А.Ә. Ниязғалиева, Г. Г. Тҧрғаналиева
– жаттығу. Берілген диалект сӛздерден сӛйлем құра
жүктеу/скачать 1,37 Mb. Pdf көрінісі
|
Ниязгалиева А., Турганалиева Г. Қазақ диалектологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Кӛрсебағар
- Барың
- Жалпақ қылу
|
6 – жаттығу. Берілген диалект сӛздерден сӛйлем құра. Шырпы, малақай, биялай, пияла, іңкҽл, кҽсе, бестақа. 7 – жаттығу. Берілген диалектілік тұрақты сӛз тіркестердің мағынасын ашыңдар, сӛйлем құрастырыңыздар. 1.Лоққыға түсу- \Сӛзге еру\ 2.Мҽтел қылу- \кесел жасау\ 3.Ауаны ұшу- \зәресі ҥшу\ 4.Машурат жасау- \ ҧйғару\ 5.Жері құсау- \жердің ылғалдануы\ 6.Лҽпай таптырмау- \қоныс таптырмау\ 7.Жоқ тапсыру- \сҧрау салу,жоқ іздеу\ 8.Ит бұйда ету- \ҧрсу, сӛгу\ 9.Тҿрт аяқ жегілу- \тҥгелдей іске қосылу\ 10.Серпіні сегіз болу- \беделі арту, айтқаны болу\ 11.Бет қаратпайтын туу- \қыз туу\ 12.Елік ауыз болу- \қисыны кету, ҧйқаспау\ 13.Ақылы там- \ақылды\ 8 – жаттығу. Берілген диалектілерді оқып, есте сақтаңдар, мысалдарды дәптерлеріңе кӛшіріп жазып алыңыздар. 1. Жҥдә (Жамбыл, Сар, Тал, Шымк, Шиелі; Торғ. Маңғ) тіпті, тым, аса М.Ҽуезов. «Білекке білек»: Осыларға шыли сҿз қатып жүретінім не екен? Мҽмілеге келетіндей,жүдҽ! 2. Кӛрсебағар -(Жамбыл, Шу, Гур, Маң) кҿрсе қызар, кҿрсе құмар. Ҽ.Кекілбаев. «Үркер»: Қазақтың ғой ондай- ондай кҿрсебағар тұлынан тұтып шығады. 3. Дәмбілше//жәмбәлше -(Қ.орда, Сыр, Жам) ерте пісетін кішкене сары қауын. Н.Серҽлиев. «Ҽңгелек»:Таудың тасындай жыпырлап жатқан тостағандай дҽмбілшелер кҿкпеңбек. 4. Ища - кҿңіл күйді білдіретін одағай (Алм, Орал, Ақт) Ҽ.Сҽрсенбаев. «Толқында туғандар»: Ища! Мен жиренген болар едім. 5. Шалан-Үйдің ішке кіріп келе жатқандағы бҿлмесі Ҽ.Сҽрсенбаев. «Толқында туғандар»: Шаланда қабырғасында тіркеулі тұрған қайық кемелерде бір топ жігіт үлкен сүзгілерін толтыра носилькаға балық құйып жатыр. 48 6. Барың-(Маңғ,Ақт.Ақт)-бару, барып келу, барды, барыңдар. Ҽ.Сҽрсенбаев. «Толқында туғандар»: Раушанды біздің үйге алып барың. 7. Кеуіл - кҿңіл, ой. (Жамб,Қорд,Сыр,Гур,Маң,Ақт;) Қ.Ҽбдіқадыров. «Тҽтті қауын»: Жоқ жерден пайда түскен соң, мен де елдің кеуілін қайтармай :бұл ҽулие мені бақ деп айтты деп, ҿтірік айтатын болдым. 8. Жалпақ қылу -бүлдіру (Алматы,Орт.Қаз) Қ.Ҽбдҽқадыров «Тҽтті қауын»: Жаңылып жалпақ қылыппын! 9. Һамма- барлығы (Түрк,Шымк,Қ.орда) Қ.Ҽбдіқадыров «Тҽтті қауын»: һамма базарға қара! жүктеу/скачать 1,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|