Монография \ 3 «санат» а л м п и 1мп &5,O0 L

идеялыкгкеркемдж аркэуында аскдк арман, кетерщю пафос 
жатады; автордыц тш  де тым бояулы, мейлшше лепп, окыс 
эсерл1 келедь
Дегенмен осы ерекшелгктерше кдрамастан, романтизмда 
релазимнен белит экетш,  араларына ылги шек кря берудщ 
кажен жок.  Романтизм 
(acipece 
оныц прогресшш 
Typi) 
мен 
реализм кей ретте, Белинскийше айтсак,, 
“6ip-6ipiHe 
керегар 
келгенмен, тубшде 
6ip 
макрагкд апаратын башттас” эдютер. 
Оньщ устше  ер  суреткер  осынау е й   эдютщ тек 
6ipeyiMeH 
гана жазады;  екеушщ басын 
6ip 
жерге коса алмайды, ол — 
не таза реалист, не таза романтик болуга тшс деп тусшсек, 
кэтелесер  едйс.  Керюшше, 
ap6ip  “ipi 
суреткерде  —  дейд1 
Горький,  —  реализм  мен  романтизм 
6ip-6ipiMeH 
еркдшан 
жалгасьпт  жататын  сиякты.  Бальзак  —  реалист,  6ipaK  ол 
“Шегрен былгары” тэр1зда реализмнен ете-мете аулак турган 
романдар  жазды.  Тургенев  те  романтикалык  рухтагы 
дуниелер  тугызган.  Гогольден  бермен  карай  Чехов  пен 
Бунинге  дешнп 
ipi 
жазушылардыц 
6api 
сейткен.  Реализм 
мен романтизмнщ булайша 
6ipiryi 
—  Шздщ улкен  эдебие- 
ттшзге 
ecipece 
тэн сипат” .
Кдй  кезде жасамасын,  69pi6ip,  барлык кдзак жазушы- 
лары (Махамбет пен Абай, Ш.Кудайбердиев пен С.Торайгы- 
ров,  М.Жумабаев  пен  С.Сейфуллин,  Б.Майлин  мен 
Г.Жансупров,  М.Эуезов пен Ж.Аймауытов, С.Мукднов пен 
F.MycipenoB, Р.Мустафин мен Х.Есенжанов т.б.) жайлы да 
дэл  осыны  айтуга  болар  едк  бэршщ  творчествосында  да 
реализм мен романтизм араласып жур.  Жалгыз-ак 6ip есте 
болатын  нэрсе  —  осылардьщ  жеке  алганда  эркдйсысы, 
жалпы  алганда  барлыгы,  колдан  келгенше,  романтизмнен 
реализмге  келе  жатады.  Эдеби  дамудъщ  объективп  зацы, 
эдеби эдютщ эволюциясы тек кана осылай жылжуга тшс.
Бул — 
6ip 
б
1
здеп емес, бар елдеп жагдай. Осыган карап, 
букш элемдеп барлык шгершйл эдебиет пен енердщ гасыр- 
лар бойгы даму тарихын, 
6ip 
себептен, дуниеш керкем тану, 
дэйрек айткднда,  омтрдеп  шындыкты  енердеп  шыншыл- 
дыкден тану жолында реализмнщ туу, кдльштасу жене даму 
тарихы деуге  болар едь  Муньщ оз1 философиянын, тарихы
—  философиядагы материализмнщ туу, даму тарихы деген 
кагидалы  гшарлерге  де  сай  келедь  Фйлософиядагы  мате­
риализм  езшщ даму тарихында езше  карсы турлгше  идеа- 
листЬс агымдар мен  куресе  отырып  ныгайганы мэлгм.  Сол 
секции, эдебиеттеп релаизм де езшщ даму тарихьшда езше 
карсы тур липе кертартпа агымдармен куресе отырып ныгай­
ганы сезс1з.
349

Эдебиеттеп. реализм проблемасын дал осы тургыдан Tyci- 
ну  шарт.  Сонда  6i3,  6ip жашнан,  эдебиеттеп реализм  кеп 
стильдер мен агымдардьщ 6ipi емес екенш бшген устше бше 
туссек, екший жагынан, муньщ жуьфда гана кенетген пайда 
бола калган нэрсе емес екенш, реализмнщ алгашкы элемент- 
Tepi Tinii атам  замашы  антик эдебиетшде жаткднын,  Орта 
гасыр мен Ояну дэу1рлершщ эдебиеттер
1
 де езшше шыншыл 
болтанын, ал еткен гасырдагы эйгш “натуральдык мекгеп” 
пен  сыншыл  реализм  —  бул  адютщ  даму  тарихындагы 
айрыкща кезендер екенш ануарган устше аэдара тусем1з.
Bip  ескеретш  нэрсе:  жогарыда  айтылтандай,  роман- 
тизмнщ де,  реализмнщ де  ем1рд1 енерге Keinipy сипатына 
непзделген скеушщ е й  турл1 ерекше табигаты, туп-тамыры 
мен  теп  теренде  жаткднмен,  олардыц  эдеби  эдю  ретшде 
кзлыптасу тарихьш эдебиет зерттеушшер1 бераден бастайды. 
Мэселен,  олар  романтизм  керкемдж  дамудын  курдел1 
багыты  ретшде  еуропа мен  америка  эдебиеттершде  XVIII 
гасырдыц  аягы мен  XIX гасырдыц  басынан  бермен  кдрай 
кэлыптасты деп жур.  Булай дегендеп дэлел1 сез енершдеп 

жүктеу/скачать 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: