ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
қамтамасыз етіліп, әдебиет саба-
ғын жоғарғы кластарда тарихи-
әде биет тік курс болып оқыту қа-
жеттігі айқын сезіле бастауы қазақ
әдебиеттану ғылымының нақты ту-
ғандығын, енді даму жолына бет
бұрғандығын көрсетеді. 1939 жылы
Ш. Кәрібаев пен А. Көшімбаев мек-
тептегі әдебиет сабағының жаңа
бағ дарламасын жасап, оны мұғалім-
дердің, әдебиетшілердің мәжілісі-
не талқыға салды. Онда 8, 9, 10 сы-
ныптарда әдебиетті оқыту тарихи-
әдебиеттік курс принципінде жү-
руін ұсынып, қазақ әдебиеттану
ғылымының алдына қазақ әдебиеті
тарихының даму жолдары, көрнекті
өкілдері және әр дәуірлері тура-
лы жүйелі білім беретін, нақты ғы-
лыми қорытындылар жасалған оқу
құралдары мен оқулықтар жасау
міндетін қойды. Қазақ ССР ха лық
комиссариаты бекіткен осы бағ-
дарламада ХХ ғасырдағы қазақ
әдебиетінің тарихынан екі оқулық
жасау көзделінген. Бірі – Октябрь-
ге дейінгі әдебиеттің даму процесін
баяндаса, екіншісі, қазақ совет әде-
биетінің туу, қалыптасу кезең дерін
тексеруге тиіс болды. Осы мін дет
негізінен Е. Ысмайыловқа жүк те-
лінді.
Е. Ысмайыловтың осындай дәуір
талабынан туған «ХХ ғасырдағы
қазақ әдебиеті» оқулығында мы-
нандай дәйектеме берілген: «Бұл
еңбек ХХ ғасырдың алғашқы
15-16-жылындағы қазақ әдебиеті-
нің тарихынан жазылған алғашқы
ең бек деуге болады. Мұның үстіне,
ХХ ғасырдың революцияға де-
йінгі қазақ әдебиеті бір өрісті әде-
биет емес, тіл, түр жөнінде де,
стиль және идеялық мазмұн жөні-
нен де бірнеше ағымдарға жік тел-
ген, кейбір бұқарашыл деген ақын-
жазушылардың кейбір шығарма-
ларында да буржуазияшыл-ұлтшыл-
дық сарындағы қайшылықтар бар.
Міне, бұл сияқты бұрын зерттел-
меген әдебиет тарихынан мектеп
оқушыларының білім көлеміне сәй-
кестіріп программа бойынша оқу
құралын жазып шығару, әрине, оңай
жұмыс емес. Сондықтан, тұңғыш
жазылған бұл сияқты әдебиет оқу
құралында кемшіліктер мен қателер
болуы мүмкін. Кітаптың келесі ба-
сылуында түзетіліп, стабильдік оқу
құралы болып шығуы үшін жал пы
оқулықтар мен мұғалімдер жұрт-
шылығы кемшіліктерін көрсетіп, ат
салысып көмегін тигізер деп сенеміз»
[54, 2].
Осы оқулықта ХХ ғасыр басын-
дағы қазақ әдебиетінің даму процесі
біршама тарихи-әдеби шындыққа
негізделіп жазылғанын, соны прин-
цип негізінде ғылыми пікір тұжы рым-
далғанын байқаймыз. Е. Ысмайы-
лов революция қарсаңындағы қазақ
әдебиетінің даму жолын іштей жік-
тей, жүйелей, ақындар шығармала-
рын түгелдей болмағанмен, солар дың
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У