№5 (122) 3 наурыз, 2016 жыл

Жетісу 

университеті

бейсенбі, 3 наурыз, 

2016 жыл

4

БІЛІМ ШУАҒЫ

Математика сабаѓында 

дењгейлеп оќытудыњ тиімділігі

Gazeta.zhgu@mail.ru

ОЗЫҚ ТӘЖІРИБЕ

Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын 

меңгермейінше, сауатты әрі жан-жақты маман болу мүмкін емес. 

Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, 

адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа көптеген адами келбетінің 

қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Сонымен қатар, өзін-өзі дамытып, оқу-

тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Мектеп 

бағдарламасындағы 

ең  негізгі  пәндердің  бірі  –  мате-

матика.  Қазіргі  заман  -  матема-

тика  ғылымының  өте  жан-жақты 

тараған кезеңі. Математика жалпы 

білім  беретін  пәндердің  ішіндегі 

күрделісі  болғанымен,  ол  жеке 

тұлғаның ақыл-ой қабілетінің көзін 

ашу  және  оның  үздіксіз  дамуы 

мен  жетілуін  қамтамасыз  ететін 

жетекші  пәннің  бірі.  Сондықтан 

да,  математиканы  оқытуда  жаңа 

технологияларды  пайдалану  ауа-

дай қажет. Сабаққа оқушылардың 

қызығушылығын, 

құштарлығын 

арттырумен  қатар,  қолданатын 

әрбір  жаңа  әдіс-тәсіл  берілген 

есеп  шешімін  өз  бетінше  табуға, 

баланың ойлау деңгейін, қабілетін 

жоғарлатуға септігін тигізеді. 

Жаңа  заман  ағымына  сай  білім 

саласында  инновациялық  тех-

нологияларды  қолдану  мәдени 

дамудың 

жоғарғы 

деңгейі 

мен  білімін  қамтамасыз  етуге 

бағытталған.  Тәрбие  беру  мен 

оқытудың  үздіксіз  үрдісі,  оның 

тиімділігі  мен  сапасын  арттыру, 

оқу  үрдісінің  ғылыми  теорияға 

негізделген 

және 

оқушының 

қабілеті  мен  бейіміне  бағытталған 

оқытудың  таңдамалы,  белсенді, 

қарқынды  әдістеріне  көшуді  та-

лап етеді. Ондағы негізгі мақсат – 

оқушының барлығын жақсы оқыту. 

Осы  мақсатпен  педагогика  сала-

сында бірнеше инновациялық тех-

нологиялар  жүйесі  жинақталған. 

Инновациялық 

технологияның 

мақсаты  -  жаңа  технологияға 

әрекеттерін меңгеруді талап етеді. 

Бұл  технологияда  бірінші  орында 

оқушы  тұрады.  Және  өз  бетімен 

білім  алудағы  белсенділігіне  баса 

назар аударылады.  

Деңгейлеп саралап оқыту 

технологиясы:

-Оқушының 

өз 

қабілетіне, 

болашағына сенуі;

-Оқушыны ынталандыру;

-Оқушы 

мен 

оқытушының 

ынтымақтастық  қарым-қатынас 

достығы;

-оқушының өз білімін өзі бағалай 

білуі;

өз  бетімен  талдай  келіп,  шағын 

шығармашылық тұрғыдан зерттеу 

жұмысын жүргізуге баулу.

Деңгейлеп оқытуда күтілетін 

нәтиже:

1.Алдына  қойған  мақсатына 

жете алатын оқушы тәрбиелеу.

2.Әр  оқушы  өз  білім  деңгейін, 

мүмкіндігін,  іскерлігін  біліп  қана 

қоймай оны дамыту.

3.Өз  бетімен  ізденіс  дағдылары 

арқылы шығармашылық қабілетін 

жетілдіріп,  шығармашыл  тұлға 

тәрбиелеу.

Осындай  міндеттерді  жүзеге 

асыру  үшін  бүгінгі  білім  беру  мен 

тәрбиелеудің  бағытына  сәйкес 

оқытудың  жаңа  технологияла-

рын  қолданып  келеміз.  Сабақ 

сапасын  көтеру,  оның  түрін 

жетілдіру,  оқушының  сабаққа 

деген  қызығыушылығын  артты-

ру,  олардың  ізденуін,  танымын 

қалыптастыру  мақсатында  әр 

түрлі  әдіс-тәсілдерді  қолданып 

жүргіземіз. 

Деңгейлеп 

оқыту 

технологиясының мақсаты - әрбір 

оқушы  өзінің    даму  деңгейінде 

оқу 

материалын 

меңгеруін 

қамтамасыз етеді. 

Қорыта келгенде айтпағым, 

жаңа технологияны мате-

матика сабағында өтілген 

тақырыптарға сәйкестендіріп, 

сабақтастыра отырып, 

жақсы нәтижелерге жеттім. 

Біріншіден, оқушылардың пәнге 

деген  қызығушылығы арта-

ды. Екіншіден, өзара оқыту 

сабағында немесе өзара үйрену 

ойын сабағында барлық оқушы 

қатысады, мұнда әр оқушы өзіне 

тән қарқынмен, өз деңгейінде 

жұмыс жүргізе отырып, сабақта 

қойылған мақсатқа жету 

үшін қажетті қабілетін, білік 

дағдыларын қалыптастырады. 

Әр оқушының  мемлекеттік 

стандарт деңгейінде білім 

алуына кепілдік береді, өз 

қабілетіне қарай жоғарғы 

деңгейге көтерілуіне толық 

жағдай жасалынады. Оқушының 

да, мұғалімнің де белсенді 

шығармашылық қызметін арт-

тырады.

Зейнегүл ДАУТАЛИНОВА,

К.Ушинский атындағы №7

орта мектептің математика 

пәнінің мұғалімі.

Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологи-

ямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі 

жаңа білім беру өте қажет.             Н. Ә. Назарбаев.

бейімдеп, шығармашылық, ізденіс 

қабілетін  дамытып,  жеке  тұлғаны 

қалыптастыру.

Бүгінгі  күннің  талабы  әрбір 

оқушыға  түбегейлі  білім  мен 

мәдениеттің 

негіздерін 

беру 

және  олардың  жан-жақты  да-

муына  қолайлы  жағдай  жасау. 

Сондықтан,  білім  беру  жүйесінде 

жеке  тұлғаны  дамытып,  білімді 

азамат ретінде қалыптастыру үшін 

жаңа технологиялардың рөлі зор. 

Оқушының  білім  деңгейі,  білімді 

меңгеру  дағдысы,  барлығында 

бірдей болуы мүмкін емес жағдай. 

Сондықтан, мен өзімнің сабағымда 

профессор Ж. Қараев насихаттап 

жүрген  деңгейлеп  оқыту  техноло-

гиясын  пайдаланамын  және  бұл 

математика сабағында тиімді деп 

санаймын.  Деңгейлеп  саралап 

оқыту технологиясы 1998 жылдан 

бастап мектептің барлық пәндерге 

еніп,  оқу  үрдісін  жандандыруға 

үлкен үлес қосып келеді. Профес-

сор Ж. Қараевтың деңгейлеп сара-

лап  оқыту  технологиясы  жаңаша 

өзгерген мақсатпен оқушылардың 

өздігінен 

танып, 

іздену 

іс-

-баға әділдігі;

-білім көрсетудің әділ сайысына 

мүмкіндік беруі.

1-деңгей.  Оқытушылық  деңгей 

–  оқушылар  жаңа  тақырыптан 

алған  білімдерін  бекіту,  практи-

када  қолдана  білуге  жаттықтыру. 

Мұндай  жүйелі  заңдылықтарды, 

ережелерді,  формулаларды  білуі 

қажет етіледі.

2-деңгей.  Алгоритмдік  деңгей 

–  үйренушілік  деңгейдегі  білімін 

толықтыру, күрделі тақырыптарды 

жүйелей  алуы,  алған  білімдерін 

басқа 

да 

тапсырмаларды 

орындағанда  пайдалана  алуы, 

сол  тақырыпты  еркін  меңгергені 

ескеріледі.

3-деңгей.Эвристикалық деңгей – 

тақырыпты саналы түрде меңгеру. 

Бұл 

деңгейде 

оқушылардың 

меңгерген  білімдерін  тереңдету 

үшін  танымдық  ізденіс,  әртүрлі 

логикалық  есептерді  талдай, 

жинақтай алатын және салыстыра 

білуді қажет етеді.

4 - д е ң г ей . Ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ 

деңгей  -  өз  бетімен  оқу  матери-

алдарын  меңгеру.  Құбылысты 

МАМАН МІНБЕРІ

Дүниенің тілдік бейнесі ұлт өкілдерінің өмірге деген 

көзқарасы мен өмірлік тәжірибелерінен тұрады. 

Сондықтан дүниенің тілдік бейнесі фразелогизмдер-

ден, тұрақты тіркестерден, мақал-мәтелдер мен иди-

омалардан анық көрінеді. Себебі, бұл тілдік қабатта 

ұлт өкілдерінің дүниеге деген көзқарастары, айнала 

қоршаған ортаға қарым-қатынасы, сондай-ақ халық 

даналығы жинақталған. Осымен байланысты дүниені 

танып-білуде мақал-мәтелдердің маңызы ерекеше.

М а қ а л - м ә т е л -

халықтың 

қоғамдық 

құбылыстарды 

кең 

қамтып, өмірдегі әр қилы 

қарым-қатынастарды 

әсерлі, 

көркем 

бейнелелейтін ,тақырыбы, 

идеялық мазмұны бай ең 

бір  мол  саласы.  Мақал-

мәтел-халықтың  нақыл 

сөздері,  белгілі  бір  ойды 

ықшамды  түрде  ұтымды, 

өткір  етіп  айтып  беретін 

кестелі  сөз.  Яғни  оның 

мазмұнында 

халықтың 

ғасырлар бойындағы өмір 

тәжірибесінің негізінде түйінделген 

философиялық ой жатады. Көркем 

туындыда 

мақал-мәтелдер 

шығарма  тілін  шұрайландырып, 

көріктендіріп, айтар ойдың жүйесін 

қиыстырып,  арттырып,  ширатып 

тұрады.  Сондықтан  да  болар. 

“Сөздің  көркі-мақал”деп  айтыла-

ды.

Көркем 

шығарма 

тіліндегі 

мақал  -  мәтелдердің  қолдану 

аясын  кездестірмейтін  жазушы-

мыз  бар  десек  бекер  айтқандық 

болар  еді.  Бірақ  соның  ішінде 

ерекше  көркемделуімен  басқадан 

бөлектеніп  тұратын  Тахауи  Ах-

танов  шығармаларын  атар  едім. 

Осы  орайда  жоғарғы  сынып 

оқушыларымен    талдай  отырып, 

біз  Тахауи  Ахтановтың  “Қаһарлы 

күндер”, 

“Боран”, 

“Шырағың 

сөнбесін”  романдарына  стильдік 

талдау жүргізу арқылы анықтауды 

жөн  көрдік.  “Үлкен  үшеу”  ата-

нып  кеткен  осы  үш  шығарма  Та-

хауи  шығармаларының  ішіндегі 

шоқтығы биігі ғана емес, көтерген 

тақырыбы мен көркемдік шеберлігі 

жағынан  да  кесек  туындылар  бо-

лып табылады.

“Қаһарлы  күндер”  -  майдан 

тақырыбына  жазылғанымен  тек 

әскери  өмірді  ғана  көрсетпейді. 

Онда 

адамдар 

арасындағы 

қарым-қатынастың  қиын-қыстау 

күндердегі  көрінісі  жазушы  наза-

рында болады. Әбіш Кекілбаевтың 

сөзімен  айтар  болсақ,  жазушы 

“зеңбірек  күркірінен  гөрі  жүрек 

дүрсіліне көбірек ден қояды”.

“Шырағың  сөнбесінде”  сұрапыл 

соғыста  дүниеге  келген  бейкүнә 

сәби  өмірі  мен  тіршіліктің  тамыр-

лануына қарсы соғыс арасындағы 

қарама-қарсылықты  (констраст) 

арқау етеді.

“Боран” романы соғыстан кейінгі 

ауыл  өмірін  шыншылдықпен  су-

реттеуге  арналған.  Шығармада 

негізгі  кейіпкер  қойшы  Қоспанның 

қатерлі  шайқас  пен  қиын-  қыстау 

борандағы көнбістік, шыдамдылық 

қасиеттері дараланған.

Тахауи Ахтанов - майдан өмірін 

өз  көзімен  көрген,  соғыс  азабын 

жан-тәнімен  сезінген  қаламгер.  

Жазушы  романдарындағы  мақал-

мәтелдер  тақырыптық  жағынан 

әр алуан. Олар түрлі мақсаттарда 

қолданылған.  Мәселен,  кейіпкер 

бейнесін  ашуда:  “Енесі  тепкен 

құлынның еті ауырмас” деп қағып-

соғып  Ибашты  жұмсап,  бір  нәрсе 

болса  Ибашқа  ұрсамын.  Кісі  ба-

ласынан  бір  игілік  көрейін  деп 

жүрген жоқпыз, тек байғұсқа сауа-

бы тие ме деп жүрміз ғой, уһ!-деп 

шын жүрегінен күрсініп, кәдімгідей 

қамығып  қояды”.  Ал,  портрет  жа-

сауда:  “-Қойшы,  Дариға-ай,  ерні 

көнтиген,  көзі  быттиған  біреу 

соншама»,-дейді. 

Сондай-ақ,  жазушы  кейіпкердің 

әлеуметтік жағдайын көрсету үшін: 

“Мал  баққанға  бітеді”  дейді  қазақ 

десе, енді бір туындыда “кедеймін 

десең  көшіп  көр”  деуші  еді,  сы-

бай  салтаң  жүрген  екі  жас  қанша 

дүниеміз жоқ десе де, ол-пұл жина-

лып  қалыпты.  Төсек-орын,  ыдыс-

аяқ,  көр-жер…әрқайсысына  бір 

жармасам…”.  Сондай-ақ    “Құдай 

бергенге  құлай  береді”  мақалы 

осы 

мақсатқа 

қолданылған. 

Бағалау  мақсатында:  “Үмітіме 

талшық  ететінім,  “жүзі  игіден 

түңілме”деп атам қазақ айтпақшы, 

Светаның жүзінде иманы бар, сы-

рына қарай жатып бір көргеннен-ақ 

іш  тартып  кеткенім  содан  болар”. 

Басу  айту  мақсатында:  “Өлгеннің 

артынан  өлмек  жоқ”  деген.  Есіңді 

жи,шырағым.  Туһ,  мына  түріңді 

көргенде  шошып  кеттім  ғой”. 

Ғибрат,  өсиет  айту  мақсатында: 

Бүлінген  елден  бүлдіргі  алма; 

Заманның  түлкі  болса  тазы  боп 

қу; Ұлық болсаң кішік бол; Ақырын 

жүрсең  алысқа  жетесің;  Айран 

сұрай  келіп,  шелегіңді  жасыр-

ма.  Кіммен  қара  болсаң  соны-

мен  ақ  бол»  деген  нақыл  сөздер 

мен  мақал-мәтелдерді  көптеп 

кездестіруге болады. 

Жазушы  романында  біршама 

орыс  мақалдары  да  қолданылып 

отырады.  Автор  оларды  бірде 

түпнұсқа  күйде  берсе,  енді  бірде 

”орыста  мынадай  мақал  бар  еді” 

деп, мағынасын алып, қазақ тілінде 

береді. Мысалы,”Сынаны сынамен 

ұрып шығарады» деп те келтіреді. 

Міне,  біз  келтірген  бір  ғана  қазақ 

жазушысының 

шығармасынан 

мысал.  Кез  келгенінің  туындысын 

оқи қалсаңыз қаншама ғибрат пен 

тағылым  жатыр.  Сабақ  барысын-

да  бір  ғана  Тахауи  Ахтанов  ро-

мандарында  қолданылған  мақал-

мәтелдердің  стильдік  қызметін 

анықтау  арқылы  жазушының  та-

мыры  тереңге  кеткен  сөз  зергері 

екендігін толық дәлелдей алдық.

Қорыта келіп, мақал-мәтел 

қазақ шығармаларының 

тұздығы деп ауыз тол-

тырып айтып, кеуде керіп 

мақтануымызға болады. Тек 

көкірек көзі ашық, сана сезімі 

терең оқырман жүрегіне 

жетіп жатса игі.

        

  А.МЫРЗАҒҰЛОВА,

                      №2 орта мектеп 

қазақ тілі мен әдебиет пәні 

мұғалімі.

Мақал-мәтел- 

шығарманың тұздығы

Жетісу 

университеті

АДАМ және ҚҰҚЫҚ

бейсенбі, 3 наурыз,

2016 жыл

5

САУАЛ – БІЗДЕН, 

ЖАУАП – СІЗДЕН

ЗАҢНЫҢ ҮСТЕМДІГІН 

ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

ЕЛБАСЫ Н.Ә.НАЗАРБАЕВ ҚАЗАҚСТАН 

РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ ЛАУАЗЫМЫНА КІРІСУ 

РӘСІМІНДЕГІ СӨЙЛЕГЕН СӨЗІНДЕ АЛДАҒЫ УАҚЫТТА 

«МЕМЛЕКЕТТІК ҚҰРЫЛЫС МОДЕЛІНІҢ 100 НАҚТЫ 

ҚАДАМЫ» АТТЫ ҰЛТ ЖОСПАРЫН ҰСЫНАТЫНЫН АЙТҚАН 

БОЛАТЫН. ЖАҚЫНДА ЕЛБАСЫНЫҢ БҰЛ ЖОСПАРЫ 

ХАЛЫҚТЫҢ НАЗАРЫНА ҰЛТ ЖОСПАРЫ – «100 НАҚТЫ 

ҚАДАМ» ДЕГЕН ТАҚЫРЫППЕН ҰСЫНЫЛДЫ.

жүктеу/скачать 15,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: