29 шілде 29 шілде қоян жылы, 2011

№ 7 (129) 

шілде, қоян жылы 2011

) 

8

Парыз

Парыз

Пайғамбарымыз  Мұхаммед  (с.ғ.с.)  пен 

мұсыл мандардың  Меккеден  Мединеге  көшуін 

«һижрат»  деп  атайды.  Осы  жылдан  бастап 

мұсылмандардың  жыл  санауы – һижра  ба-

сталады.  Сол  һижраның  екінші  жылы  шағбан 

айының  соңғы  күнінде  Аллаһ  Тағаладан 

мұсылмандарға  Рамазан  айында  ораза  тұту 

парыз  етілді.  Сол  уақыттан  бастап  барша 

мұсылман  қауымы  жыл  сайын  Рамазанда 30 

күн  ораза  тұтып  келеді.  Биыл  да  жайма  шуақ 

тамыз  айының  бірінші  күнінен  бастап  барлық 

халық қадір тұтатын ораза айы да басталады. 

Бес парыздың  Масұдтан (р.а.) жеткен хадисте: 

«Мүмін  пенделер  Рамазан  айының  оразасын 

толық  ұстап,  айт  күні  намазға  бет  алғанда, 

Аллаһ тағала періштелерге: «Ей, періштелерім, 

адамзат бейнет атқарса, ақысын талап етеді. 

Пенделерім Мен парыз еткен оразаны атқарып, 

ақысын  алуға  мешітке  бет  алды.  Олар  Мен 

үшін  ораза  ұстады,  Менің  пəрменіммен  ауыз 

ашты,  енді  қуанышқа  кенелсін.  Сендер  куə 

болыңдар, оларды жарылқадым»,– делінген.

Əрбір адам қадір тұтатын ораза айының да 

өз несібесі бар. Оразаны əр адам жай бір ни-

етпен  емес,  сауап  болсын  деп  жəне 

жан  рахаты  үшін  тұтады.  Ауыз  бекіту  немесе  ораза 

ұстау  ең  бірінші  жаман,  жат  қылықтардан  аулақ  бо-

лып,  адам  өзінің  басты  құндылығын  жəне  шынайы 

өмір  заңдылығын  анықтауға  мүмкіндік  береді.  Ис-

лам ғылымхалы кітабында ораза ұстағандарға мына 

нəрселерді  жасау  сауап,  жасамаса  күнə  болмайды 

деп көрсетілген:

1.  Бір  жұтым  су  да  болса  сəресіде  тұрып,  ішіп-

жеу.  Пайғамбарымыз  (с.а.у.)  бұл  тұрғыда: «Сəресіге 

тұрыңдар.  Өйткені,  сəренің  тамағында  бере-

кет  бар» (Бухари,  Саум, 20). Басқа  бір  хадисінде: 

«Сəресі  тамағы  берекет.  Бір  жұтым  су  да  бол-

са,  оны  тастамаңдар.  Өйткені,  Аллаһ  сəресіде 

тамақтанғандарға  рақымдылық  етіп,  періштелері 

де  олар  үшін  кешірім  тілейді» (Ахмед  ибн  Ханбəл, 

III, 44), – дейді.  Екінші  шапақ  атқанға  дейін  сəресіні 

кешіктіру  де — мұстахап.  Пайғамбарымыз  (с.а.у.) 

«Үмбетім  ауыз  ашарда  асығып,  сəресіні  кешіктірген 

уақытта əрқашан жақсылықта» (Бухари, Саум, 45), – 

деген.

2.  Ауызды  ақшам  намазынан  бұрын  ашу.  Намаз-

да адамның көңілі ауыз ашуға ауып тұратындықтан, 

ауыз  ашуға  асығу — мұстахап.  Бұған  жоғарыда 

айтылған  хадис  куə.  Сонымен  қатар,  ауызды  құрма 

немесе  сумен  ашу – сүннет.  Пайғамбарымыз  (с.а.у.) 

осылай ашқан.

3. Ауыз ашарда мына дұғаны оқу — сүннет: Оқылуы: 

«Аллаһуммə лəкə сумту уə бикə əəмəнту уə ‘алəйкə 

тəуəккəлту уə ‘ала ризқикə əфтарту уə саумəлғади мин 

шəһри Рамадана нəуəйту, фəғфирлии мəə қаддамту 

уə  мə  аххарту». «Аллаһым!  Сенің  ризалығың  үшін 

ораза  ұстадым.  Сенің  берген  ризығыңмен  аузымды 

аштым. Саған иман етіп, саған тəуекел жасадым. Ра-

мазан  айының  ертеңгі  күніне  де  ауыз  бекітуге  ниет 

еттім.  Сен  менің  өткен  жəне  келешек  күнəларымды 

кешір».

(Ауыз бекітерде айтылатын дұға. Оқылуы: «Нəуəйту 

əн асумə саумə шəһри Рамаданə минəл фəжри илəл 

мағриби  халисан  лиллəһи    таъалə.  Аллаһу  акбар!». 

“Таңертеннен  кешке  дейін  Аллаһтың  ризалығы  үшін 

Рамазан айының оразасын ұстауға ниет еттім. Аллаһ 

ұлық!”)

4. Аузы берік жандармен бірге ауыз ашу жəне жоқ-

жітіктер мен кедейлерге қол ұшын беру – мұстахап. 

Пайғамбарымыз  (с.а.у.)  былай  дейді: «Аузы  берік 

жанды ауызашарга шақырып тамақ берген — ораза 

ұстаган  адамның  алатынындай  сауап  алады.  Аузы 

берік  адамның  сауабынан  да  еш  нəрсе  кемімейді» 

(Тирмизи, Саум, 82; Ибн Мажə, Сиям, 48).

5.  Таң  уақыты  кірмей  жүніптік,  хайыз  жəне  нифа-

стан  тазалану:  Мұндағы  мақсат – оразаны  таза  ба-

стау. Бірақ аузы берік тұрып, жуынуға да болатынын 

ескерте  кетейік.  Мұндай  кезде  судың  тамаққа  кетіп 

қалмауын қатты қадағалау керек. Əйелдің хайыз яки 

нифас  мерзімі  түнде  аяқталып,  оразаға  ниет  етсе, 

жəне  де  жүніп  кісі  жуынбай  ораза  ұстаса,  оразасы 

жарамды.

6. Аузы берік адамның жақсы сөздер сөйлеуі, бос 

сөз бен орынсыз іс-қимылдардан бойын аулақ ұстап 

байсалдылық танытуы – мұстахап. Пайғамбарымыз 

(с.а.у.)  былай  дейді: «Жалған  сөйлеу  мен  жалған 

сөздермен  əрекет  етуді  қоймаған  адамның  ішіп-

жеуді  ғана  доғаруы  Аллаһқа  қажет  емес» (Ахмед 

ибн  Ханбəл, VI, 34). Басқа  бір  хадисінде: «Небір 

ораза ұстағандар бар. Олардың оразасында шөлдеу 

мен  аштықтан  басқа  ешқандай  пайдасы  болмай-

ды. Небір түнде тұрып, нəпіл ғибадат еткендер бар. 

Бірақ бұл əрекетінен ұйқысыздықтан басқа ешқандай 

пайда  таппайды» (Ибн  Мажə,  Сиям, 21). Сонымен 

қатар,  Рамазанда  «Мен  оразамын»  деу – сүннет. 

Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Кімде-кім аузы 

берік  болса,  жаман  сөз  сөйлемесін.  Дауыс  көтеріп, 

айқай  шығармасын.  Біреу  оған  тіл  тигізсе  немесе 

онымен керіскісі келсе оған: «Мен оразамын» десін» 

(Бухари, Саум, 2).

7.  Аузы  берік  адам  бос  уақыттарын  нəпіл 

ғибадаттармен,  ғылыммен,  Құран  оқумен,  зікір,  са-

лауат айтумен өткізу керек. Пайғамбарымыз (с.а.у.) 

 

 

              Рамазанда «Жебірейіл екеуі 

 

   

 

 

бір-біріне кезекпе-кезек 

 

   

 

 

Құран оқып, тыңдасатын» 

 

 

 

    (Бухари, Бəдул-Уахи, 5).

 

 

 

       8. Жалпы Рамазан айы-

 

 

 

  ның  ең  соңғы  он  күнінде 

 

 

 

  иғтиқафқа  кіру – сүннет. 

 

 

 

    Пайғамбарымыз  (с.а.у.) 

 

 

 

    Рамазанның ең соңғы он 

 

 

 

    күнінде көп ғидабат 

 

 

 

    жасайтын (Муслим, 

 

 

 

     И’тиқад, 8).

 

 

 

      Ораза ұстаған жандар-

 

 

 

   дың оразасы қабыл, жаса-

 

   

 

 

ған істері сауаптан бол-

 

   

 

 

сын!

 Н. ИСАБЕКОВА.

Павлодар

2011 (хижри 1432) жылы ПАВЛОДАР үшін ОРАЗА КЕСТЕСІ

Апта күндері

Имсак Бамдат

Күн

Бесін

Екінді

Ақшам Құптан

1 

Дүйсенбі

1:24

2:06

5:04

13:12

18:30

20:53

23:41

2 

Сейсенбі

1:33

2:12

5:05

13:12

18:29

20:52

23:37

3 

Сəрсенбі

1:40

2:17

5:07

13:12

18:28

20:50

23:33

4 

Бейсенбі

1:47

2:22

5:08

13:12

18:27

20:48

23:29

5 

Жұма

1:53

2:26

5:10

13:12

18:26

20:46

23:25

6 

Сенбі

1:58

2:30

5:12

13:11

18:25

20:45

23:21

7 

Жексенбі

2:03

2:35

5:13

13:11

18:24

20:43

23:17

8 

Дүйсенбі

2:08

2:39

5:15

13:11

18:22

20:41

23:13

9 

Сейсенбі

2:13

2:43

5:16

13:11

18:21

20:39

23:10

10 

Сəрсенбі

2:18

2:47

5:18

13:11

18:20

20:37

23:06

11 

Бейсенбі

2:22

2:50

5:20

13:11

18:19

20:35

23:03

12 

Жұма

2:26

2:54

5:21

13:11

18:17

20:33

22:59

13 

Сенбі

2:30

2:58

5:23

13:10

18:16

20:32

22:55

14 

Жексенбі

2:34

3:01

5:24

13:10

18:15

20:30

22:52

15 

Дүйсенбі

2:38

3:04

5:26

13:10

18:13

20:28

22:49

16 

Сейсенбі

2:42

3:08

5:28

13:10

18:12

20:26

22:45

17 

Сəрсенбі

2:45

3:11

5:29

13:10

18:10

20:23

22:42

18 

Бейсенбі

2:49

3:14

5:31

13:09

18:09

20:21

22:38

19 

Жұма

2:52

3:17

5:32

13:09

18:07

20:19

22:35

20 

Сенбі

2:55

3:20

5:34

13:09

18:06

20:17

22:32

21 

Жексенбі

2:59

3:23

5:36

13:09

18:04

20:15

22:29

22 

Дүйсенбі

3:02

3:26

5:37

13:09

18:03

20:13

22:25

23 

Сейсенбі

3:05

3:29

5:39

13:08

18:01

20:11

22:22

24 

Сəрсенбі

3:08

3:32

5:41

13:08

18:00

20:09

22:19

25 

Бейсенбі

3:11

3:35

5:42

13:08

17:58

20:07

22:16

26 

Жұма

3:14

3:38

5:44

13:07

17:56

20:04

22:13

27 

Сенбі

3:17

3:41

5:45

13:07

17:55

20:02

22:09

28 

Жексенбі

3:20

3:43

5:47

13:07

17:53

20:00

22:06

29 

Дүйсенбі

3:23

3:46

5:49

13:07

17:51

19:58

22:03

Қадір түні: 26 тамыз жұма 27 тамыз сенбі күні арасындағы түн. 

30 тамыз 2011 ж. сейсенбі - Ораза Айт намазы уақыты: 06:51

Ескерту: «Имсак» ауыз бекіту уақытын аңғартады. Кестедегі «Таң» уақыты – 

таң (Бамдат) намазы уақытының басталғанын білдіреді. «Имсак» уақыты берілмеген жəне 

ауыз бекітуді «таң» намазы кіретін уақытқа дейін созған кестелерге алданбаңыз!

Ораза қабыл болсын!

Ораза қабыл болсын!

7.  Аузы  берік  адам  бос  уақыт

ғибадаттармен,  ғылыммен,  Құран  оқу

лауат айтумен өткізу кер

е

е

ек. Пайғамбар

 

           

 

 

 

 

 

 

 Рамазанда «Ж

 

 

   бір-біріне ке

 

 

   Құран оқып, 

 

 

 

 

   (Бухари, Бəд

 

 

 

 

     8. Жалпы 

 

 

 

 

 

ның  ең  соңғ

 

 

 

 

 

иғтиқафқа  к

 

 

 

 

 

 

 

  Пайғамбар

 

 

 

 

 

   Рамазанның

 

 

 

 

  күнінде көп 

 

 

 

 

 

  жасайтын (М

 

 

 

 

 

 

 

 

   И’тиқад, 8).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    Ораза ұст

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 дың оразасы

 

 

 

 

 

 

 

 

ған істері сау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

сын!

 Н. 

22:22

22:19

22:16

22:13

22:09

9

22:06

22:03

г

г

г

г

г

г

г

г

г

г

г

ен

ен

ен

ен

ен

ен

ен

ен

е

е

е

е

е

е

е

е

е

 ж

 ж

 ж

 ж

 ж

 ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

ж

əн

əн

əн

əн

əн

əн

əн

əн

ə

əн

ə

е 

е 

е

е

е 

е 

е 

е

е

е

е

е

е

№ 7 (129) 

шілде, қоян жылы 2011

) 

9

Ғылым - білім

Ғылым - білім

«Ей, Сарыарқа қалмады 

сенде қызық,

Сандал тау, сары өлкені 

алды  мұжық.

Қолынан келері жоқ, 

өнері жоқ,

Баласы байғұс қазақ қалды 

мыжып», – 

деп,  Нарманбет  ақын  айтқан-

дай, XVIII-ғасырдан  бастап 

қазақтарды  орысша  оқытуды 

ұйымдастыру үшін Орынборда 

профессор  Ильминский,  Таш-

кентте  Остроумов,  Омбыда 

профессор Алектров, Семейде 

доцент Кузнецов отырды.

1750-1895 жылдар аралы ғын-

да қа зақтарды орысша сөйлету 

мақ сатындағы 

жұмыстардан  

онша    нəтиже  бермеген  соң, 

1896жылы  Сырдария  губерни-

ясына генерал-губернатор Фон 

Кауфман Перовскінің өзі келді. 

Мектептердің  дəрісіне  кіріп, 

балалардың  орыс  тілін  жақсы 

оқып жатқанын көріп қуанып қол 

соқты. Бірақ қоңырау соғылып, 

балалардың  далаға  шығып 

ойнап  жүргенде,  олардың  тек 

қазақ тілінде сөйлегеніне «Неге 

олар өз тілінде сөйлеседі? Неге 

орыс тілінде сөйлеп, ойнамай-

ды?»  деп  қатты  ашуланады. 

Содан  қазақтарды  ойнаса  да 

тек орыс тілінде сөйлету керек 

деген тұжырымға келеді.

Ол  үшін  не  амал  қолдану 

керек?  Отаршыл  генерал  əрі 

ойланып, бері ойланып, ақыры 

бір  байламға  келді.  Шешім, 

орыс  балалары  мен  қазақ  ба-

лаларын  араластырып,  ара-

лас мектеп жасап, қосып оқыту 

қажет екен. Сөйтіп орыс тілінде 

сөйлейтін орта қалыптастыру...

Араға бір жыл салып, генерал 

қайта келіп бақыласа, қазақтың 

шошақ бөрік киген қара домалақ 

балалары  үзілісте  де  өзара 

орыс  тілінде  сөйлесіп  жүр. 

Тəжірибесінің  жемісін  көрген 

генерал  асқан  ризашылықпен 

осы  істі  əрі  қарай  үзбей 

жалғастыруға  кеңес  беріп  ат-

таныпты.  Патшалық  Ресейдің 

дəл  осы  істің  жалғасы  ретінде 

Кеңес  Одағы  орнаған 

соң, 1938 жылы 10 на-

урызда  Бүкілодақтық 

Коммунистік  больше-

виктер  партиясының 

Орталық  комитеті  жə-

не  КСРО  Халық  Ко-

миссарлары 

Кеңесі 

қабылдаған 

Ұлттық 

республикалар  мен 

облыстарда 

орыс 

тілін  міндетті  түрде 

оқыту  туралы  қаулы 

қабылдады.

1954 

жылы 4 

ақпанда 

Қазақ 

елін дегі 700 қазақ 

мектебі  бір  күнде 

жабылды.  Таза  қа-

зақ  ауылдарында  қалған 100-

ге  тарта  мектеп  араласқа  ай-

налды. 1968-1969 жылдары 

елімізде 

аралас 

мектептің 

саны 1690 болса, 2010жылы 

2090 мектепке жетіпті. Əсіресе 

тəуелсіздік  жылдары  аралас 

мектептердің саны қаулап өсті. 

Көп жыл білім беру саласында 

қызмет  еткен  ұстаздар  «ара-

лас  мектеп  дегеніміз - қазақ 

балаларын  орыстандырудың 

жымысқы түрі» дейді. Дəл бүгін 

Қазақстанда 1880 таза  орыс 

мектебі, 2090 аралас  мектеп 

бар екен. Барлығы 3870 мектеп 

орысша  оқытып  жатыр  деген 

сөз. Ал, таза қазақ мектебі 3750 

шамасында.  Тəуелсіз  Қазақ 

елінде  таза  қазақ  мектебі 50 

пайызға  да  жетпейді.  Елімізде 

80  мектеп – өзбек  тілінде, 15 

мектеп  ұйғыр  тілінде, 5 мек-

теп  тəжік  тілінде, 3мектеп 

украин  тілінде, 2 мектептен 

кəріс  армян  тілдерінде  білім 

алуда,  кім  көрінгенге  мек-

теп  ашып  бере 

беретін  қазақтан  басқа  дүние 

жүзінде бірде-бір ел жоқ.  Алты 

Алаштың  айбыны  Астананы 

алып  қарайық.  Мұндағы 65 

мектептің 20-сы  орыс, 20-сы 

қазақ, 25-сы аралас мектеп. 

Аралас  мектепті  орыс  мек-

теп  деп  санай  беріңіз,  өйткені 

ол  мектептерде  бастығынан 

бастап  еден  жуушыға  дейін 

орысша  сайрайды,  қазақшасы 

шала немесе мүлдем мақұрым. 

Қазақстанның кез келген өңірін 

алсаңыз, 

қазақ 

мектептері 

жетіспей жатыр. Мəселен, Шым-

кент  қаласының  «Самал-3» 

ықша мауда ны ның  оқу шы ла ры 

қа зақ  мектебі  бол ма ғандықтан 

12  шақырым  жердегі  көрші 

Тельман  бө лім шесіндегі  №52, 

№56 

мек тептерге 

қа тынап 

оқуға мəж бүр. 

Сынып  бөл мелері  жетіс пе-

ген діктен  кіш кентай  бүл дір-

шін дер  бір  пар таға  үшеу ден 

сы ғы лысып, 

дə ретханада 

«білім  нəрімен»  сусындау-

да. 

Дəрет хананың 

қабырғалары 

ка-

фельденген  бөлмені 

жылытудың  өзі  мұң. 

Бір сыныпқа 25 оқушы 

баратын  орынға 38 

оқушыдан отыр. Соны 

естігеніңде 

жүрегің 

қынжылады. 

Бұл 

əңгімелер  айтылғалы 

қай  заман.  Бірақ,  бұл 

істі  ілгерілеушілік  еш 

байқалмайды.  Төмен-

дегілердің 

сұра ны-

сын  елең  етіп  жатқан 

билік  жоқ.  Алайда, 

билік  түбегейлі  ре-

форманы  неден  ба-

стау  керектігін  əлі  түсінбеген 

секілді. Реформа былай тұрсын 

мемлекеттік тілде білім алғысы 

келетін  ұрпақтың  сұранысын 

қанағаттандыруды басты меже 

тұтқан жөн. 

Қазір  ЖОО-ларда  да  дəл 

осындай  жағдай  орын  алған. 

Білім  жəне  ғылым  министрлігі 

бұл  мəселелерге  көз  жұмып 

қана  қарап  отыр.  Бір  ғана 

Өскемен  қаласына 20 қазақ 

мектебі  қажет.  Өскеменнің 45 

мектептің 6-ауы  ғана  қазақша, 

15  мектепте  аралас, 24 мек-

теп  орыс  тілде  білім  береді 

екен.  Орыс  мектептері  жаңа 

ғимараттарда  əрі  кең  аулада 

орналасқан,  жағдайы  қазақ 

мектептермен 

салыстырсаң 

аспан мен жердей парқы бар. 

Методикалық əдістемелеріде 

əлде қайда 

жақсы. 

Аралас 

мектептерді  таза  қазақ  мек-

тепке 

ауыстырса 

орыстар 

өкпелемейтін шығар. 

Тек  түрі  қазақ  тілі  орыс 

ағайындар қарсы шығуы мүмкін. 

Кезінде  білім  жəне  ғылым 

министрі  Жақсылық  Құлекеев 

келіп 10 жылдық  мектепті 11 

жылға Ресейден көріп  ұзартып 

еді,  Жансейіт  Түймебаев  келіп 

12 жылдық етіп ұзатты. Əр ми-

нистр  осылай  ұзарта  берсе, 

қартайғанша  мектепте  жүре 

бермеске кім кепіл? Одан қайта 

білімнің сапасын көтеруге неге 

ат  салыспайды?  Қазақстанда 

өмір бақи тұратын орыстардың 

қызынан қазақ тілінен бес деген 

баға алатын бірде атыңыз кім? 

десем,  еш  түсінбейді,  сонда 

оларға  сабақта  неге  үйретеді 

түсініксіз? 

Көрші  Ресейде  үш  мил-

лион  қазақтың  екі  миллоны 

ассимиляцияға  ұшырап,  қазақ 

болудан  қалды,  бір  милли-

он  қазақты  тез  арада  көшіріп 

алмаса,  олардан  да  айыры-

ламыз.  Бір  миллоннан  астам 

қазақ  өмір  сүруде,  емге  бір 

қазақ мектебі жоқ. Демократия 

жолын таңдаған Ресейге бұлай 

істеу  жарасады!  Бізге  ше? 

Атамаңыз...  ғалам  төңкеріліп 

кетуі мүмкін.

жүктеу/скачать 4,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: