Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев



Pdf көрінісі
бет22/224
Дата31.12.2021
өлшемі1,75 Mb.
#21294
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   224
Байланысты:
биохимия

2.6. Белок молекуласының құрылысы
Полипептидтік теорияға сəйкес белок молекуласы кұрамында 
ондаған, жүздеген амин қышқылдарының қалдықтары бар үлкен 
полипептид. Мысалы, клупеин деген белок молекуласының құ-
рамында - 30, лизоцимде - 129, миоглобинде - 155, трипсиногенде 
- 234 т.б. амин қышқылдарының қалдықтары бар.
Белок молекуласындағы амин қышқылдары бір-бірімен пеп-
тидтік байланыспен қосылған. Ол байланыс: бір амин қыш қы-
лының амин тобымен екінші амин қышқылының карбоксил тобы 
байланысып, су молекуласын бөліп шығару арқылы түзіледі.

2
–СН-СООН + NН
2
-СН- CH
2
-СООН    
          |                              |               
 

2
О    
         CH
3    
                      COOH  
          
 
     Аланин                   Аспарагин кышқылы     
                     NН
2
-СН-СО-NH- СН-СН
2
-СООН
                              |                     |                                  
-
    
                              CH
3  
             COOH  
          
 
                          Аланил-аспарагин дипептиді
Реакция нəтижесінде аланил–аспарагин дипептиді түзіледі. 
Пептидтердің аталуы бір-бірімен байланысқан амин қышкыл-
дарының атауымен аталады. Əдетте карбоксил тобымен реак-
цияға түскен амин қышқылының атына -ил жалғауы қосылады 
да, амин тобымен реакцияласқан амин қышқылының өз аты 
сақталады.
Белок молекуласының осындай құрылысына мынадай дə-
лелдер бар:
1. Табиғи белоктардағы бос карбоксил тобы мен амин топта-
рының саны көп емес, өйткені олар полипептидтік байланыстар-
ды түзуге жұмсалған.


33
2. Барлық белоктар биурет реактивінің əсерінен көк-күлгін 
түске боялады, бұл олардың құрамындағы пептидтік байла ныс-
тарға негізделген реакция.
3. Қарапайым белок – инсулиннің полипептидтік табиғатын 
лабораториялық жолмен синтездей отырып дəлелдеген.
4. Белок құрылысына рентгенструктуралық талдау жасай 
отырып, сол белокқа тəн амин қышқылы қалдықтарының поли- 
пеп 
тидтік тізбек бойында тізбектеліп орналасып жатқанын 
байқауға болады. Полипептидтік тізбек белоктың құрылым-
дық негізі болғандықтан, құрылысы жан-жақты зерттелген. 
По 
ли 
пептидтік тізбектің негізін құрайтын - СО – NН – фраг-
менттегі атомдар арасындағы қашықтықтар. Сонымен қатар 
осы фрагменттердегі көміртегі, оттегі, азот жəне сутегі атомда-
ры арасындағы бұрыштар анықталған, ол төменгі суретте көр-
сетілген:


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   224




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет