ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
4-ТАРАУ. Ұлттық әдеби-теориялық ой-пікір Төңкеріске дейін эстетикалық
таным-біліктің аясында көрініп
қалған, ұлт әдебиетін теориялық
тұрғыдан тануда алғашқы қадамдар
жасаған әдеби-теориялық ой-пікір
өз ізденістерін жалғастыра түсті. Ол
жаңа заманға Шоқан мен Абайдың
өлеңтану бағытындағы ғылыми-эс-
тетикалық көзқарасымен, баспасөз
бетіндегі жарияланған қазақ тілінің
тазалығын сөз еткен мақалалардағы
және С. Торайғыровтың қазақ өлеңі
туралы ойларымен, роман бәйгесінің
жариялануымен орай шыққан жанр
мәселесіне арналған мақалалардағы
теориялық ұғым-түсініктерімен та-
нылған біршама дайындықпен кел-
ген еді. Төңкерістен соң басталған
әдеби айтыс-тартысқа тайсалмай
араласа жүріп, жаңа дәуір тала-
бын кейде қабылдай, кейде қарсы
шыға отырып тың ізденістер жасай
бастады. Осы кезеңде, яғни 1920-
1925 жылдар аралығында, қазақ
баспасөзінде өзінің жанрлық кескін-
келбетін танытуға, даму жолын
бастағанын дәлелдеуге ұмтылған
әдебиет сыны әдеби-тарихи және
әдеби-теориялық ой-пікірдің ғылы-
ми сипатқа ие болуына өз көмегін
аяған жоқ. Әдеби-сыншылдық және
ғылыми-зерттеушілік ой-пікір ара-
ласа жүріп, дәуір алға тартқан
әдеби процестің күрделі пробле-
маларына шама-шарқынша қызу
ара ласты. Жарияланған кітаптар
мен театрлық қойылым, драмалық
шы ғармалар мен жеке ақын-жазу-
шылар шығармашылығын сөз ет-
кен мақалаларда сыншылдық және
әдеби-теориялық
ой-пікір
бір-
бірін толықтыра отырып, қанат-
таса қатар дамыды. Себебі, кез
келген рецензиядағы немесе әдеби
сын мақаладағы ой-пікір негі зі-
нен теориялық ұғымдарға табан ті-
рей айтылатыны белгілі. Ға лымдар
Т. Кә кішев пен Д. Ысқа қов қазақ әде-
биеті сынын зерт теген еңбектерінде
әдеби-теориялық мәселелер басым
көрінетін мақалаларды да сынмен
байланыстылықта
қарастыратыны
сон дықтан. 1920-1925 жылдарда
таза бір теориялық мәселені ғана
ар найы ғылыми сөз ететін мақала
жоқ тың қасы. Сондықтан да бұл
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У