ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ ПЕДАГОГОВ В УСЛОВИЯХ НОВОЙ
ПАРАДИГМЫ ОБРАЗОВАНИЯ
Ахметова К. К.,
к.п.н. ФАО НЦПК«Ӛрлеу» ИПК ПР по г. Астана,
ahmetova_kymbat@mail.ru
Одной из центральных педагогических тенденций современного общества
стала сегодня идея непрерывного образования, выдвинутой ООН в лозунге
«Образование не на всю жизнь, а через всю жизнь». Поэтому в современном
мире нарастает тенденция создания системы непрерывного образования,
выступающего условием развития гражданственности, социальной интеграции,
достижения равных возможностей и занятости.
Это
обуславливает
настоятельную
потребность
в
организации
непрерывного повышения педагогических кадров. Ю.Н. Петров под
непрерывным образованием понимает «систематическую, целенаправленную
деятельность по получению и совершенствованию знаний, умений и навыков
как в любых видах общих и специальных учебных заведениях, так и путем
самообразования»
[2,
с.220].
Совершенствование
профессионального
мастерства, как и в системе базового образования, возможно лишь при условии
непрерывного общего образования и развития личности, а не только
удовлетворения узкопрофессиональных потребностей.
Развитие как основной способ существования личности не может быть
ограничено каким-либо отрезком времени, оно осуществляется на протяжении
всей жизни индивида и период зрелости не является законченным состоянием,
к
которому
направлено
развитие,
наоборот:
чем
выше
уровень
интеллектуального, морального развития, тем больше возрастает способность
личности к самосовершенствованию. Результатами успешного процесса
повышения квалификации является потребность личности в непрерывном
образовании, рефлексия на новые проблемы в образовании, сохранение
собственной индивидуальности при условии чужого опыта.
Теоретическое осмысление проблем повышения квалификации учителя на
этапе обновления содержания образования, создание ее целостной
методической системы является значимым этапом реализации комплексной
программы по развитию современного образования. В педагогической теории и
практике понятие «повышение квалификации и переподготовки педагогических
кадров» рассматривают на таких уровнях, как дополнительное, постдипломное,
последипломное, послевузовское, многоуровневое образование и образование
взрослых (андрагогическое).
Переход к личностной парадигме является ведущей тенденцией
современного образования в целом. Сегодня личностная ориентация
образования признана потребностью времени. Новая личностная парадигма
обусловила гибкую переориентацию целей и содержания, методов обучения на
запросы конкурентоспособной личности в условиях меняющегося мира.
167
Предложенные базовые знания для развития личностных качеств
школьника создают условия для осознанного выбора жизненного пути
молодым человеком, вооружают его деятельностным инструментом для
адаптации в большинстве жизненных ситуаций. Скорость информационных и
коммуникационных потоков в современном мире породила ситуацию, при
которой, набор знаний и навыков, полученный для осуществления какой-либо
профессиональной деятельности становится недостаточным, если человек не
умеет оперативно обновлять их. Кроме этого общество создало такие ресурсы
хранения информации, что основой знания становиться не их набор, а
способность быстро находить их извлекать. Процессы, происходящие во всех
сферах казахстанского общества, связанные с глобализацией, информатизацией
и технологизацией социальных процессов обусловили наибольшую
востребованность
людей,
обладающих,
по
мнению
М.М.Бахтина,
«поступательным мышлением» [3, с.101], способным мобильно решать
возникающие проблемы, принимать ответственность на себя, быстро
адаптироваться к постоянно изменяющимся условиям. В связи с этим,
современная
социально-образовательная
ситуация
предъявляет
новые
требования к педагогическим кадрам.
Методологическая основа Концепции развития системы повышения
квалификации и переподготовки работников образования Республики Казахстан
отражает философию современного отечественного и мирового образования,
предполагающую создание условий для индивидуальной творческой
самореализации педагогов, выявляя и развивая их личностный образовательный
потенциал [1, с. 23] . В источниках по вопросам перехода на 12-летнее
образование, а также в разработанных региональных программах и
нормативных документов МОН РК акцент делается на личностно-
деятельностном и системно-компетентностном подходах.
Личностно-деятельностный подход в основе содержит целостный
педагогический процесс как объект деятельности педагога и состоит из
интеграции деятельностного и личностного. Деятельностный подход как
совокупность способов и приемов, базирующихся на приоритетных
направлениях
теории
деятельности,
направлен
на
организацию
профессиональной деятельности, посредством которой осуществляется
освоение социального опыта, формируется отношение к себе как
профессионалу.
В контексте системно-компетентностного подхода, прежде всего в его
генетическом аспекте, происходит выявление стадий развития системы в целом
и ее компонентов в их единстве и взаимосвязи, процесс ее возникновения,
становления, совершенствования. При интенсификации учебного процесса
системный подход, как и ее системообразующие элементы, являются
целенаправленным средством для достижения поставленных целей. К
системообразующим элементам относятся: цели, обучающиеся, преподаватели,
содержание образования, методы, формы и средства обучения, среда,
управление (самоуправление обучающих), языки, результаты. Интенсификация
168
учебного процесса на современном этапе представляет активизацию
познавательной деятельности обучающихся, ускоренного воспроизводства у
них культуры учения, поведения и деятельности, а не за счет увеличения
объема информации в единицу времени [4, с.120]. Поэтому повышение
квалификации педагогов организаций образования должно отражать «не только
знания об отдельных явлениях, но и понимание особенностей их
взаимодействия и взаимовлияния, происходящего в реальных условиях
функционирующего педагогического процесса» [5, с.15].
Данный подход раскрывает направленность, перспективы и темп развития
деятельности. В качестве его важнейшего методологического регулятива
выступает категория преемственности в ее различных модальностях.
Исследование динамики развития системы неизбежно апеллирует к категории
времени, которое выступает не только как непременный, но и важный параметр
системы.
Компетентностный
подход
обеспечивает
формирование
профессионально-педагогических компетентностей педагога. Он изначально
нашел свое применение в образовании в большинстве стран Западной Европы,
Соединенных Штатов Америки и Канаде, перешедших на 12-летнее
образование, а с начала ХХI века начал распространяться в педагогической
мысли постсоветского пространства. Базируется он на положении о
необходимости формирования жизненных навыков в процессе получения
образования. Жизненные навыки понимаются при этом как способность
человека к адаптивному и положительному поведению, которое дает
возможность эффективно справляться с потребностями и трудностями
повседневной жизни [6, с.83]. Жизненные навыки - это психосоциальные
компетенции и навыки межличностного общения, помогающие людям
принимать оптимальные и информированные решения, мыслить критически и
творчески, эффективно общаться и строить здоровые взаимоотношения,
сопереживать другим людям, организовывать свою жизнь здоровым и
продуктивным образом.
В современном мире под влиянием глобализации и информации
приоритетом представляется социальное взаимодействие людей на всех
уровнях, их функциональная грамотность. В этом смысле, логично стремление
Республики Казахстан решениям вопроса на международном уровне и
гармонизации стандартов образования с европейскими, для вхождения в
Болонский процесс и сопоставимости степеней образования.
Новая образовательная парадигма основана на том, что в современных
условиях знания и умения как элементы образовательного результата
необходимы, но недостаточны. Для педагога чрезвычайно важны не столько
знания и навыки, сколько способность обобщенного их применения для
разрешения конкретных ситуаций и проблем, возникающих в реальной
деятельности. Иными словами в современном мире знания являются основой
для формирования профессиональных компетентностей.
Полноценное повышение квалификации педагогов в современных
условиях, возможно, только если участники этого процесса станут
169
равноправными соратниками, реализующими общую цель - качественное
образование [7, с.56]. Таким образом , основной целью современного подхода к
организации и разработке программ повышения квалификации является
создание педагогических условий повышения квалификации учителей,
совершенствования педагогического мастерства, обновление и углубление
научно-педагогических знаний, привитие навыков работы в соответствии с их
новыми функциями. Основные направления деятельности института
повышения квалификации:
- обеспечение организации и проведение повышения квалификации
педагогов организаций образования;
- обновление и углубление знаний педагогов в нормативно-правовой,
научно-профессиональной, психолого-педагогической областях;
- внедрение в учебный процесс новых форм обучения на основе
современных достижений науки, технологии, информатизации образования.
Процесс организации повышения квалификации педагогов в условиях
обновления содержания образования при институтах повышения квалификации
может быть интегрирован как особая программа, которая может быть
реализована с учетом:
-
единства
социально-нравственного,
общекультурного
и
профессионального развития личности педагога;
-
важнейших тенденций развития и функционирования социума;
-
психолого-педагогической модернизацией профессиональной подготовки;
-
вариативностью, динамичностью изменений в содержании, формах и
методах обучения в соответствии с требованиями настоящего и прогнозами на
будущее;
-
гуманизацией и демократизацией процесса обучения, предполагающей
развитие активности, инициативы и творчества участников процесса [8, с.123].
Литература:
1. Концепция развития системы повышения квалификации и
профессиональной переподготовки работников образования Республики
Казахстан // Менеджмент в образовании.- 2006. - № 2.- С.17-28.
2. Петров Ю.Н. Региональная система непрерывного многоуровневого
профессионально образования (аспект управления): дис. … докт. пед.
наук:13.00.08.- Новгород: ВИПИ, 1996. - 220 с.
3. Бахтин М.М. Образование в современном мире // Диалектика в науках о
природе и человеке: Человек, общество и природа в век НТР. - М., 1983. - 124с.
4. Галиев Т.Т. Интенсификация учебного процесса: системный подход. -
Астана: ЕАГИ, 2005. - 261с.
5. Хмель Н.Д. Теоретические основы профессиональной подготовки
учителя. - Алматы: Ғылым, 1998. - 320 с.
6. Навыки, необходимые для здоровья. (Информационная серия по
школьному здравохранению. Документ 9) . - Алматы: ЮНИСЕФ, 2003.
7. Основы андрагогики: учебное пособие для студ. высш. пед.
учеб.заведений / под ред. И.А.Колесниковой. - М., 2003. -354 с.
170
8. Рожанский М.Я. Студия развития гуманитарного опыта // Проблемы
формирования андрагогической компетентности специалистов постдипломного
образования: материалы П Международной научно-практической конференции
кафедры педагогики и андрагогики. - СПб., 2002. - С.122-126.
ПЕДАГОГТЕРДІҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ
-
ЗАМАН
ТАЛАБЫ
Байхадамова Баян Ерпайызқызы,
Жамбыл облыстық педагогикалық қызметкерлердің
біліктілігін арттыру институы
Қазақстан Республикасының білім беру мазмұнына кӛптеген ӛзгерістер
енгізіліп жатқаны белгілі. Айтар болсақ, НЗМ тәжірибесін тарату және орта
білім беретін мектептердің білім мазмұнының жаңаруына байланысты болуда.
Педагог қызметкерлердің біліктілігін арттырудың негізгі мақсаты - бұл үдерісті
үздіксіз сипатқа айналдыру. Білімге қол жеткізудің күн сайын артуының
нәтижесінде мұғалімнің рӛлі ӛзгерді. Сондықтан ӛзгермелі ӛмірде мұғалімдер
барлық сатыларында білім беру бағдарламасына енгізілетін ӛзгерістермен және
пәніндегі ӛзгерістермен бірге дамып отыруы тиіс.
Қазіргі заманғы педагогтердің білім берудің жүйе ретіндегі қызметі:
Бұдан бұрынғы алған білімнің кемшіліктерін ӛтемдеу
Маманға қойылатын қазіргі талаптар мен жеке құзіреттілікті теңгеру
Қарқынды ӛзгеріс үстіндегі сыртқы әлемге бейімделу
Қажетті ақпаратқа қол жеткізу, оны іздеу, таңдау, реттеу, пайдалану
үшін жүйелеу
Даму қызметі: жаңа әдістерді, тәсілдерді меңгеру
Ал педагогтердің осы қызметтерін шыңдап, бағыт беретін мектептің
әдістемелік жүйесі. Әдістемелік қызмет - жалпы педагог мамандардың
біліктілігін үздіксіз жетілдіру жүйесінің құрамдас бӛлігі. Ӛйткені білім беру
жүйесінің ӛзгерістері мұғалімдердің білім беру ісіндегі жаңа қажетсіну
талаптарын туғызып отыр. Сонымен бірге мұғалімдердің білімін кӛтеруді жаңа
ӛзгермелі қоғамның талабына қарай педагогтің жаңа талаптарға сәйкес қызмет
кӛрсете алу қабілетін дамыту деп білу керек. Ол - педагог мамандарды, жеке
басын ӛздігінен дамыта алатын, ӛзіндік идеяларын іске асыра алатын, ӛзінің
шығармашылық әрекетін ұйымдастыра алатын кәсіби қызметтің субъектісі
ретінде дайындау.
Мектеп қажеттілігі негізіндегі әдістемелік қызметтің бүгінгі басты
міндеттері:
Кадрлық жаңарту жағдайындағы педагогикалық ұжым мүшелерінің
кәсіптік дағдыларын теңестіру, білім беру нормативтерін ӛзгерту, біліктілік
санаты мен кәсіби ӛсу сипаттамасын құру
Мектептің оқу-әдістемелік үрдісінің технологиялық қалташасын
жасақтау
171
Үздік тәжірибені жинақтап тарату негізінде мектептің ұйым ретіндегі
дамуына жету
Әлемдегі ең озық тәжірибелерге негізделе отырып әзірленген ҚР педагог
қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың деңгейлік бағдарламасы рефлективті
кәсіби шебер мамандарды даярлауды мақсат етеді, мұғалімнің кәсіби дамуына
ықпал етеді. Бағдарламаның негізгі идеясы «білім берудің кез келген
жүйесіндегі тұрақты даму мен ӛзгерістер сырттан енгізілмейді, мұғалім ӛзі
енгізеді» деген идеяға саяды, мұғалімдердің жаңаға ашық болуы, оқытудың
жаңа технологияларын енгізу - тәжірибеге ӛзгерістер енгізуді кӛздейді, бұл
ӛзгерістерге тәжірибенің сыни тұрғыдан бағалануы, ӛзгертілуі және қайта
бағалануы нәтижесінде мұғалімдер барлық деңгейлерде бастама жасайды
дегенге келеді, ол мұғалімнің кӛшбасшылық сипатын айқындайды.
Кәсіби педагог ешбір шығармашылық идеяны дайын күйінде
қабылдамайды. Оны ӛзіндік толғаныстан, ой елегінен ӛткізіп барып саналы
түрде шешім қабылдайды, шығармашылықпен бір түйінге келеді,
шығармашылық ізденіске алғашқы кӛзқарас жалпылама болса, одан әрі қарайғы
әрекет әркімнің қабілетіне, мүмкіндігіне және зердесіне қарай жүргізіледі.
Педагог жаңа идеяны іске асыра алады. Бұл жағдайда мектептегі желілік
қоғамдастық жұмыстары арқылы, ӛзара ынтымақтастық, тәлімгерлік негізінде
мектепішілік біліктілікті кӛтеру жұмыстарын жүргізу тиімді. Ӛйткені, басқаның
тәжірибесін қайталағаннан гӛрі бір жұмысты бірге бастап, бірігіп талдау, ӛзара
сын, пікір, білгенін ӛзгеге үйрету арқылы ӛзін-ӛзі дамыту нәтижесінде кәсіби
қарым-қатынас мәдениетін қалыптастырады. Сӛйтіп, кәсіби қабілеттілікпен
бірге ӛзіндік тәуелсіз кӛзқарас пен ынтымақтастық моделі пайда болады.
Біліктілікті кӛтеру жұмыстарын мектеп ішінде ұйымдастырудың тағы бір
маңызды тұсы - ол педагог мамандардың инновациялық ӛзгерісті қажетсінуін
қанағатттандыру және нақты білім мекемелерінің алдында тұрған кейбір
ерекше мәселелерді шешу болып табылады. Мектепішілік бліктілікті жетілдіру
жұмыстары келесі кезеңдер бойынша жасалуы тиіс. Ол кезеңдердің
әрқайсысының нәтижесі мектеп әкімшілігінің басқару жұмысының тиімділігін
арттыруға септігін тигізуі тиіс:
- диагностикалық кезең - мектептегі білім беру процесінің жағдайы мен
қандай деңгейде екенін анықтау, жинақталған позитивті тәжірибелерге талдау
жасалуы керек
- теориялық кезең - педагогикалық ұжымның оқыту мен тәрбиелеу
жұмысына ыңғайлы инновациялық әдістемелерді осы білім мекемесінің
ӛзгешелігіне қарай талдап, зерттеу.
- практикалық кезең - таңдалған жаңа инновациялық процестің, соған
сәйкес тәжірибелердің ӛзектілігін ашық сабақтар, коучинг пен семинарлар,
мастер-кластар арқылы ұжым мүшелеріне насихатталып, әрқайсысының ӛзінің
педагогикалық әрекетіне сәйкестендірілуі қажет
- бақылау-бағалау кезеңі - мұғалімдердің жеке таңдаған зерттеу
тақырыптары мен педагогикалық ұжымның проблемалық мәселелерін шешу
мен іске асырудағы жұмысының нәтижесін қорытындылау қажет.
172
Осыған
сәйкес
мектепішілік
біліктілікті
кӛтеру
жұмысын
ұйымдастырудың екі түрін айтуға болады:
1. Мәдени ынтымақтастық
2. Мектеп әкімшілігінің ұйымдастыруымен бақылауының нәтижесінде
дайындалған даму бағдарламасын іске асыру.
Мәдени ынтымақтастық - екі жақты түсіністікке негізделген тәлімгерлік
тұрғыда іске асады. Ӛзара сенім мен қолдауға сүйеніп мұғалімдер ортақ
мақсатты анықтап, оған жетудің мүмкіндіктерін бірігіп қарастырады. Соңғы
кезде мұғалімдердің бастамасымен құрылып, мәдени ынтымақтастыққа
негізделген Lesson study тобы мектеп жағдайында білім жетілдірудің оңтайлы
тәсілі деп танылды. ҚР педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың
деңгейлік курстарын аяқтаған мұғалімдер ӛз мектептерінде бұл тәсілмен ӛз
әріптестерін таныстырып, қолданып жүр және кәсібилікті арттырудың тиімді
тәсілі екенін мойындайды.
Мектепішілік біліктілікті жетілдіру жұмысының негізгі принциптері
тӛмендегіше болуы керек:
- мұғалімнің жеке тұлғалық қасиетіне бағытталуы;
- педагог маманның кәсіби мотивациясы;
- әкімшілік пен педагогтың арасындағы ізгілікті қарым-қатынас;
- мұғалім еңбегінің нәтижесі мен үздіксіз кӛтеруін қадағалап (мониторинг)
бағалау. Сондықтан білім беру мекемесі деңгейінде ӛткізілетін біліктілікті
кӛтеру жұмысын сол мекеме үшін бірыңғай ғылыми-әдістемелік тақырыпта
немесе ортақ проблеманы шешуге негіздеп ӛткізу керек, ӛйткені ортақ
проблема - мектепті дамытып, білім беру жұмысын жақсартудың басты кӛзі
болады. Сонымен қатар, ортақ тақырыптарға біріккен кіші шығармашылық
топтар арқылы да жүргізуге болады. Таңдаған тақырыптарын кәсіби
әдістемелік құштарлықпен игеру соңы зерттеушілік-ізденіс жұмыстарына
ұласады. Бұл мұғалімнің кәсіби ӛсуіне үлкен әсерін тигізеді.
Біліктілікті жетілдірудің мектепішілік жүйесін ұйымдастыруда мына
шарттар ескерілуі керек:
- Инновациялық қызметтің іске асырудың құқықтық негізін құрайтын
нормативтік-регламенттік.
- Білім мекемесіндегі туындаған қайшылықтар мен қажеттіліктерді шешуге
бағытталған мұғалімдердің инновациялық әрекеттерін шешуге бағыттауды
қамтамасыз ететін перспективалық мақсат.
- Инновациялық іс-әрекеттердің іске асуына қолайлы материалдық және
психологиялық ахуалды қамтамасыз ететін қажетсіну мен ынталандыру
шарттары.
- Инновациялық әрекетті іске асырушы мұғалімдердің сауаттылығын
қамтамасыз ететін ақпараттық-коммуникативтік шарттар.
Біліктілікті кӛтеру процесі жүретін мектептің басқару қызметін
А.М.Моисеевтің пікірінше үш топқа бӛлуге болады:
1.
Мектептің ӛз міндетін тұрақты атқаруына қолайлы жағдай туғыза
отырып басқару
173
2.
Мектептегі инновациялық процестер мен мектептің жалпы даму
процесін басқару.
3.
Мектепішілік басқарудың ӛзін-ӛзі дамыту процесін басқару.
Бұл топтардың әрқайсысының мектепішілік біліктілікті кӛтеру жұмысын
ұйымдастырып, дамытуды атқаратын ӛзіндік қызмет міндеті бар. Мектептің ӛз
міндетін тұрақтылықпен атқарылуына қолайлы жағдай туғызу қажет.
Әдебиеттер:
1. Білім беру мазмұынын жаңарту жағдайында қазақ тілінің бағдарламасы
«Мұғалімге арналған нұсқаулығы», 2 басылым, «Назарбаев Зияткерлік мектебі»
ДББҰ\2015
2. «Тренерге арналған нұсқаулық» 3 басылым, «Назарбаев Зияткерлік
мектебі» ДББҰ\2015.
НЕПРЕРЫВНОЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ РАЗВИТИЕ ПЕДАГОГА
В СИСТЕМЕ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ:
МЕЖДУНАРОДНЫЙ ОПЫТ
Бектурова З. К.,
старший преподаватель
ФАО НЦПК «Ӛрлеу» ИПК ПР
по г.Астана, bekzk@mail.ru
Одной из основных проблем образовательной политики нашего
государства становится обеспечение высокого качества образования, что
невозможно без решения проблемы непрерывного профессионального развития
педагогов.
Непрерывное
профессиональное
развитие
сопровождает
педагогическую деятельность учителей на протяжении всей его карьеры,
являясь одним из инструментов достижения целей и задач, стоящих перед
современным образованием. В реализации данных целей и задач большая роль
отводится системе повышения квалификации педагогических работников,
рассматриваемой как важное звено непрерывного педагогического образования,
которое содействует профессиональному развитию педагогов, их успешному
приобретению и совершенствованию разнообразных знаний, формированию
компетенций.
В настоящее время во всех развитых странах мира идет процесс
модернизации систем повышения квалификации педагогических работников.
Несмотря на то, что в каждой стране существует своя система повышения
квалификации, прослеживаются общие тенденции обновления в разных
странах: ориентация на получение высшего образования как необходимое
условие
приобретения
профессии
учителя;
усиление
психолого-
педагогического аспекта подготовки учителя; разнообразие специализаций в
современных программах обучения, направленность программ подготовки
учителей на соответствие стандартам и обеспечение их эффективности;
174
интеграция теоретического и практического модулей учебной программы;
совершенствование системы повышения квалификации педагогических кадров,
развитие профессиональных сообществ, стремление повысить статус учителя в
обществе.
Повышение квалификации педагогов в развитых государствах мира
ведется дифференцировано:
начальное обучение для неопытных учителей, обычно сразу в начале
педагогической деятельности в заочной или дистанционной форме;
начальное образование для опытных, но неквалифицированных
учителей (обычно с большим стажем работы в школе);
дополнительное педагогическое образование для дипломированных
специалистов, не имеющих педагогического опыта (в форме стажировки в
школе и дополнительных курсов);
дальнейшее образование для квалифицированных педагогов, имеющих
определенное педагогическое образование и опыт работы [3].
Осуществляется
оно
на
базе
самых
различных
учреждений:
государственные академии и институты повышения квалификации;
специальные центры педагогического образования, действующие в структуре
вузов; школы (Таблица1).
Таблица1.
Достарыңызбен бөлісу: |