Т. Н. Ер ме ко ва, Г. Б. Тоқтыбаева, Н.Ә. Дүсіпова 10 ар ма н- пв б ас па сы

130
 Жақ ша
1.  Өзінен бұрынғы сөздің немесе сөз тіркесінің мағынасын айқындау
мақсатында қолданылған түсіндірме мәнді қыстырма сөздер жақ-
ша ға алы на ды: Сал жі гіт тен (Темірбекті «Салжігіт» дейтін) неге 
қалдым? (С.Мұқанов).
2.  Сөз дер ді тү сін ді ру үшін берілген ау дар ма сы, си но ни мі т.б. жақ ша ға
алы нып жа зы ла ды: 1900 жыл дың жел тоқ са нын да «Иск ра»(«Ұш-
қын») га зе ті нің бі рін ші нө мі рі шық ты.
3.  Дәй ек сөз дің, мы салдың кім ді кі екенін, қайдан алынғанын көр се ту
үшін, кі тап тың аты, ав то ры т.б. жақ ша ға алы нып беріледі: «Абай ға 
сүт пен кі ріп, сүйе гі не сің ген әде би ет үл гі сі нің бі рі – ха лық әде-
бие ті. (Қ.Жұ ба нов. Қа зақ ті лі жө нін де гі зерт теу лер. Ал ма ты, 
«Ғы лым» бас па сы, 1966, 296-бет).
4.  Дра ма лық шы ғар ма лар да ғы ре мар ка лар (ав тор дың тү сін дір ме ле-
рі) жақ ша ға алы на ды: Аман гел ді. Әкет мы на ла рың ды! (Жай нақ 
Жа пар лар ды ай дап ке те ді.) (Ғ.Мү сі ре пов).
5.  Мә се ле нің  талас  я  кү дік ті  екен ді гін  көр се тіп,  оқу шы ның  на за-
рын ау да ру үшін, бі реу ден кел ті ріл ген дәй ек сөз дің ішін де гі же ке
сөз дер ге  не  сөй лем ге  қой ыла тын  леп,  сұ рау  бел гі ле рі  жақ ша ға
алы на ды:  Мұн да  аудармашы  сөзге  сөз  тауып,  сан  жағын  ғана 
сақтаған: лом берный стол – төрт таған стол (?), салфетка – 
орамал, об раз  – сурет (?)... (Ә.Нұрпейісов «Анна Каренинаның» 
ау дармасы»).
6.  Кел ті ріл ген  мы сал  не  дәй ек сөз дің  ішін де гі  бел гі лі  бір  сөз дер ді
не  сөй лем дер ді  са на ма лап  көр се ту  үшін  қой ыла тын  цифр лар
(не әріп тер) екі жа ғы нан жақ ша ға алы на ды: Мына сөйлемде үш жай 
сөй лем бар: (1) Жа сыл же ле гін бүр кен ген қа ра ғай дың ара сы мен 
жү ріп оты рып, (2) Ас қар көл дің қа ба ғы на шық са, (3) мұз бе тін де 
бір сы пы ра кі сі сыр ға нақ теу іп жүр екен. («Қа зақ ті лі грам ма ти-
ка сы»).
7.  Санамаланып айтылған ойды білдіретін сөйлемдерде сан есімнен
не алфавит тәртібімен берілген әріптерден соң жақша бір жағы нан
қо йы лады да, жақшадан соң көбіне кіші әріп пен жа зылады: Ме ха -
ника заңдары: 1) кинематика, 2) динамика, 3) стати ка, 4) сақ-
талу заңдары, 5) гидродинамика. Құрмалас сөйлемдер: а) сала-
лас құрмалас сөйлем, ә) сабақтас құрмалас сөйлем, б) ара лас 
құр  малас сөйлем болып, үш топқа жіктеледі. 

жүктеу/скачать 7,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: