Байланысты: uakpaeva m kajyrbaeva g korporativtik karzhy
өзіндік құнын құрайды. Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындарды
жоспарлау, есепке алу және талдау кезінде 8-суретте көрсетілген топтардың
мынадай түрлерін қолданады.
1. Күнтізбелік кезеңдер бойынша:
- ағымдағы шығындар, олардың әрбір өндірістік циклде орны бар немесе
ішінара кезеңділігі (бір айдан кем) бар;
- өндірісті дайындауға байланысты бір жолғы шығындар немесе белгілі
бір шарттарға байланысты (жылдық жөндеулер) болашақ кезеңдердің
шығындары деп аталатын жоспарлы немесе есепті кезеңдер уақытының ішінде
өндіріс процесімен қамтамасыз ететін кезеңдік шығындар.
2. Өндіріс көлеміне байланысты:
- тұрақты шығындар –өнімнің шығару көлемі өзгерген кезде, шамасы
өзгермейді. Бұл шығыстар өндірістік үй-жайларды жылыту және
жарықтандыру, басқару персоналының еңбекақысы, негізгі құралдардың
амортизациясы, материалдық емес активтердің тозуы, жарнамалық шығындар,
қызметкерлердің біліктілігін арттыру және т. б.;
- айнымалы шығындар – өнімді шығару көлемінің өзгеруіне сәйкес олардың
көлемі ұлғаяды немесе азаяды. Бұл - шикізат шығыны және негізгі
материалдар, технологиялық энергия мен отын, өндіріс жұмысшыларының
еңбекақысы және т. б.
1. Өндіріс процесіне керек-жарақтар бойынша:
- өндірістік шығындар өндіріс процесі барысында пайда болады;
- өндіріске қатысты емес шығындар өнімді өткізумен байланысты және сатып
алушылардан өтелмейді(жарнама шығындары, сыраға т. б.)
2. Тағайындау бойынша:
- негізгі шығындар өндірістің белгілі бір жағдайларынан тыс қалмайды;
- үстеме (қосымша) – бұл, негізінен, ұйымның өндірістік шығыстары.