Сагадиева Бакытгул Лебековна Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

130-жаттығу. Берілген есептік сан есімдерді реттік, топтау, жинақтық, болжалдық, бөлшектік сан есімдер жасап, сөзбен 
жазыңдар.
5,  7,      3,  20,  180,  1000,  34,  71,  82 ,   120  
«Түртіп алу» стратегиясы
1.131-жаттығу. Дара сан есімдерді жаз.
2. 131-жаттығу. Күрделі сан есімдерді жаз.
3.133-жаттығу. Құрамындағы сан есімдерді цифрмен жаз.
4.131-жаттығу. Дара сан есімдерді жаз.
5.131-жаттығу. Күрделі сан есімдерді жаз.
6.133-жаттығу. Құрамындағы сан есімдерді цифрмен жаз.
132-жаттығу. Мәтінді оқып үзіндінің қай ертегіден алынғанын айтыңдар. Сан есім қатысқан сұрақтарға көңіл аударыңдар. 
(ауызша)
-Мына таудың басын қырау шалғалы неше жыл болды?  («Сені  шашы а а  кіргелі неше жыл болды?» дегені еді.)
ң
ң қ
-20 жыл болды.
-Бұл таудың етегін қырау шалғалы неше жыл болды? («Са алы а а  кіргелі неше жыл болды?»  дегені еді. )
қ
ң қ
-15 жыл болды.
-Бұл таудың басынан бұлақ аққалы неше жыл болды? («К зі нен жас а алы неше жыл болды?» дегені еді. )
ө ң
ққ
-10 жыл болды.
-Ата, өзіңіз нешеусіз? -Шырағым-ай, жатқанда екеуміз, тұрғанда төртеуміз.
(«Мені  б рын ы  йелім  ліп еді,  азіргі  йелімні  байы  лген; т нде жат анда екеу бол анмен, к ндіз  ойда ж ргенде
ң ұ
ғ ә
ө
қ
ә
ң
ө
ү
қ
ғ
ү
қ
ү
 
мен  лген  йелімді са ынам,  азір  йелім  йде отыр,  зіні   лген ерін ойлайды», – дегені еді. «Жат анда екеу, т р анда
ө
ә
ғ
қ
ә
ү
ө
ң ө
қ
ұ ғ
 
т ртеуміз» дегені – сол еді.) 
ө
Қырық асыранды қазым бар, соны қан шығармай сойып, білдірмей жұлып, күйдірмей пісіріп беретін кісі бар ма?
(«Мені  а ылсыз  ыры  у зірім бар, соларды  рмай-со пай ж нге салып беретін кісі бар ма?» дегені еді)
ң қ
қ
қ ә
ұ
қ
ө
-Адамына тап болсаң, айтқаныңнан да артық етер, - дегені (шешуін ма ан жолда аны еді.) 
ғ
ғ
137-жаттығу. Мәтінді оқып, құрамындағы сан есімдерді табыңдар. (ауызша)
VIII  ғасыр (ХVІІІ-ХІХт ғасыр)
42
Жеті жүз отыз бірінші жыл – реттік сан есім
43
Мың екі жүз елу бес жыл   - реттік сан есім
44
Он екі ғасыр –                    есептік сан есім
VI. Қорыту. Сан есім дегеніміз не? Сан есімнің құрамдық түрлері Сан есімнің мағыналық түрлері
VII. Бағалау  Топ басшылары топтағы оушыларды бағалап, ойларын айтады. бағалау
VIIІ. Үй тапсырмасы Сан есімді қайталау
134-жаттығу. Сан есімдерді тіркескен сөздерімен бірге теріп алып, сөзбен жазыңдар.
136-жаттығу.Түйеқұсты сипаттап жаз.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Бейсенбаева Гаухар Какимова  Физика пәнінің мұғалімі 
Алматы облысы Қарасай ауданы  «Қ. Сәтбаев атындағы орта мектеп» КММ
                          
Физика 7- сынып  Саба ты  та ырыбы: Денелерді  с йы тар а батуы.
қ
ң
қ
ң ұ қ
ғ
Саба ты  ма саты
қ
ң
қ
:  1.Білімділік:Денелердің сұйықтарға бату,жүзу және қалқып шығу шарттарын анықтау және 
оқушылардың білімдерін практикада қолдана білуге баулу.
2.Дамытушылық:Оқушылардың ойлау белсенділігін арттыру.
3.Тәрбиелік:Оқушылардың білімге құштарлығының , еңбекке икемділігінің дамуына ықпал жасау.
Саба  т рі:
қ ү Аралас сабақ
діс-т сілдер
Ә
ә
:индуктивтік-эвристикалық сұрақ-жауап.
К рнекті  ралдар
ө
құ
:Архимед шелегі, мензурка, көлемдері бірдей ағаш,тығын, пластмасса денелер.
Саба ты  барысы
қ
ң
:
I)Ұйымдастыру кезеңі.(оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, сабаққа деген көңіл күйлері мен ниеттерін байқау)
II)Үй тапсырмасын сұрау.23-жаттығудың 7,9 есептерінің шығарылуын тексеріп ,оқу материалы қайталанып болған 
соң,жетекші сұрақтар қойылады. а)Қандай күшті ауырлық күші деп атаймыз? 
ә)Сұйықтарға батырылған денеге қандай күштер әсер етеді?                                  б) Бұл күштер қалай қарай бағытталған? 
в)Архимед күші неге тең болады?                                                                                г)Архимед күші қандай шамаларға тәуелді?  
д)Архимед күшінің батырылған дененің көлеміне тәуелділігі қандай?                   е) Архимед күшінің сұйықтықтың 
тығыздығына тәуелділігі қандай?              ж)Архимед заңы қалай аталады?                                                                 III)Жаңа 
сабақты түсіндіру.                                                                          Денелердің жүзу тақырыбын тақтаға жазып,оқу материалын 
түсіндіру үшін, тәжірбие жасап көрсетеміз.                                                                             а)Суы бар аквариумге 
пластмассадан жасалған денені саламыз, пластмасса суға батады. 
Т жірбие негізінде о ушыларды   орытындысы
ә
қ
ң қ
: Егер де Архимед күшінен ауырлық күші артық болса, онда дене сұйық 
түбіне түседі, батады.     
ә ) Аквариумге салынған тығыннан жасалған дене судың бетіне қалқып шығады. Жасалған тәжірбиеден қорытынды 
шығарамыз. Егер Архимед күші ауырлық күшінен артық болса, онда дене сұйықтың бетінде қалқып жүреді.
 Т жірбиеге талдау жасайы
ә
қ: дене қалқып шыққанда сұйықтың бетінен әрі көтерілмейді, себебі Архимедтік күш кемиді. 
Архимед күші сұйықтыққа батырылған дененің көлемінен тәуелді екендігін еске салайық. Сұйыққа батырылған бөлігі 
кеміген соң, денеге әсер етуші Архимед күші де азаяды.   б) Ішіне су құйылған аквариумге ағаштан жасалған денені 
саламыз. Тәжірбиеге байланысты мынандай қорытынды шығарамыз. Егер, ауырлық күші Архимед күшіне тең болса, онда 
дене сұйықтың кез-келген жерінде тепе-теңдік күйде тұра алады.                                           
в)Көлемдері бірдей екі парафин шарикты алып, бірін суға , екіншісін керосинге саламыз. Парафин шар суда жүзіп жүр, 
керосиндегі болса батып кетті. Жауаптарымызды оқулықтағы кестеден судың, керосиннің және парафиннің тығыздықтарын 
129

тақтаға жаза отырып дәлелдейміз. Егер дененің тығыздығы , сұйықтың тығыздығынан артық болса, онда дене сұйыққа 
батады Егер, дененің тығыздығы сұйықтың тығыздығынан кем болса, онда дене сұйықтың бетіне қалқып шығады. 
Сонымен денелердің жүзу шарттарын анықтап, таныстық. Сұйықтың ішіндегі денеге екі күш әсер етеді, ауырлық күші және 
Архимед күші. дене қалқып шығады сұйықтың ішіндегі дене оның кез-келген жерінде тепе-теңдік күйде болады. 
дене сұйыққа батады. Денелердің сұйыққа бату,тепе-теңдік күйде болуы және қалқып шығуы сұйық пен дененің 
тығыздықтарына тәуелділіктерін анықтадық. 
IV) Сабақты бекіту мақсатында 24-жаттығудың есептерін шығару.
1)Суы бар ыдыста мұз кесегі жүзіп жүр. Мұз ери бастағанда, ыдыстағы судың деңгейі өзгере ме?(өзгермейді)
2)Мұздың кесегі бензинде , керосинде, глицеринде жүзіп жүре ала ма?
> (800кг/м³ )   > (710кг/м³) <)
V) Электронды оқулық көмегімен кемелердің жүзуін көрсету.
VI)Тест жұмысы.
Сабақты корытындылау. Оқушылардың білім-білік дағдысының қалыптасуын бағалау.
Үйге тапсырма:§45,24-жаттығу:3,5 167-беттегі эксперименттік тапсырма
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Алматы  облысы, Қарасай  ауданы, Тұрар ауылы  «Ә. Байсалбаев  атындағы  
орта  мектеп  мектепке  дейінгі  шағын  орталықпен » КММ
Кенжалиева  Акмарал  Есенгалиқызы  химия  пәні  мұғалімі
       
       Тақырыбы:  Темір  және оның қосылыстары                                                                  
         Сабақтың  мақсаты :
Білімділік :  темірдің  периодтық  жүйедегі  орны , табиғатта  таралуы , қасиеттері ,  қолданылуы ,  сонымен  қатар  ғылым  
мен  техниканың  қазіргі  дамуындағы  маңызы  жайлы  толық  мағлұматтар  беру .
Дамытушылық : химиялық  сауаттылығын, танымдық  қабілетін , сөйлеу  мәдениетін  дамыту ,химияға  қызығушылығын 
арттыру .
Тәрбиелік :    оқушыларды   өз   бетінше   жұмыс  істеуге  жұмылдыру , ой - өрісін   ғылыми   түрде   жеткізуге , өздігінен  
ізденіп  еңбек етуге, жылдамдыққа , тапқырлыққа  тәрбиелеу .
Сабақ  типі : Дәстүрлі    
Сабақтың  түрі : Жаңа  материалдарды  меңгерту .
Сабақтың  әдісі :  түсіндіре  әңгімелеу , топтастыру,СТО элементтерін  қолдану.
Көрнекіліктер : интерактивті  тақта , үлестірмелі  материалдар,периодтық  жүйе кестесі .
Сабақтың  барысы 
I Ұйымдастыру : Оқушылармен  амандасу , оқушыларды  түгендеу , сабаққа  зейін  аудару , оқушыларды  топқа  бөлу .
II. Жан – жақты  білімін  тексеру .
1 – топ 1.Қосылыстарда  +2 тотығу  дәрежесін  көрсететін  металл ?( кальций)
2.Екідайлы  қасиет  көрсететін  металл ? ( алюминий ) 
3.Коррозия  сөзінің  латынша  баламасы ? (korrosio - желіну)
4.Тығыздығы  ең  көп  металл ? (осмий)
5.Су  кермектігінің  құрамында  қандай  тұздар болады ?( магний  мен  кальций  тұздары)
6.Қанға  қызыл  түс  беретін металл ? ( темір)
7.Гипс   құрамында  қандай металл  болады ? ( кальций )
2 – топ 
•
Қосылыстарда  + 3  тотығу  дәрежесін  көрсететін  металл ?(  алюминий )
•
Ең  жеңіл  металл ?( литий )
•
Жемірілу қандай  үрдіске  жатады ? ( тотығу - тотықсыздану)
•
Пириттің  құрамында  бар  металл ? ( темір)
•
Кермектіктің  неше  түрі  бар ? ( 2 )
•
Азот  қышқылымен  әрекеттеспейтін  металл ?( алюминий )
•
Темірдің  маңызды  құймаларын  ата ? ( шойын , болат )
3- топ
1.VIII  топтың  қосымша  топшасындағы , табиғатта  ең  көп  тараған  металл  ( темір)
2.Кальций  оксидінің  техникадағы  атауы ?( сөндірілмеген әк )
3.Cүйек  пен  тісте  кездесетін  металл ?( кальций)
4.Сұйық  металл ?(сынап)
5.Табиғаттағы  металдардың  ішінде  таралуы  бойынша 1- орын  алатын  металл ?( алюминий )
6.Аса  бағалы  металлдар ? (алтын, күміс,платина )
7.Белсендігі  тым  төмен  металдар ? ( мыс,алтын,күміс,платина )
III.Жаңа  сабақты  меңгертуге  дайындау  кезеңі 
Жұмбақ  арқылы  оқушылар  металлдың  атын  табады .
Қара  металлургияның ,
Машиана  трактордың  жанымын ,
VIII  қосымша  топшада  болсамда  
Металдардың  ішінде  ең  көп  қолданылатын  санымын . ( темір )
Оқушылар  элементтің  атын  табады,  сабақтың мақсатын  анықтаймыз. 
IV. Жаңа  сабақты  меңгерту  кезеңі.
 1. Темір VIII  топ  элементі . Электронды  формуласы : 
               
+26
Fe1s
2
2s
2
p
6
3s
2
3p
6
3d
6
4s
2
   
130

Темір   химиялық   реакцияларда 2     немесе   3 электрон   беріп ,   тұрақты   қосылыстарында   + 2,+3   тотығу   дәрежелерін 
көрсетеді . 
Табиғатта   таралуы   бойынша   2 – ші   металл.  Темірді ертеде «Аспан тасы» деп атаған. Жер бетіне жылына мыңдаған 
метеорит бөлшектері түседі, олардың құрамында 90% темір бар. Ең үлкен метеорит 1920 ж Америкадан табылған,салмағы  
60т   .1895   жылыГренландия   мұздағынан   салмағы   34т   темір  метеорит   табылған  ,қазір  Нью-Иоркте   сақталуда.Темір   күн  
жүесінде   ең   көп   тараған   элемент.Жер   ядросының   90%темір   құрайды.Жер   мантиясында   12%,жер   қыртысында   5%темір 
бар.Жер қыртысында таралуы бойынша -6 орында.
Темірдің табиғи минералдары:
Fe
2
O
3
 магнитті темір немесе магнетит (72% Fe)
Fe
2
O
3 
қызыл теміртас немесе гематит (70% Fe)
Fe
2
O
3 · 
3H
2
O лимонит (50% Fe)
FeS
2
 пирит немесе күкірт колчеданы (52% Fe)
FeSO
4· 
7H
2
O темір купорасы
Темірдің  алынуы :    Fe
3
O
4  
+ 4CO  = 3Fe + 4CO
2
FeO + H
2
 = Fe + H
2
O
Fe
2
O
3 
+ 2 Al
2
O
3
Физикалық   қасиеттері.  Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см3. Балқу температурасы 
жоғары   –   15390С.   Темір   иілімді,   магниттелетін   және   оны   жоғалтатын   қасиеті   бар,   осыған   орай   техникада   кеңінен  
қолданылады. Темірді электрмотор, электрмагнит трансформаторларының өзекшесін және микрофон мембранасын жасауға  
қолданылады. Іс жүзінде темірдің құймалары – шойын мен болат көбірек қолданылады.
Химиялық  қасиеттері.  Темір орташа белсенді металл. Белсенді бейметалдар темірді тотықтырады : 
                             2Fe + 3CІ=  2FeCІ      
                             Fe + S = FeS.
Қыздырылған темірдің жұқа жоңқалары оттекте темір қағын түзіп жанады :
                              3Fe + 2O2 = Fe3O4 (FeO  Fe2O3)
Қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі: 
                              Fe + H2O = FeO + H2
 Ылғал ауада темір тотығу өнімінің қоспасы тотпен қапталады :
                              4Fe + 6H2O +3O2=4Fe(OH)3   
Қышқылдармен әрекеттесіп, сутекті тотықсыздандырады: 
                               Fe +2HCІ=FeCІ2 + H2
Темір белсендінгі төмен металдарды тұздарынан тотықсыздандырады: 
                                 Fe +CuCІ
2 
=  FeCІ
2
 + Cu
Темірдің  маңызды қосылыстары. 
Темірге тотығу дәрежесі +2 және +3 қосылыстардың екі қатары тән:                                    
                Fe О                                        Ғе
2
О
3
             Темір (ІІ) оксиді                                Темір (ІІІ) оксиді
                                                                                                                                             Fe (OH)
2
                                             Ғе 
(ОН)
3
Темір (ІІ) гидроксиді                         Темір(ІІІ)гидроксиді
   Темірдің биологиялық маңызы.  Адам денесінде темір құрамы 3-7 гр дейін (ткань, қан, ішкі органдарда) болады. Темір  
біздің   организмге   тамақ   арқылы   келеді.   Ересек   адамның   тәулік   қажеттілігі   11-30   мг   құрайды.Бұлшықет   белогы   – 
миоглобин, құрамында Fe+3 катионы етке қызғылт түс береді. Қан белогы – гемоглобин, құрамында Fe+2 катионы, қанға 
қызыл түс береді, сүйек кемігінде түзіледі.Темір барлық жасыл өсімдіктер құрамына кіреді, хлорофилл түзуге, тыныс алуға  
қатысады.Медицина:Адам   ағзасында   темір   мөлшері   жетіспеуінен   –қан   аздық(анемия   ауруы   пайда   болады.   Ол   дұрыс 
тамақтанбаудан,экологиялық себептерден,әлсіреу ,көп қан кету т.б. пайда болады.
           Қолданылуы:    Темір купоросы (FeSO4 ∙ 7H2O) – ағаш сүрлеуде;
         Fe3C – цементит шойында қолданылады. 
(NH4)2SO4 ∙ FeSO4 ∙ 6H2O – Мор тұзы, тотықсыздандырғыш ретінде пайдаланылады.
Fe(NH4)2 ∙ (SO4)2 ∙ 12H2O – темір-аммонийлі ашудас, тері илеуде қолданылады.
Fe2O3 – темір сүрегі (бояу) шатырларды бояуда, болат пен шыны беттерін тегістеуде, термиялық пісіруде қолданылады.  
V. Жаңа  тақырыпты  бекіту  кезеңі                
22.
1- тапсырма «Сандарды  сойлетейік» ойыны.
 1-топ :   
2-топ : 
3-топ :
2-тапсырма . Химиялық  эстафета  
Fe ---> FeCl 
2
 ---> Fe (OH)
2
---> FeO
Fe ---> FeS---> FeCl
2
--->FeSO
4
FeO---> Fe--->FeSO
4
---> Fe(OH)
2
 
Ой  толғау  кезеңі.
1-топқа : Оқушылар  «синквейн»  тәсілін  қолданып ,  темір  тақырыбы  бойынша  бес  жолды  өлең  құрастырады . 
2-топқа : «Эссе стратегиясы»  арқылы  ой  пікірлерін  жазу .                                                       3-топқа : «Еркін  жазу» 
стратегиясы  арқылы  оқушылар  алған  әсерін  не  үйренгені  жайлы  қағаз  бетіне  түсіреді .         
VI  Сабақты  қорытындылау .
Сабақты  тақырыпқа  байланысты  сұрақ – жауап  арқылы  қорытындылаймыз .
VII . Оқущылар  білімін  бағалау.
VIII . Үйге тапсырма: Темір  және  оның  қосылыстары. № 5- 8 жаттығу .
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
131

                                                       Шадиярова Айгүл Дәулеткелдіқызы
                                                       Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
                                                       Қ.Сәтбаев атындағы орта мектеп
                                                       Алматы облысы, Қарасай ауданы
   Сабақтың тақырыбы:Еліміздің даму бағыттары
•
Сабақтың мақсаты:
•
1.Оқушылармен еліміздің даму бағыттары жайында аңгіме жүргізу берілген мәтін арқылы 
жаңа сөздерді меңгерту,бірыңғай сөйлем мүшелерін қайталау,пысықтау
•
2.Дамытушылық:оқушылардың ауыз-екі сөйлем дағдыларын,танымдық қасиеттерін 
дамыту
•
3.Тәрбиелік:туған жерге қызмет ету,еліміздің дамыуына үлес қосатын,отанына адал қызмет етуге тәрбиелеу
Сабақтың көрнекілігі:интерактивті тақта,оқулық,кесте,ватман,маркер 
Пән аралық байланыс:география,Қазақстан тарихы
Сабақтың түрі:интерактивті аралас сабақ
Сабақтың тәсілі:түсіндіру,әңгімелеу,іздену,сұрақ-жауап
Сабақтың барысы:I.Ұйымдастыру кезеңі 
Сабағымызды Ы.Алтынсаринның «Кел,балалар,оқылық» өлеңімен 
бастаймыз
Оқушыларды  3 топқа бөлу:   1-топ «Астана»   2-топ «Алматы»  3-
топ «Шымкент»
Әр топ өз эмблемасын, топтың атын қорғайды Топ басшылары 
сайланады
II.Өткен сабақты қайталау
Мұғалім:Үйге қандай тапсырма берілді? Оқушылардың жазған 
ойын тыңдау,әр топтың жауабын пысықтау.
III.Жаңа сабақ
Мәтінмен жұмыс,мәтінді оқу,аудару,жоспар құрастыру,сұрақ 
құрастыру 
Әр топқа жеке тапсырма беріледі.Осы тапсырмалар бойынша 
топтың жауабын тыңдау
Сергіту с ті:
ә
Туған жер туралы мақалдар айту
1.Отан отбасынан басталады
       2.Ел-елдің бәрі жақсы,            Өз елің бәрінен жақсы.
3.Аққу көлін аңсайды,  Адам туған жерін аңсайды.
Сөздік жұмыс:оқулықта берілген сөздердің аудармасын келкесі бағандағы сөздерді қолдана отырып табу.
за  
Ұ қ
Печать
ыс а
Қ қ
Свобода
Дамыту 
Задачи
Ша ын
ғ
Программа
Баспас з
ө
Долгий
Дін
Короткий
Бостанды
қ
Развитие
Міндеттер
Определен
Ба дарлама
ғ
Религия
    Ай ындалды
қ
Обеспечить
     амтамасыз ету
Қ
Малый
Топтарға тапсырма беру
1-тапсырма:мәтінге байланысты 5 сұрақ құрастыру
2-тапсырма:мәтінге жоспар құру
3-тапсырма:сурет салу
Оқулықпен жұмыс:2-тапсырма 80 бет.Берілген синонимдік қатардан артық сөзді табыңдар
∙ Бірлік,ынтымақ,бүтіндік,ұйымшылдық,бейнеткештік,ауызбірлік.
∙ Мерзім,мезгіл,рет,маусым,кезең,уақыт.
∙ Бостандық,еркіндік,азаттық,теңдік,рақымдылық.
IV Меңгерту
Келесі тапсырма «иә»,«жоқ». Дискуссиялық карта толтыру
№Үзінділер
иә
жоқ
1.Қазақстан өте ұзақ мерзімде нарықтық экономика бет бұрды
2.Ауыл шаруашылығында  4,7 миллиондай фермер өсіп шықты 
3.Елімізде сөз бен баспасөз бостандығы,дін бостандығы тағы басқа демократиялық істер жүзеге 
асырылды
4.Еліміздің алдағы дамуы еш жерде айқындалмады
5.Бәрі де,халық игілігі үшін жасалып жатыр
V Сабақты бекіту.
Пікірлесейік.Сұрақтарға жауап беріңдер.
1.Елімізде қандай күрделі өзгеістер болды?
132

2.Халқымыздың тұрмыс жағдайын көтеру үшін не істеліп жатыр деп ойлайсың?
3.Кәсіпкер деген кім?Егер кісіпкер болсаң,не істер едің?
VI Сабақты қортындылау: 
Әр топ мүшелері жасаған жұмыс нәтижелерін өздері бағалайды.
VII Үйге тапсырма:Мәтінді оқу мазмұндау 
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

жүктеу/скачать 2,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: