Қорыта келгенде:
1.
Ұстаздардың біліктілігін арттыру қызметі мен оқушылардың білім
сапасын кӛтеру нәтижесі - инновациялық педагогикалық технологияларды
қолдану біліктілігін арттыру үдерісіне емес, курс тыңдаушыларының жергілікті
білім ұйымдарындағы оқу-әдістемелік қызметін ұйымдастыруын техникалық
қамтамасыз ету тәуелділігімен сипатталады;
2.
ҰБТ критерийлерін дәстүрлі бағалау талаптарына сәйкестендіру ғана
білім сапасы кӛрсеткіштеріне нақты сараптама жүргізу арқылы мұғалімдердің
біліктілігін арттыру курстарының мазмұнын нақты түйінді мәселелерді шешуге
бағыттау кепілі бола алады;
3.
Кеңестік білім мазмұнын жаппай «жаңалау» - жалпы орта мектептерде
ұзақ жылдар бойы қалыптасқан нәтижелі білім беру, тәрбиелеу үдерісіне кері
ҰБТ бойынша жоғары ұпайы тӛмен болған 100 мектеп
құрамына енген мектептер саны [4]
2
1
4
159
әсер етуші фактор болып отырған ұшқары қадам екендігі әлеуметтік талқылау
арқылы бағалауды қажет етеді;
4.
Білім беруді, оны жарақтандыруды ежелгі тарихи тәжірибеге сәйкес
толықтай шәкірт-мұғалім жұбына ғана бағыттау, ӛзге тілдерді игеруде ұлттық
тіл мен ұлттық ділдің фундаменттік негізін қалпына келтіру басымдылығын
басшылыққа алу ғана - ұлттық ӛрлеуге тірек бола алады.
Әдебиеттер:
1.
Айдаров Ғ. Күлтегін ескерткіштері. Зерттеунама. - Алматы: «Ана тілі»,
1965. _232_ _бет.
2.
Анализ результатов единого национального тестирования (ЕНТ-2015).
Аналитический сборник. Л. Забара, С. Боранбаева - Астана: АО ИАЦ. 2015. - 64
стр.
3.
Ногайбаева Г.А. Анализ результатов единого национального
тестирования (ЕНТ-2013). Аналитический сборник. - Астана: НЦОСО, 2013. 54
стр.
4.
http://www.slideshare.net/infoncepakz/2004-2013-46679319
ПРОФЕССИОНАЛИЗМ ПЕДАГОГА
В УСЛОВИЯХ ОБНОВЛЕНИЯ СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ
Амержанова Ш. К., Мунжасарова Г. Ж.,
ст. преподавателиФАО «НЦПК «Ӛрлеу»
ИПК ПР по СКО», г. Петропавловск
Amerzhanova@list.ru, Gulsara_Munzhassarova@mail.ru
Современные социально-экономические преобразования, закономерно
сопровождаемые
радикальными
изменениями
во
всех
сферах
жизнедеятельности общества, требует обновления всех социальных институтов
и систем, в том числе и системы образования.
Обновление содержания образования, происходящее на современном
этапе, выступает решающим условием для формирования социально активной,
творчески и критически мыслящей личности, способной к разностороннему,
целостному видению и анализу, а значит, способных к поиску новых решений.
Целями образования на современном этапе является не только приобретение
определенного набора знаний и умений, а прежде всего применение знаний на
практике. Необходимо создать все условия в процессе преподавания и
обучения для того, чтобы учащийся смог не только полностью раскрыть свой
природный потенциал, но и приобрести новые знания, новые компетенции.
Решающую роль в формировании компетентностной личности играет
профессиональный педагог, педагог - профессионал. Какими компетенциями
необходимо владеть современному педагогу? В чем должна заключаться суть
профессиональной компетентности? Предлагаем рассмотреть встречающиеся и
употребляемые понятия.
160
Профессиональная компетентность педагога как сложное функциональное
образование становится центральным объектом государственной политики, что
выражается в социальном заказе готовить педагога высокого уровня,
способного активно содействовать реализации образовательных проектов
национального масштаба.
Как считают некоторые авторы (А.К. Маркова, Н.В. Кузьмина),
профессиональная компетентность зависит от личности учителя, его
личностных качеств. Личностно -деловые качества учителя сливаются в единую
психолого-педагогическую компетентность.
М.И.Лукьянова профессиональную компетентность определяет как
важные, необходимые в педагогической деятельности следующие личностные
качества: рефлективность, эмпатичность, коммуникативность, гибкость
личности, способность к сотрудничеству, эмоциональная привлекательность.
[4].
А.К. Маркова дополняет их профессионально важными качествами
личности:
педагогическая
эрудиция,
педагогическое
целеполагание,
педагогическое
мышление,
практическое
педагогическое
мышление,
педагогическая
наблюдательность,
зоркость,
педагогический
слух,
педагогическая
ситуация,
педагогический
оптимизм,
педагогическая
находчивость, педагогическое предвидение, прогнозирование, педагогическая
рефлексия. [5].
Профессиональная
компетентность
есть
интегративное
качество
специалиста, включающее уровень овладения им знаниями, умениями,
навыками и следующими компонентами профессионального мастерства:
система профессиональных знаний, умений, навыков, профессиональных
способностей и профессионально важных качеств личности.
Таким образом, профессионализм педагога - системная интегральная
характеристика личности, представляющая взаимосвязь педагогической
компетентности, педагогического мастерства, профессионально значимых
качеств и индивидуального имиджа педагога. Неповторимая индивидуальность
каждого учителя-профессионала заключается в деятельности, направленной на
обучение и воспитание личности в свете новых требований времени.
Структура
профессионализма
включает
в
себя
следующие
профессиональные компетентности педагога:
- Общетеоретическую
компетентность,
которая
выражается
в
последовательном наращивании опыта педагога в сфере фундаментальных и
прикладных вопросов общей теории воспитания и теории обучения. А также
понимании психолого-педагогических особенностей проявления детского
творчества, специфики усвоения обучающимися различных возрастных групп
общечеловеческих гуманистических ценностей.
- Важной составной частью структуры профессиональной компетентности
является психологическая компетентность, подразумевающая умение педагога
руководить ростом самостоятельности ребенка в познавательно-творческой,
культурно-досуговой и профессионально-ориентирующей образовательной
161
деятельности; умение своевременно выявлять и психологически грамотно
разрешать коммуникативные проблемы учащихся.
- Методико-технологическая компетентность - еще один компонент в
структуре
профессионализма
современного
педагога.
Методико-
технологическая компетентность означает овладение педагогом основными
принципами организации целеустремленной образовательной деятельности
обучающихся; знание и адекватное применение современных дидактических
моделей и технологий, а также творческое использование наиболее
эффективных методов и приемов разрешения тех учебно-воспитательных задач,
которые зафиксированы в реализуемой основной или дополнительной
образовательной программе.
- Cпециально-предметная
компетентность,
предполагающая
профессиональное владение педагогом разнообразными способами усвоения
учебного материала по преподаваемой им специально-предметной области
знаний, понимание специфики достигаемого результата, проектируемого в
рамках реализуемой образовательной программы, а также умение педагога-
практика спроецировать решаемые учебно-воспитательные задачи на
перспективу [8].
Профессионализм современного педагога содержит три компонента:
1. Профессиональное мышление, дифференцируемое следующим образом:
теоретическое мышление; методическое мышление; практическое мышление
связано с созданием необходимого информационного потока в процессе
взаимоотношений и обусловливает развитие социально значимых связей в
коллективе, включает умения четко и ясно излагать мысли, поддерживать
беседу, передавать рациональную и эмоциональную информацию.
2. Профессиональные (воспитательные и обучающие) действия. Это
педагогические действия, сознательно сконцентрированные под ту или иную
целевую задачу. По своим внешне регистрируемым признакам они системно
упорядоченные, алгоритмизированные и технологически проработанные в виде
определенной
цепочки
логически
аргументированных
действий.
Профессиональные
действия
включают
организацию
и
исполнение
управленческих решений, состоит в создании социально-психологических и
педагогических условий, побуждающих к продуктивному выполнению
обязанностей и социально-ценностных функций в группе, коллективе,
обществе.
3. Профессиональные ценности - гуманистические по своей истинной
природе ценностные отношения, представляющие собой фундаментальное
личностно-психологическое
ядро
профессионального
опыта
педагога,
сконцентрированного вокруг ключевых проблем современного образования.
Активное влияние на процесс развития и саморазвития учащихся, а также
продуктивную реализацию их творческого потенциала в будущем.
В идеале, согласно реализуемой технологической модели, шаг за шагом
двигаясь по некоторой воображаемой «лестнице профессионально-личностного
успеха», педагог должен пройти от самой элементарной профессиональной
162
грамотности
через
профессиональную
компетентность
к
высокому
профессиональному мастерству. Данная траектория развития и есть
становление профессионализма. Непрерывный профессиональный рост
педагога - это, в сущности, ясно выраженная позитивная тенденция его
интеллектуального и творческого развития.
Профессионализм педагога предполагает, что обновленное содержание
образования превратиться в процесс непрерывного развития человеческой
личности в соответствии с теми ценностными ориентирами (компетенциями),
которые актуальны в современном динамично меняющемся мире.
Именно поэтому в настоящее время резко повысился спрос на
квалифицированную, творчески мыслящую, конкурентоспособную личность
учителя, профессионального педагога.
В формировании и развитии профессиональной компетентности педагогов
важную роль играет система повышения квалификации, для которой новые
стратегии развития компетентности педагогов являются актуальной проблемой.
В системе повышения квалификации педагогов меняется парадигма
обучения: от традиционного - к инновационному подходу.
Переподготовку и повышение квалификации педагогов необходимо
осуществлять на основе общенаучных принципов:
- принципа динамичности, предусматривающего возможность содержания
образовательных программ;
- принципа осознанной перспективы, требующего глубокого понимания и
осознания как слушателями, так и педагогами системы перспектив обучения;
- принципа
разносторонности
методического
консультирования,
предполагающего высокую степень заинтересованности от слушателей и
компетентности от преподавателя;
-
принципа
паритетности,
основанного
на
субъект-субъектном
взаимодействии преподавателей и слушателей. [2].
Для системы повышения квалификации, ориентированной, прежде всего,
на личностно-профессиональное развитие преподавателя, ценностно-смысловая
направленность процесса повышения квалификации является определяющей.
Таким образом, под профессиональной компетентностью учителя можно
понимать единство его теоретический и практической готовности к
осуществлению педагогической деятельности.
Независимо от видов деятельности педагога компетентность в каждой из
них включает два основных компонента: 1) систему знаний, определяющих
теоретическую готовность учителя; 2) систему умений и навыков,
составляющих основу его практической готовности к осуществлению
профессиональной деятельности.
Формирование умений учителя оценивать и совершенствовать свой
индивидуальный стиль, профессиональные позиции и установки с целью
повышения профессионализма.
Совершенствование качеств учителя, необходимых для его педагогической
деятельности и профессиональной самореализации с целью развития
163
профессионально важных характеристик личности (анализ и самоанализ
педагогической деятельности учителя, приемы умственного тренинга
синектики, приемы дискуссий и приемы мозгового штурма и др.)
Таким образом, в профессиональной компетентности главная роль
отведена самосовершенствованию, профессиональному и личностному
самосознанию, выделению своих профессиональных позиций.
Профессиональные
позиции,
установки,
педагогические
умения,
личностные качества как структурные элементы профессиональной
компетентности являются предметом становления профессионализма педагога.
Литература:
1.
Болотов В.А. Компетентностная модель: от идеи к образовательной
программе // Педагогика. -2003. № 10.
2.
Зоткин А.О. Дидактическая характеристика моделей индивидуализации в
современной теории и практике // Индивидуально-ориентированная педагогика:
Сб. научных трудов по материалам 2-ой Межрегиональной научной
тьюторской конференции (6-8 февраля 1997 г.) и региональных семинаров /
Отв. ред. А.О. Зоткин, И.Д. Проскуровская. - Томск, 1997. - 122 с.
3.
Коллективная монография / Под ред. проф. В.А. Козырева и проф. Н.Ф.
Радионозой. - СПб.: Изд-во РГПУ им. А. И. Герцена, 2004. -392 с.
4.
Лукьянова, М.И. Психолого-педагогическая компетентность учителя:
диагностика и развитие: монография / М.И. Лукьянова. - Ульяновск: УИПК ПРО,
2002. - 184 с.
5.
Маркова А.К. Психология труда учителя: Кн. для учителя. - М.:
Просвещение, 1993. - 192 с. (Психол. наука - школе)
6.
Социально-экономическая модернизация - главный вектор развития
Казахстана. Послание Президента Республики Казахстан - Лидера Нации Н.А.
Назарбаева народу Казахстана, г. Астана, 27 января 2012 года. - Астана, 2012.
7.
Технология обучения в системе повышения квалификации: научно-
методическое пособие Под общей ред. Жайтаповой А.А.- Алматы, 2004. - 156 с.
8.
Фрумин И.Д. Компетентностный подход как естественный этап
обновления содержания образования // Педагогика развития, ключевые
компетенции и становление: матер. XI науч. практ. конф.- Красноярск, 2003.
МҰҒАЛІМ
-
ДАМЫТУ ЖҰМЫСЫНЫҢ КӨШБАСШЫСЫ
Арзиева Алия Тохтамысовна,
«Ӛрлеу» БАҰО АҚ Алматы қаласы бойынша
ПҚ БАИ «ИТжҒЖ(Г)ПОӘ» кафедрасының
меңгерушісі, п.ғ.к., қауым. профессор.
«Еліміздің ертеңі, бүгінгі жас ұрпақтың тағдыры-ұстаздардың қолында».
(Н.Ә.Назарбаев)
2010 жылғы 7 желтоқсанында №118 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан
Республикасының 2011 - 2020 жылдарға арналған білім беруді дамытудың
164
Мемлекеттік бағдарламасы» жеткіншектеріміздің жоғары сапалы білім алып,
жан-жақты дамуын кӛздейді. Осы мақсатты жүзеге асыру мақсатында
Қазақстан Республикасының білім саласына, әсіресе, біліктілікті арттыру
саласына кӛптеген ӛзгерістер енгізілуде. Соның бір айғағы ретінде, «Назарбаев
зияткерлік мектебі» жанында - Педагогикалық шеберлік орталығының
ұйымдастыруымен Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері
педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы дайындалды
[1,Нусқаулық].
Жаңа мазмұндағы бағдарламаның негізгі мақсаты: Қазақстандық
мұғалімдерге қарқынды ӛзгеріп жатқан ӛмір жағдайында үздіксіз кәсіби дамуға
дайын болуға кӛмектесу [2,Нусқаулық]. Бұл бағдарламадан күтілетін нәтижелер
- оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде еркін, ӛзіндік
дәлел-уәждерін нанымды жеткізе алатын, ынталы, сенімді, сыни пікір-
кӛзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологияларда құзырлылық танытатын
оқушыны тәрбиелеу [3,Нусқаулық]. Ал бұл мақсатты жүзеге асыратын ең
негізгі тұлға - бұл мұғалім. Мектеп жүмысы мен оқушы жетістіктерін
ӛрістетудегі негізгі тұлға - мұғалім (Strong, Ward & Grant, 2011). Сондықтан
заманауи мүғалімнің оқыту құралдары оның ӛз болжамдарының, білімі мен
сенімі, кӛзқарастарының жиынтығынан тұруға тиіс. Пажарес (1992) білім беру
стилін таңдау кезінде мұғалімнің білімділігінен гӛрі сенімге негізделген ой-
тоқтамдарының ықпалы күштірек деп сендіреді: оқыту үдерісінде қалыптасқан
кӛзқарастар мұғалімнің сыныптағы іс-әрекеттеріне әсер етеді. Демек, құзырлы
мүғалім сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыта отырып, жаңашыл
идеяларды қабылдауға дайын болу керек. Осыған байланысты бағдарламаның
негізгі мақсаты: мұғалім бойында Шульманның «үш кӛмекшісі» (Shulman,
2007) деп аталатын қасиеттерді қалыптастыру. Бағдарламаның негізін құрайтын
жеті модульдің бірі - оқытудағы басқару және кӛшбасшылық. Мұғалімдердің
пайдаға асырылмаған зор әлеуетін олардың кәсіби ӛсуіне, бірлескен кәсіби
білім құруларына ықпал ететіндей қолдау білдірген жағдайда ғана кӛрсете
алады деген тақырып пікірталасқа негізделеді. Бұл кӛзқарасты Хертс Кам
Нетворк желісі және «Мұғалім кӛшбасшылығы» халықаралық жобасы қолдап
отыр. Ол педагогикалық жүйе сәтті болу үшін, оқыту барлық деңгейде қатар
жүру керек, яғни оқыту оқушыларды, студенттерді, мұғалімдерді және де
мектеп жүйесінде қызмет жасайтын қосымша қызметкерлерді түгел қамту
керек деген кӛзқарасқа негізделген (MacBeath et al., 2006). Осыған байланысты
мен «Лидерлік және басқару» тақырыбында сабақ ӛттім. Сабақтың мақсаты:
Мұғалімдерді дамыту жӛніндегі жұмысқа басшылық жасаудың негізгі
принциптерін зерттеуге бағыттау. Ӛзгеріс үдерісі ӛз даму жолында
қолайсыздық пен келіспеушілік тудыруы ықтимал. Мұндай кезде ӛзгеріс
үдерісін басқару оңай емес. Сондай кезде кӛшбасшы мұғалімдердің кәсіби
шеберліктері мен адамгершілік сенімдерін қолданып, адамдарға әсер етуге
болады [4,Нусқаулық]. Педагогикалық дамуды қамтамасыз ету үшін кәсібилік
түсінудің нақты тәсілі талап етіледі (Hoyle, 1974). Біз таза жеке тұлғаға немесе
сыныпқа бағытталған тәсілден босануымыз керек. Себебі бұл кезде белгілі бір
165
тағайындалған стандартқа сәйкес әрекет етеміз. Оның орнына кәсібилікке
бағытталған ұжымдық және кешенді тәсіл қажет (Bolam, McMahon, Stoll et al.,
2005).Осы тәсілдің шеңберінде қоғамдастықтың бір бӛлігі - көшбасшы мұғалім
(Bolam, McMahon, Stollet al., 2005) ұсынған кӛзқарасқа сәйкес зерттеулер мен
инновацияларға негізделген тәжірибе жетілдіріледі (Frost and Durrant, 2003).
Мұндай тәсілде кәсіби біліктілік пен білім жай қабылданбайды, мұғалімдер
арқылы
құрылады.
Адамгершілік
мақсаттағы
мұғалімдер
ӛздерінің
әріптестеріне және айналасындағыларға әсер ету үшін, кӛшбасшылық
қасиеттерін кӛрсетеді. Олардың кӛңілінде үнемі талапқа сай оқыту тұрады
(Frost, 2011).
Дәстүрлі оқыту үрдісінде «мұғалім - дамыту жұмысының кӛшбасшысы»
ретінде қарастырылмайтын еді. Ол ӛзі үшін, ӛзінің пәні үшін жауап беретін жай
мұғалім еді. Ал жаңа мазмұндағы - Қазақстан Республикасы педагог
қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасында (үшінші
деңгей) мұғалімнің қоғамдағы орнына, мектептегі рӛліне ерекше назар
аударылған. Яғни, бүгінкі күнде - мұғалім мектептегі өзгеріс үрдісін
басқаратын және көшбасшылық ететен негізгі тұлға.
Мұғалімнің кӛшбасшылығын дамытуға әсер етудің ерекше түрі жауапты
қызметі бар немесе жоқ мұғалімдер:
іс-тәжірибені жетілдіру жұмыстарын ӛз қолына алуға;
ӛзгерістер енгізу үшін әріптестермен стратегиялық шешімдер
қабылдауға;
бірігіп жүмыс істеуде фактілерді жинауға және қолдануға;
кәсіби білімді құруға және таратуға атсалысуға міндетті деп анықталуы
мүмкін [5,Нусқаулық].
Осыған байланысты «Мектептегі тәжірибе» кезеңінде мұғалімдер
кӛшбасшы ретінде ӛзінің мектебіндегі ұстаздарды серіктестікке тартып,
рефлексия, ӛзін-ӛзі бағалау, жоспар құру, кеңес беру жұмыстарын жүргізуі тиіс.
Сонымен қатар, әр бір кӛшбасшы- мұғалім осы жобаны іске асыру барысында
менің іс-тәжірибемде не ӛзгерді? Болашақта нені ӛзгертемін? Оқу үрдісін
дамыту мақсатында қандай стратегияларды қолданамын? т.б. сұрақтар
тӛңірігінде үнемі ойлануы керек.
Жалпы алғанда, курс тыңдаушылары Қазақстан Республикасы педагог
қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасының ӛте
маңызды екендігі, болашақта ӛз іс-тәжірибесінде қолданып, жақсы табыстарға
жететіндігі туралы ӛздерінің ой-пікірлерімен бӛлісті. Менде, мұғалімдер
сияқты, болашақта ӛзімнің іс-тәжірибемде жаңа бағдарламаның негізгі
идеяларын қолданамын деп ойлаймын.
Әдебиеттер:
1.
Республикалық семинар, Алматы қаласы. 12.02.2012ж.
2.
Нусқаулық, «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012ж., 6-б.
3.
Нусқаулық, «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012ж.,8-б.
4.
Нусқаулық, «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012ж.,87-б.
5.
Нусқаулық, «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012ж.,88-б.
166
Достарыңызбен бөлісу: |