«Арнайы педагогика» сериясы Серия «Специальная педагогика» №3-4 (30-31), 2012 Материалы круглого стола «Практика обучения и воспитания детей
жүктеу/скачать 1,59 Mb. Pdf көрінісі
|
33-31-PB
| Абай атындагы Қаз¥ПУ-ніц Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3-4(30-31) 2012 ж.
. : 67 тіршілік етіп, ӛміріне кӛрік беретіндігін нҥсқайды. Кісі кӛңілі нәзік шиша, шарайна Мҥқият бол, шағып алма, абайла. Ашуда- сақ, сабырлы бол сасқанда... Жылы сӛзбен кҥле сӛйле, жадырап, Бақыт қонып қҥтың тасыр жамырап... Жомарт сақи бол, қырсығып есірмей-деп ақьш айтады. ¥лы бабамыз қҧрмет тҥтқан мінез-қҧлық жӛніндегі толғаныстарын жэне халқымыздың дәстҥрлік ғҥрпы мен танымына орай айтқан әр саладағы тэлімдік болжамдарын, дидактикалық пайымдауларьш ӛмірге жарасымды қолдана білсек, бҥгінгі ҥрпаққа ешбір жаттығы жоқ, ӛмірін кӛріктендірерлік ғибраттар. Қазақстандагы ғылымның эр саласы бойынша айтылған қадау-қадау ізденістер мен пікірлер болмаса, тҥбегейлі зертгеулер жазылмағандықтан, халқымыздың ертедегі дана ойшылдарының педагогикалық тағылымдары жҥртшылыққа толық жетпей отыр. Оны жҥзеге асыру болашақтың, яғни біздің ісіміз. ¥лтгық тәлім-тэрбиенің маңызы жэне оның жеке тҥлғаның рухани дамуына тигізер әсері туралы ой-пікірлердің қальгатасуына Шоқан Уәлиханов, Ыбырай Алтынсарин, Абай Қҧнанбаев, Жҥсіпбек Аймауытов, Ахмет Байтҥрсынов, Міржақып Дулатов, Мағжан Жҥмабаев сынды халқымыздың ойшылдары, ағартушылары мен ӛнер қайраткерлерінің қосқан ҥлесі зор болды. Ыбырай Алтынсарин халық педагогикасының адамгершілікті, ҥлкенді сыйлауды, ӛнеге ҥйретуді уағыздаған негізгі қағидаларын жақсы біліп, оны басқа халықтардың озат ой-пікірлерімен толықты- рып дамытты [3]. Ол елді надандыққа қамап отырған феодалдық-патриархалдық, кертартпа отаршыл- дық саясатгы сынай отырып, туған халқының келешегіне зор сеніммен карайды. Тәрбие мақсатының айналасындағы айтыс кӛне заманнан басталады. Кӛне данышпан ойшылдар тәрбиенің негізгі мақсаты-рақымшылдық, адамгершілікті тәрбиелеу екенін дэлелдеп бақты. Ал, рақымшылық, адамгершіліктің не екенін тҥсіндіруге келгенде, олардың ойы эртҥрлі болып келді. Платон ақыл, сезім және жігер сияқты қасиетгерді алдымен дамьпу қажет деп есептесе, Аристотель ерік пен шыдамдылыққа, эділдік пен ҥстамдылыққа, ақылдық пен рухани жан тазалығына кӛңіл бӛлген. Ағылшын философы және педагогы Дж.Локк тэрбиненің басты мақсаты-ер жігіттікті қалыптасты- ру «ӛз ісін ақьшды да жан-жақты жҥргізе алатын» адамды тәрбиелеу деп санаған. Сонымен қатар бҥндай адам белсенді, іскер ,болып, ҥшқыр ойлы, білімді болып келуі қажет деп есептеген. Француз материалисі К.Гелвеций тәрбие негізіне біртҥтас мақсат қажеттігін айтқан. «Мҧғалімнің мақсаты-оқушьшардың жҥрегін адамгершілікке, ақылдарын шындыққа, ақыры соңында сезімтал да дҧрыс пікірі бар жастарды тэрбиелеп, қоғам мҥддесімен пікірлес патриоттар шығару». А.И. Герцен тәрбие мақсаты-қоғамдық зҥлымдықпен кҥресе білетін еркін, іскер, адамгершілігі мол, жан-жақты дамыған адам тәрбиелеу деп кӛрсеткен. Чернышевский болса, тәрбие мақсаты- қоғамға адал, таза ӛз мҥддесін қоғам мҥддесімен біріктіре алатын адамды тәрбиелеу деп санаған. Осы ой-пікірлерді қорыта келіп, адамгершілік тәрбиесінің жалпы міндетгеріне тоқталатын болсақ: - әрбір адамды ӛзі ӛмір сҥріп отырған кезеңдегі қоғамның алдында тҥрған мақсат- міндеттеріне, адамгершілік қасиеттердің тҥтастығына сай тәрбиелеуді қамтамасыз ету; - адамгершілік сананы, сезімді, кӛзқарасты тэрбиелеп жетілдіру; - жас ҥрпақта Отанға, қоғамға, еңбекке, адамдарға, ӛз-ӛзіне деген адамгершілік сезімдерін тэрбиелеу; - ізгілік, парасаттылық қасиетгерін тәрбиелеу. Ал, мектеп жағдайына келетін болсақ, оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеудің педагогикалық міндеттері тӛмендегідей: - оқушылардың белсенді ӛмірлік позициясын қалыптастыру; - қоғамдық борышқа деген саналы кӛзқарасын тэрбиелеу; - сӛз бен істің бірлігін қамтамасыз ету; - адамгершілік нормаларын ауытқуға жол бермеу. Бҥл міндеттерді шешу оқушыларды қоғамға пайдалы, ӛнімді еңбекке дайындаумен тығыз байланысты. Ол баланың мектепке барған алғашқы кҥнінен басталады. Алғашқы еңбек дағдылары Абай атындагы Қаз¥ПУ-ніц Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3-4(30-31) 2012 ж. . : 68 сабақ ҥстіндегі міндеттерді орындаумен байланысты туындалған. Алғашқы еңбек дағдылары сабақ ҥстіндегі міндетгерді мҥлтіксіз орындауда басталады. Оқу-бала ҥшін еңбек, қоршаған органы танып- білу, жаңа ғылыми білімдерді игеру адамгершілікке тәрбиелеудің басты қҧралдары болып табылады, Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», Ns3-4(30-31) 2012 г. Адамгершілік тәрбиесінің мазмҧнына балаларды интернационалдық рухта тәрбиелеу де жатады, ӛйткені ол адамгершілік тәрбиесі негіздерінің бірін қурайды. Қазақстан кӛп ҧлтты мемлекет болғаңцықтан мектепте әртҥрлі ҥлттың балалары оқиды, олардың бәріне бірдей білім, тәрбие беріліп, бірдей қамқорлық жаеау керек. Осының ӛзі-ақ балалардьщ бір-біріне жолдастық, достық еезімін тэрбиелеудің қажет екенін кӛрсетеді. Адамгершілік тэрбиесінің мазмҥнына баланың адамгершілік қасиетгерін тэрбиелеу де жатады, әсіресе олардың ҥлкендерді сыйлау сезімін тэрбиелеусэбилік шақтан басталады. Ҥлкенді сыйлау- асқаралы да асыл сезім. Ҥлкендердің беделін мойындау, тындау, кӛңіл бӛлу, қҥрметтеу, қамқорлық жасау сияқты балалардьщ іс-эрекеттерін ҥйымдастыру жэне бҥл сезімнің кӛрініс табуы-жақсы тэрбиенің белгісІ. Адамгершілік тәрбиесіне қарапайымдылыққа тэрбиелеу де жатады. Балаларды жӛнсіз кӛп мақтау, артық бағалау зиянды ықпал етеді. Бҥл кейде балалардьщ мактаншақ, ӛркӛкірек, жалқау болуына әкеп соқтырады, әсіресе қабілетті балалардьщ іс-эрекетін эділ мақтай отырып, оларға талап пен тапсырманы кҥшейте тҥскен жӛн. Қайырымдылыққа тәрбиелеудің негізі-баланың адамгершілік қасиетін дҥрыс эділ бағалау. Жас ҥрпақты адамгершілікке тәрбиелеудің негізгі шарты-кӛпшілікпен ӛзара қарым-қатынасты дҥрыс қалыптастыру. Кӛпшілікпен қарым- қатынас жеке адамның мҥддесін кӛптің мҥддесіне бағындыруға, бірге ӛмір сҥруге жэне еңбек етуге тәрбиелейді. Кӛпшілік ӛзара қарым-қатынастың алғашқы бастауы балалардьщ бірлескен іс- қимылында кӛрініс тауып, мақсат бірлігінде, мақсатқа жету ҥшін жҥмыла кҥш жҥмсауда іске асады. 1. Педагогика жэне психология түсіндірме сӛздігі. -Алматы: Мектеп, 2002. 2. Кубесов А. Педагогические наследие Аль- Фараби. -Алматы, 1989. - 159 с. 3. Алтынсариннің таңдамалы педагогикалык; мүралары. -Алматы: Рауан, 1991. - 2006. жүктеу/скачать 1,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|