Мазмҧны кіріспе
Ақын ӛлеңдеріндегі суреткерлік ӛрім
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
ХХ 5асыр
|
Ақын ӛлеңдеріндегі суреткерлік ӛрім Алғашқы кезеңдегі ӛлеңдерінде кӛркемдік жағынан кемшіліктер болғанымен де, ақын боп туған таланттың алғашқы аяқ алысының ӛзі ӛлеңді жүректен жазатынының куәсіндей. Оның сол кездің ӛзінде адам мен қоғам, адамның ӛмір мәні жайлы ой толғап, кӛркем сурет жасауға ұмтылғанын кӛреміз. Ол қоғамдағы әділетсіздік, әлеуметтік теңсіздікті әйел тағдыры арқылы кӛрсетуге тырысады. Дүмше молдалар уағыздаған дін, сапасыз діни оқу сипаты жӛнінде де ой тербейді. Оларға ӛз түсінігіндегі, ӛз білімі жеткен ұғымдар тұрғысынан қарсылық білдіреді. Ақындық ӛнерді “...бұрын жалғыз оқу еді іздегенім, енді оған ӛлең жазу болсын серік” деп бастаған бала ақын алғашқы ӛлеңдерінде-ақ туған халқындағы ӛлең ӛнерінің үлгілерін еркін меңгеріп, құр ұйқас құрмай, ӛлеңдегі айтар ойдың орамын табуға тырысады. Кӛбіне салыстыра, салғастыра бейнелеуге тырысады. 184 “Орнымыз медресе оқып жатқан”, “Кедейлік”, “Байлық”, “Соқыр сопы”, “Неке қияр” сияқты тырнақалды ӛлеңдерінде оқу мен надандық, ғылым мен дін, кедейлік пен байлық бір-біріне қарама-қарсы қойылады. Ақын үнемі ӛзі жазып отырған тақырыптың арғы жағына, тереңіне ой жіберуге тырысады. Алғашқы ӛлеңдерінің ӛзінде-ақ әділеттік, әділетсіздік тәрізді ұғымдарға барып ой елегінен ӛткізуі, ӛзіндік топшылау жасауы осының айғағы. Жан қайда әділетті іздейтұғын, Адамшылық атақты кӛздейтұғын. Тірлікпен ӛлген күнді бірдей ойлап... Арамдық теңізінде жүзбейтұғын 34 . Сұлтанмахмұт “Жан қайда әділетті іздейтұғын” атты осы тұңғыш ӛлеңінде айтар ойды кӛркем суретпен ӛрнектеп, ӛзі ӛмір сүрген қоғамдағы ең бір ӛзекті екі мәселеге назар аударады. Бірі – дін мәселесі, екіншісі – әйел мәселесі. Дінді бұзып отырған арам молдамен ӛз қадірін ӛзі кетірген қыз жайлы түйінді ой айтып, олардың есте қалар бейнесін жасауы ақынның жас қаламының ұштала басталғанын танытса керек. Сұлтанмахмұт шығармашылығының ӛзекті тақырыбы – оқу-ағарту. Алғашқы ӛлеңдерінен-ақ кӛрініс беретін бұл тақырып, ақын поэзиясының үзілмес желісіне айналған. ХХ ғасыр басындағы ақындар шығармашылығында бұл тақырып үнемі алдыңғы қатарға шығып отырғаны белгілі. Бірақ Сұлтанмахмұт поэзиясында ағартушылық тақырып тек насихаттық, үгіттік аяда қалып қоймай, терең ой, нәзік сезім, кӛркем тіл арқылы ӛрнектеліп, оқушының “тіліне жеңіл, жүрегіне жылы” тиер күйде жазылған ақындық ӛнердің озық үлгісі болып келеді. Ақын оқу-білім тақырыбын ақындық жолының алғашқы кезеңінен-ақ ӛз шығармашылығына ӛзек ете бастаған. “Орнымыз медресе оқып жатқан”, “Оқу”, “Оқып жүрген жастарға”, “Талиптарға”, “Оқуда мақсат не?” ӛлеңдері осының айғағы. Сұлтанмахмұт оқу-ағартуды арқау еткен ӛлеңдерінде ӛз мақсаты мен қазақ жастарының мақсатын ұштастыра отырып жырлайды. Ақынның жеке арманы, мақсаты, білім-ғылым туралы түсінігі жеке басының ғана емес, ұлт қамын ойлаған жанның биік азаматтық мақсаттарымен айшықталады. Мәселен “Оқуда мақсат не?” деген ӛлеңінде ақынның жалқыдан, жалпының мәселесін тануы нақты кӛрініс тапқан. Ӛзінің оқу оқып, білім алудағы мақсаты белгілі ақын ӛзгелерге ой салып, санасын оятуға ұмтылады. Жалпы “Оқуда мақсат не?” – деген сұрақты қоя отырып, білім алушы шалағай шәкірттерді молда я тілмаш болу емес, елді ұлы мәдениетке жеткізер, ел игілігі үшін қызмет етер ағартушылық міндетке 34 Сұлтанмахмұт Торайғыров. Шығармаларының екі томдық жинағы. Т.1. –Алматы. Ғылым, 1933. - 25 б. 185 бейімделуге шақырады. Оларды “Молда болып тӛрде отыруды”, “Тілмаш болып жем табуды” кӛздемей, елдің ертеңіне ие болып, ӛрге жетелеуді мақсат тұтуға үндейді. жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|