шығарма жүмыстарынан жіберген қателерін

түзетіп ңоюынан сақ болған ж өн. Ол үшін мүғалім оқу- 
шылардың жүмысты жөндеу барысына көз жіберіп қа- 
рап жүреді, қаж етті жерінде көмек береді және оларға 
асықпай оқып шығып, қай жерінде ңате барын алдымен 
байңап  алып  қате  екеніне өбден  көзі  жеткенде  барып 
жөндеу керектігі ескертіледі. Жүмыстарға көз жүгіртіп 
қарап жүргенде бір қате 3-4 балада кездескен болса,  ол 
сөзді жөндеп ж атқан баладан не себепті жондегені сүра- 
лады.  Жүмыс барысында осы сияңты тәсілдер арқылы 
балалар бір-бірінің  ңатесін  түзетіп  болған  соң,  дәптер- 
лерді мүғалім жинап алып кетеді, балалардың түзеткен- 
дерінің дүрыс-қателіктерін қарайды,  баға қояды.
Бастауыш сынып оқушыларының жазған жүмыста- 
рында кездесетін қателіктерді жоюдың екінші амалы -  
ол  ж үмыстарға  толық  талдау  ж асау.  Бүл  сабақтарда 
балалар өз жүмыстарында кеткен қателермен танысады, 
мүғалім оқушылардың жүмыстарын тексеріп болған соң, 
ондағы  қателерді  топ-топқа  жіктеп,  барлық жүмысты 
салыстырады.  Балалардың көпш ілігіне  тән  қателерді 
анықтап, қатені талдау сабағын да осыған орай үйымдас- 
тырады.  М ысалы,  оқуш ы ларды ң  көпш ілігі  бір  сөзді 
бірнеше рет қайталаған болса, сол қайталаған сөздер таң- 
таға жазылады. Балалар ол сөйлемдердің қатесін түзей- 
ді.  Балалар өз жүмыстарынан осы сөйлемдерді табады, 
қателері  болса  түзетеді.  ЭКүмысының  түзетілген  жері
көп оқушы оны қайта көшіреді.
Оңушыльфдың қателерін талдауға арналған сабақтың
алғашңы 5-7 минутын мүғалім жазылған жүмысңа шолу 
жасауға пайдаланады. Онда кейбір балалардың жетістігі 
аталып,  төуір  ж азы лған  жүмыстарының  біреуі  түтас 
оқылып, өңгімеленеді. Кейбір жағдайда мүғалім өр жү- 
мыстың жақсы жазылған жерлерінен үзінді оқиды, мы- 
салы, бір жүмыстың мазмүнының түсініктілігі, екінші 
бір оқушының ойын жүйелі түрде баяндағаны жөне на-
шар жақтары айтылады.
Мүнда да мүғалім кейбір жүмыстардан мысал келті-
реді, сонан кейін тақтаға алдын ала жазылып қойылған
сөйлемдермен жүмыс  басталады.
283

Оңушылардың өз қателерін байқауға ж әне оның дү- 
рысына көз ж аттықты ры п, екінш ілей ол сөзден қате жі- 
бермеу үш ін  қайта көш іріп  ж азуды ң пайдасы  көп.  Ал, 
оқуш ылар ш артты белгілер қоюға екінш і сыныптың ал- 
ғаш қы  кезінен үйретіледі. Онда алдымен бір белгі қойы- 
лады; оқушылар бүл белгіге әбден үйренген кезде екінш і 
белгі қойылып, оның нені білдіретіні түсіндіріледі. Бел- 
гілер осылайша бірте-бірте меңгеріледі.  Оқушылардың 
ш ығарма,  мазмүндама жүмыстарында кездесетін  қате- 
лерді жоюдың үш інш і жолы -  қатенің түріне қарай жат- 
тығу сабақтарын өткізу. Мүндай сабақтарда балалар өз- 
дерінің жазба ж  үмыстарында мән бермеген, ойл анбастан 
ж аза салғандықтан кеткен қателерін сезінеді, дүрыс жаз- 
бағандарын саналы түрде түсінеді де,  кейін ондай қате- 
лерді жібермеуге  тырысады.
Мазмүндама мен ш ығармаларда кездесетін қателерді 
түзету үш ін дидактикалы қ материалдарға байланысты 
ж үргізілетін жүмыстардың маңызы зор.
Оқушылардың ж азу жүмыстарында кездесетін қате- 
лерді  болдырмау жолындағы  жүмыстарды  тиісті дәре- 
жеде жолға қойып, үзбей ж үргізіп отырмаса, ол қателер 
қайталана береді де, балаларда динамикалы қ стереотип 
жасалады, яғни ми қабығында ш артты рефлекстер жүй- 
есі орнығады. Соның салдарынан кейбір қателерден олар 
жоғары сыныптарда да арыла алмайды.
Шыеарма жцмысын талдау былайша жцргізіледі:
1)  Ш ығарма ж азған оқуш ылардың саны.
2)  Тақырыпты дүрыс ашып көрсеткен ж әне орфогра- 
фиялы қ қате жібермеген оқуш ылар саны.
3)  Ж азған   ш ы ғарм а  ж үм ы сы ны ң  м азм үны   наш ар 
оқуш ылар саны:
а) жоспардың бірде-бір пункті аш ылмаған;
ө) жоспар түгел қамтылмаған.
4)  Стильдік ж ағынан қате жіберген оқуш ылар саны:
а) сөйлемдегі сөздердің төртібі бүзы лған;
ө)  бір  сөзді  қатар  келген  сөйлемдерде  бірнеш е  рет 
қайталайды;
284

б) сөз орынды қолданылмаған;
в) сөйлемдегі сөздердің байланысы  нашар.
5) 
Орфографиялық,  пунктуациялы қ  қате  ж іберген 
оқушылардың саны (өсіресе қандай ереж е бойынша көп 
қате ж іберген; көпш ілігіне төн жекелеген қателерді жа- 
зып  көрсету  керек).
Сцрацтар мен тапсырмалар:
1.  Бастауыш  мектеп  оқушыларының  мазмүндамалары 
мен шығармаларындағы қателерді болдырмау шаралары қан- 
дай?
2.  2-4  сынып  оқушыларының  шығармаларының  мазмү- 
ны,  қүрылысы,  тілі жағынан талдаңдар.
3.  Мазмүндама немесе шығарманы талдауға арналған бір 
сабақтың жоспарын  жасаңдар.

Пайдаланылған  әдебиеттер
1.  С. Рахметова. Бастауыш сыныпта қазақ тілін оқыту
методикасы. — А .,  1992.
2.  Ш. Әуелбаев. Бастауыш сыныпта қазақ тілін оқыту
методикасы.
3.  С.  Қазыбаев.  Бастауы ш   сыныптарда  қ азақ   тілін
оқыту методикасы. -  А .,  1985.
4.  А. Қойшыбаева. Бастауыш сыныптарда қазақ тілін 
оқытудың өдістемесі. — А .,  1996.
5.  М.  Қараев.  Қ азақ тілі:  педколледжге  арналған.  -
А .,1 9 9 3 .
6.  Ғ. Қалиев, Н. Оралбаев, Б. Ш алабаев, О. Төлегенов. 
Қ азіргі қазақ тілі. -  А .,  1997.
7.  К. Аханов. Тіл білімі. — А ., 2000.
8.  Қ. Аханов. Грамматика теориясының  негіздері. -
А ., 1996.
9.  С. Мырзабеков. Қ азақ тілін ің  дыбыс ж үйесі. -  А.,
І999. 
.
10.  М.  Балақаев,  Е.  Ж анпейісов,  М.  Романов.  Қазақ
тілінің стилистикасы.  - А . ,   1974.
11. Қ азақ тіл ін ің  орфографиялық сөздері. -  А ., 2001.
12. Емлесі қиын сөздер. -  2001.
13.  Бастауыш   сыныптарға  арналған  оқулы қтар,  1-4 
сыныптар. -  А ., 2001-2002.
14. Ж . Момбекова. Ж атты ғулар ж инағы . -  А ., 2001.
15. Қ. Қасабекова, Б. Қасымова, Б. Тамаева, Ғ. Жексем- 
баева,  К.  Ш аймерденова,  К.  М амадісов.  Д иктанттар 
ж инағы. — А .,  1993.
16. Б. Қүлмағамбетова, Ж . Ауамбаева, Д. Досмырғалова, 
Ж . Дөулетбеков. Қ азақ тілі (пәндік тестілер). -  А ., 1997.
17. Ғ. Әбуханов. Қ азақ тіл і. -  А ., 1967.
1 8 .3.А. Біралова. Қ азақ тілі ж әне оны оқыту методи- 
касынан бақылау-пысықтау тапсырмалар. -  А .,  1981.
19.  С.  Рахметова.  К іш і жастағы оқуш ылардың жаз- 
баша тілін дамыту. -А л м а ты ,  1978.
20.  А.  Исабаев.  Қ азақ  тілі дыбыс  ж үйесі  методика- 
сының  негіздері.
286

21.  Ғ.  Бегалиев  Ғ.  Бастауыш  мектептегі  қазаң  тілі 
методикасының негіздері. -  Алматы,  1950.
22.  Е.  Көшербаев.  Қ азақ  тілі  сабақтарындағы  қай- 
талау. -  Алматы, 1961.
23.  Д.  Әлімжанов,  Ы.  Маманов.  Қазақ  тілін  оқыту 
методикасы. — Алматы, 1965.
24.  С.  Жиенбаев.  Қ азақ тілі методикасы.  -  Алматы, 
1946.
25.  Н.  Жалымбетов.  Қ азақ орфографиясын игерудің 
негіздері. — Алматы,  1975.
26.  С.  Қазыбаев.  Бастауыш  сыныптарда қазақ  тілін 
оқыту. -  Алматы, 1985.
27. Қазақ тілі мен әдебиетінің мөселелері. -  Алматы, 
1974.
28. Қазақ тілі мүғалімдерінің іс-төжірибесінен. -  Алматы,
1973.
29. Б. Қүлмағамбетова. Қазақ тілі сабағында техника- 
лық қүралдарды пайдалану. -  Алматы, 1978.
30. Ш.Х. Сарыбаев. Қазаң тіліметодикасының кейбір 
мөселелері. -  Алматы, 1959.
31. Сын жүмыстары жинақтары (1-4 сын.).
32. Мазмүндама, шығарма жүмыстары (1-4 сын.).
33.  Бастауыш   мектеп  ж урналдары .  -   1998,  1999,
2000-2003.
34.1-4 сын. өдістемелік оңу қүралдары.

М АЗМ ҮНЫ
IТАРАУ
С АУ АТ АШУ ЖӘНЕ ТІЛ ДАМЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1 -тақырып. Сау ат ашу дың
маңсаты мен міндеттері  ..........................................................4
2-тақырып. Сауат ашу сабақтарына
қойы латын негізгі педагогикалық талаптар.......................7
3-тақырып. Бастауыш сыныптарда
сауат ашуды оқытудың әдіс-тәсілдері  ................................. 8
4-тақырып. Сауат ашу кезінде жүргізілетін
тіл дамыту жұмыстары........................................................
5-тақырып. 1-сыныптағыжазу. «Жазу дәптерін»
пайдалану төртібі................................................................. 34
6-таңырып. "Әліппе" кезеңіндегі үйрету
диктанттарын жүргізу ж олдары ........................................   38
29
ПТАРАУ
ОҚУ ЖӘНЕ ТІЛ ДАМЫТУ Ә ДІСТЕМЕСІ
1-тақырып. Оқудың маңызы. Бастауыш сынып
ана тілі оқулықтарының мазмүны  .................................... 49
2-тақырып. Бастауыш сынып оқушыларының
оқу дағдысын қалыптастыру ж олдары ..............................  55
3-таңырып.Оқудыңтүрлеріменсапалар  ы  
  58
4-тақырып. Мәтінді қабылдаттыру үшін
істелетін жүмыстар..............................................................66
5-тақырып. Көркем шығарманың кейбір
түрлерін о қ ы ту ......................................................................  78
6-тақырып. Оқу сабақтарына арналған
төрбие жүмыстарының жоспарлары................................ 136
ІП ТАРАУ
ГРАММАТИКА ЖӘНЕ ТІЛ ДАМЫТУ
1-тақырып. Бастауыш сыныптардың тілін
оқытудыңмөні  .................................................................... 147
288

2 - т а қ ы р ы п .  
Бастауыш сыныптағы жаттығу 
жұмыстары.....................................................
3-тақырып. Бастауыш сыныптарда оқушыларды
152
грамматикалық талдауға үирету..................................... 170
ІУТАРАУ
ЖАЗУ ЖӘНЕ ТІЛ ДАМЫТУ Ә ДІСТЕМЕСІ
1-тақырып. Грамматика мен жазу
сабақтарының түрлері.......................................................230
2-тақырып. Бастауыш сыныптағы диктант,
оныңтүрлері...................................................................... 240
3-тақырып. Бастауыш сыныптарда анатілі,
қазақ іілі пәнінен тестік жүмыстар................................ 249
УТАРАУ
БАЙ ЛАНЫСТЫРЫП СӨЙЛЕУ ӘДІСТЕМЕСІ
1-тақырып. Тіл дамытудың мақсаттары,
оған қойылатын талаптар................................................ 266
2-тақырып. Мазмүндама, оның түрлері.......................... 270
3-тақырып. Шығарма жөнеоныңтүрлері  ...................... 273
4-тақырып. Оқушылардың мазмүндама мен 
шығарма жүмыстарынан жіберген қателерін
түзету жолдары  ................................................................. 282

ТҮРДА ЛИЕВА Гүлнар Жардинңызы
БА СТА У Ы Ш   С Ы Н Ы П Т А РД А  
Қ А ЗА Қ  Т ІЛ ІН  О ҚЫ ТУ  ӘДІСТЕМЕСІ
Оқу-әдістемелік қцрал

Редакторы  Айша  Қ үрманғалиқы зы  
Техникалық редакторы  Рауш ан Түрлынова 
Көркемдеуші  редакторы  Ж еңіс  Ң азанқапов 
Корректоры Гүлширан  Ңүлымбетқызы 
Компьютерде  беттеген  Л аураш   Мухамеджанова

Басуға  11.01.07 ңол ңойылды.
П іш імі 84x108 У 32.  Қағазы офсеттік.  Офсеттік басылыс. 
Қаріп түрі  «ММ М ектептік».  Есептік баспа табағы 15,33.
Тапсырыс  №  11/1853.  Таралымы 

жүктеу/скачать 14,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: