Оқулық Алматы, 012 Əож 330 (075. 8) Кбж



Pdf көрінісі
бет149/525
Дата09.02.2022
өлшемі1,31 Mb.
#25118
түріОқулық
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   525
Байланысты:
dogalov-makroekonomika

129

5.3-кесте. 1998-2004 жылдар аралығындағы Қазақстанның сырт-

қы қарызының абсолютті жəне салыстырмалы параметрлері

Көрсеткіштер атауы

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

А. Абсолютті параметрлер (млн. АҚШ долларымен)

1. Жиынтық сыртқы қарыз

932,2


12 

080,8


12 

684,6


15 

157,5


18 

251,5


22 

920,2


32 

713,2


2. Мемлекеттік қарызды 

жабу бойынша төлемдер

519,9


889,6


277,9


834,2


094,9


258,7


185,3


 Ə. Салыстырмалы параметрлер 

1. Жан басына 

шаққандағы жиынтық 

сыртқы қарыз 

(АҚШ долларымен)

429,7 397,2 387,1 423,0 507,6 731,4

063,9


2. Жиынтық сыртқы 

қарыздың ЖІӨ-ге 

қатынасы (%, пайызбен)

44,9


71,6

69,3


68,5

74,8


74,3

75,7


Б. Қосымша параметрлер

Халық саны (мың адам)

14

955,6


14

898,8


14 

861,4


14 

841,8


14 

857,7


14 

953,9


15 

074,8


Жалпы ішкі өнім (млрд. 

тенге)


1

733,3


2

016,5


599,3


250,6


776,3


612,0


870,1


Жалпы ішкі өнім 

(млрд. АҚШ долларымен)

22,14 16,87 18,3

22,1


24,4

30,8


43,2

Дерек көзі: www.nationalbank.kz, www.stat.kz

Қазақстанның жиынтық қарызының осындай тым көп болуына 

байланысты мемлекеттің əлі күнге дейін дефолт жариялай тындай 

қаупі бар екендігін айтуға болады. Яғни, кестеде келтірілген қарыз 

бойынша деректердің барлығын мемлекет үшін қауіпті сандарға 

жатқызуға болады. Қатарынан 5 жыл бойы қарыздың көлемі 

өзінің тиісті деңгейінен асып кеткен. Осыған қарап, жоғарыда 

9–533



130

көрсетілгендей, қарыздың ЖІӨ-ге қатынасының 80%-дан жо ғары 

болуына əрі қарай жол бермеуіміз қажет. Сондықтан жоғарыда 

аталған мемлекеттік қарызды жабудың жолдарын тиімді түрде 

жүргізген жөн. 

5.4-кесте. 2005-2010 жылдар аралығындағы Қазақстанның сырт-

қы қарызының абсолютті жəне салыстырмалы параметрлері

Көрсеткіштер атауы

2005

2006


2007

2008


2009

2010


А. Абсолютті параметрлер (млн. АҚШ долларымен)

1. Жиынтық сыртқы 

қарыз

43 


428,5

74 


014,1

96 


893,0

107 


933,4

113 


239,3

119 


242,5

2. Мемлекеттік қарызды 

жабу бойынша төлемдер

11 


053,8

11 


847,5

25 


445,3

31 


830,5

30 


426,9

21 


831,1

Ə. Салыстырмалы параметрлер 

1. Жан басына 

шаққандағы жиынтық 

сыртқы қарыз 

(АҚШ долларымен)

590,3



150,5


292,3


293,4


930,3


015,9


2. Жиынтық сыртқы 

қарыздың ЖІӨ-ге 

қатынасы (%, пайызбен)

76,0


91,4

92,4


80,9

98,6


81,7

Б. Қосымша параметрлер

Халық саны (мың адам)

15 

217,7


15 

394,6


15 

565,6


15 

776,5


16 

036,1


16 

433,8


Жалпы ішкі өнім (млрд. 

тенге)


591,0


10 

213,6


12 

849,8


16 

052,9


17 

007,6


21 

513,5


Жалпы ішкі өнім 

(млрд. АҚШ доллары-

мен)

57,1


81,0

104,9


133,5

114,8


146,0

Дерек көзі: www.nationalbank.kz, www.stat.kz



Қорытынды

1. Бюджет-салық саясаты – макроэкономикалық саясаттың негізгі 

бір құралы ретінде макроэкономикалық тұрақсыздық пен макроэ-

кономикалық проблемаларды реттеу үшін мемлекеттің шығындар мен 




131

салық салу механизмдерін өзгерту арқылы экономиканың іскерлік 

белсенділік деңгейіне саналы түрде əсер ету шаралары. Бюджет-салық 

саясаты ұлттық табыс деңгейіне, өндіріс көлемі мен жұмысбастылық 

деңгейіне жəне бағаның жалпы деңгейіне əсер ете отырып, жұмыссыздық 

пен инфляция сияқты макроэкономикалық проблемаларды шешуге 

бағытталған.

2. Бюджет-салық саясатының дискрециялық жəне дискрециялық 

емес деген түрлері бар. Дискрециялық бюджет-салық саясаты елдің 

эко номикалық белсенділігін өзгертуге бағытталады жəне ол ынталан-

дырушы жəне тежеуші болып бөлінеді. Дискрециялық емес бюджет-

салық саясаты үкіметтік арнайы шешімдерін талап етпей-ақ автоматты 

тұрақтандырғыштарға негізделеді.

3. Үкімет дискрециялық бюджет-салық саясатын жүргізу кезінде 

жиынтық сұранысқа да, жиынтық ұсынысқа да бірдей əсер етеді. 

Кейнстік бағыт шеңберінде бюджет (мемлекеттік шығындар) мульти-

пликаторы, салық мультипликаторы жəне баланстанған бюджет мульти-

пликаторы сияқты үшін мультипликатордың іске қосылуы есепке алы-

нады. Ал ұсыныс теориясы шеңберінде «Лаффер əсері» қарастырылады.

4. Бюджет-салық саясатының мəн-мағынасын жете түсіну үшін 

мемлекеттік бюджет туралы қарастыруымыз қажет. Мемлекеттік бюд-

жет – мемлекеттің міндеттері мен қызметтерін қаржыландыруға арнал-

ған ақша-қаражаттарын қалыптастырудың жəне шығындаудың нысаны; 

заңдылық тəртіппен бекітілген мемлекеттің кірістері мен шығыстары-

ның құрылымы. Мемлекеттік бюджеттің атқарылуын талдауда мем-

лекеттік шығындардың орны ерекше болып табылады.

5. Толық жұмысбастылық кезіндегі бюджеттің негізінде бюд 

жет 


тапшылығының мынадай түрлері ажыратылады: 1) құрылымдық бюд-

жет тапшылығы – толық жұмысбастылық пен нақты жұмысбасты-

лық кезіндегі бюджет тапшылықтарының арасындағы айырмашылық; 

2) циклдік бюджет тапшылығы – нақты бюджет тапшылығы мен құ-

рылымдық бюджет тапшылығы арасында айырмашылық ретіндегі 

бюд 


жет тапшылығының бір түрі. Циклдік тапшылық экономикалық 

белсенділіктің ауытқу себептерімен түсіндіріледі.

6. Бюджет тапшылығын қаржыландырудың бірнеше əдістері бар: 

1) ақша эмиссиясы; 2) Орталық банктен қарыз алу; 3) жеке сектордан 

жəне сыртқы көздерден қарыз алу. Бюджет тапшылықтарының ел эко-

номикасына əсер етуі көбінесе, сол елдің тапшылықты жоюда таңдап 

алған əдісімен анықталады.

7.  Мемлекеттік қарыз – мемлекеттің алдында тұрған физикалық 

жəне заңды тұлғаларға, шетел мемлекеттеріне, халықаралық ұйымдар 



132

мен субъектілерге деген қарыздық міндеттемелері. Мемлекеттің ішкі 

жəне сыртқы қарыздары болады. Ішкі қарыз – мемлекеттік бюджет 

тапшылығын жабу үшін ел ішіндегі резиденттерден алған қарыз со-

малары. Сыртқы қарыз – мемлекеттік бюджет тапшылығын жабу үшін 

шетелдердегі резидент емес тұлғалардан (үкіметтен, ұйымдардан, аза-

маттардан) алған қарыз сомалары.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   525




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет