлы – қазақ әдебиетіне 
өнер мен техниканы жырлау сары-
нын енгізген ең бірінші адам. Ба-
тыс мәдениетіне шақыру пікірі, ба-
тыстың техникасын жырлауы қазақ 
даласындағы жаңаша қозғалысқа 
өту тұсынан әкелген жаңалық олжа-
сы», – деп, қазақ әдебиеті тарихында 
алатын орнын белгілеуге алғашқы 
қадам жасайды. Бірақ Абай мен 
Ыбырайдың өнерпаздық тұлғасын 
сөз еткенде, олардың қазақтың клас-
сикалық жазба әдебиетінің негізін 
салудағы еңбегі атап айтылып, ғы-
лыми тұрғыда дәлелденбеген. Оны 
белгілі ғалым, әдебиетші Т. Кәкішев 
атап айта келіп: «Ауыз әдебиетінің 
дәстүрінде көрінген ақын-жазу шы-
лардың шығармашылығын білгір-
лікпен байқап, қажетті жерінде 
тео риялық тұрғыдан қисын ай-
тып, эстетикалық түсіндірме беріп 
отыр ған авторлар Ыбырай, Шәң-
герей шығармашылығының негізгі 
сипа тын көп ақын-жыраулар ағы-
нына қосып жібереді де, қазақ әде-
биетінің тарихында сыншыл реа-
лизмді, ағартушы-демократтық ба-
ғыт тағы... жазба әдебиеттің сапа лық 
жаңалығын айшықтап көрсет пей 
кет кенін, сондықтан бұл дарындар 
хро нологиялық ұзақ-сонар баян-
дау дың өрісінен шыға алмай, зор 
тұлғаларын көрсете алмай қалғанын 
байқаймыз», – деп жазады [31, 56]. 
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


199


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет