Мутанова динара юлдашбаевна

32 
емтиханның болмауы. Францияда шетел тілі мұғалімдерін даярлауда болашақ
мұғалімдерге қатаң талаптар қойылады және кәсіби сәйкестікке емтихан шетел 
тілін білу мен аударма дағдыларын тексеретін тапсырмаларды ғана емес, 
сонымен қатар оқыту әдістемесі бойынша сұрақтарды да қамтиды. Францияның 
жоғары педагогикалық білім беру жүйесін одан әрі жетілдірудің негізгі 
үрдістері: білімгерлер мен оқытушы-профессорлар құрамының академиялық 
ұтқырлығын дамыту; жаңа үлгідегі мұғалімнің қоғамдық қажеттіліктерін ескере 
отырып, оқу бағдарламаларының мазмұнын жетілдіру; болашақ мұғалімдерді 
даярлаудың жаңа технологияларын іздеу; оқу үдерісін ақпараттандыру (онлайн-
конференциялар, қашықтықтан оқыту, электрондық портфолио және блогтар 
құру) болып табылады. 
Болашақ ағылшын тілі мұғалімдерін даярлаудың шетелдік тәжірибесін 
зерделеудегі өзекті бағыттардың бірі Америка Құрама Штаттарының жоғары 
оқу орындарында болашақ шетел тілі мұғалімдерін даярлау болып табылады.
АҚШ-та ағылшын тілі мұғалімдерін даярлау бойынша бірыңғай стандарт 
жоқ, өйткені АҚШ-та білім беру саласында мамандарды даярлауға қойылатын 
талаптар әрбір штаттың жеке саясатымен реттеледі. Алайда штаттың әкімшілігі 
тарапынан одан әрі түзетуге жататын шет тілі ретінде ағылшын тілі 
мұғалімдеріне қойылатын бірқатар негізгі талаптар бөлінеді. Бастауыш және 
орта білім туралы Заңға сәйкес (Elementary and Secondary Education Act), 
мұғалімнің бакалавр дипломы болуы, Педагогикалық қызметті жүргізуге 
штаттың лицензиясын алуы, оқытылатын пән туралы білімдерді игеруі және 
(ағылшын тілі мұғалімдері үшін) білім беру процесі жүзеге асырылатын 
ағылшын тілін немесе басқа да шет тілін еркін меңгеруі тиіс [106, 107].
Қазіргі уақытта ағылшын тілі мұғалімдерін кәсіби даярлау бойынша 
бағдарламалар саны бірнеше есеге артты. АҚШ-тағы көптеген колледждер мен 
университеттер, білім беру орталықтары ағылшын тілі мұғалімдерін шет тілі 
ретінде даярлау бағдарламасын ұсынады TEFL (Teaching English as Foreign 
Language). Бағдарлама көлемі-100 сағаттан астам аудиториялық сабақтар мен 
онлайн режимінде қашықтықтан сабақтар. Британ Кеңесі (British Council) 
бекіткен стандарттарға сәйкес Бағдарламаға Ана тілі болып табылмайтын 
балалар мен жасөспірімдерге ағылшын тілін оқыту тәжірибесін енгізу 
ұсынылды. Алайда TEFL, TESL, TESOL бағдарламаларын аккредиттеуге 
арналған бірыңғай орталық жоқ, бұл мазмұны мен құрылымы бойынша әр түрлі 
бағдарламаларды іске асыруға себеп болып табылады. 
Бағдарлама мыналарды қамтиды: - ағылшын тілі оқытушыларын шет тілі 
ретінде дайындау бойынша базалық модуль; - іскерлік қарым-қатынас үшін 
ағылшын тілінің қосымша модулі; - бастауыш мектеп оқушыларына арналған 
ағылшын тілі модулі; - IELTS, TOEFL, TOEIC халықаралық емтихандарына 
дайындық. 
TEFL сертификатының иегері ағылшын тілі ресми емес елдерде ағылшын 
тілін оқыту құқығына ие болады. TEFL-ге қарағанда TESL сертификаты 
(Teaching English as Second Language) ағылшын тілін шет тілі ретінде оқитын 
оқушыларға ағылшын тілінде сөйлейтін елде оқыту құқығын береді. TESOL 

33 
жоғарыда аталған екі бағдарламаның комбинациясы болып табылады және 
ағылшын тілінде сөйлейтін елде, сондай-ақ әлемнің басқа елдерінде шет тілін 
оқытуға құқық береді.
Әлемдегі сұранысқа ие сертификаттардың бірі-CELTA (Certificate in 
English Language Teaching to Adults). Оның иегерлері жоғары дайындық 
деңгейімен ерекшеленеді. Осы бағдарламаға дайындық жөніндегі қызметті 
жүргізуге білім беру орталықтарын аккредиттеу жөніндегі Бірыңғай орган 
Кембридж университеті болып табылады. Сертификаттау бағдарламасына 
теориялық блок кіреді: ағылшын тілі теориясы, оқыту әдістемесі, Оқытылатын 
тіл елдерінің білім беру және тіл саясатының қазіргі жағдайы мен даму 
тенденцияларын қарастырады. Сертификаттаудың ажырамас бөлігі білім беру 
мекемесінде тьютордың бақылауымен практикадан өту болып табылады. Бұл 
бағдарлама тәжірибелі оқытушылар үшін де қызығушылық танытатынына 
қарамастан, жас оқытушыларға арналған.
Кембридж университетінде DELTA курсы әзірленді (Diploma in Teaching 
English to Speakers of Other Languages). DELTA үш модульден тұрады, оларды 
бірге және бөлек тапсыруға болады (екі теориялық модуль және бір 
практикалық модуль). Алайда, DELTA үміткерлеріне қойылатын талаптар 
бағдарламаны жүзеге асыратын аккредитацияланған орталыққа байланысты. 
Көптеген орталықтарда үміткерлерден TESOL (TEFL, TESL, CELTA) 
сертификаты, педагогикалық білім туралы диплом және TESOL сертификатын 
алғаннан кейін екі жылдан кем емес жұмыс тәжірибесі болуы талап етіледі. 
TEFL, TESL, TESOL, CELTA бағдарламалары аяқталғаннан кейін сертификат 
иелеріне жұмысқа орналастыру ұсынылады. CLAD / CTEL сертификаты 
(Crosscultural, Language, and Academic Development / California Teachers of 
English Learners) және BCLAD (Bilingual Crosscultural, Language, and Academic 
Development) TESOL сертификатының аналогы болып табылады, алайда ол 
оқытушы Калифорния штатында оқытушылық қызметті жүзеге асыруға 
лицензия алған кездегі міндетті шарт болып табылады. Бағдарлама мазмұнды 
жағынан шет тілдері мен мәдениеттерді оқытудың теориясы мен әдістемесі 
бойынша пәндер циклін, сондай-ақ АҚШ тарихы мен медицина бойынша 
бірқатар пәндерді қамтиды.
Көпмәдени ортада жұмыс істеу тұрғысынан TICKET бағдарламасы 
қызықты бағдарлама болып табылады. TICKET (Total Immersion Courses for 
Chinese and Korean English teachers) көпмәдени сыныбында жұмыс істеу үшін 
Қытай мен Кореядан ағылшын тілі мұғалімдерін дайындау бағдарламасын 
Блумфилд колледжі (Нью Джерси штаты) әзірледі. Бағдарлама мұғалімдер мен 
оқушылардың мәдени және тілдік әртүрлілігін ескере отырып, ағылшын
тілі мұғалімдерін даярлау тұжырымдамасына негізделеді. 
Оқыту мақсатына қарай TICKET бағдарламасы: сөйлеу әрекетінің түрлі 
түрлерін жетілдіруге (сөйлеу, оқу, жазу); сөйлеу дағдысын жақсартуға; 
мәдениетаралық коммуникацияның стратегиялары мен тәсілдерін зерделеуге; 
қазіргі әлемдегі ағылшын тілі нұсқаларының рөлі мен орнын талдау және 
талқылауға; ағылшын тілін оқыту әдістемесін зерделеуге; сабақ бойынша 

34 
жоспарлауды ресімдеуге; тәлімгерлердің басшылығымен педагогикалық 
практикадан өтуге бағытталады. Бағдарлама әлем туралы білімді кеңейтуге, 
барлық халықаралық оқиғалардан хабардар болуға, ағылшын тілін шет тілі 
ретінде оқытуда пәнаралық тәсілді дұрыс қолдануға, сыни ойлауды дамытуға, 
сондай-ақ тілді меңгеру деңгейін жақсартуға көмектеседі. 
АҚШ-тың 
бірнеше 
университеттерінде 
болашақ 
шетел 
тілдері 
мұғалімдерін даярлау бағдарламаларын қарастырайық (кесте 3). 
Кесте 3. АҚШ жоғары оқу орындарында болашақ шетел тілдері мұғалімдерін 
даярлау бағдарламалары
Білім беру ұйымы 
Бағдарламалар атауы 
1 
2 
University of Illinois, Chicago 
Teaching of English, B.A. 
Roanoke College, Virginia 
Teachers Of English To Speakers Of 
Other Languages, B.A. 
Lipscomb University, Tennessee 
English Teaching, B.A. 
New York University, New York City 
Linguistics, B.A. 
Princeton University, Princeton 
Linguistics, B.A. 
Yale University, New Haven 
Linguistics, B.A 
АҚШ-та болашақ шетел тілі мұғалімдерін даярлау жоспарлары, 
бағдарламалары мен меңгерілетін құзыреттер ұлттық тілдік стандарттарда 
көрсетілген. Олар кәсіптік оқыту стандарттары бойынша Ұлттық Кеңес 
әзірлеген шетел тілдерін оқыту стандарттары негізінде жасалған. 
АҚШ-та болашақ мұғалімдерді даярлау бағдарламаларының екі санаты 
бар: 
I-санат: 
барлық 
пәндер 
бойынша 
мұғалімдерді 
даярлау 
бағдарламаларының жалпы стандарттары және II санат: шет тілі мұғалімдерін 
даярлау бағдарламаларының стандарттары (LOTE – Languages Other Than 
English). II санаттың стандарттарын қарастырайық (кесте 4). 
Кесте 4. Болашақ шетел тілдері мұғалімдерін даярлаудың американдық 
стандарттарының сипаттамасы 
Стандарт 1
- оқытылатын пәннің маңызды идеялары мен құрылымын түсіну 
Стандарт 2 
- білімгерлердің жас ерекшеліктерін білу 
Стандарт 3
- тілдің табиғаты туралы білім 
Стандарт 4 
- оқытылатын тілдің лингвистикалық негіздерін білу 
Стандарт 5 
- әдеби мәтіндер мен мәдени дәстүрлерді түсіну 
Стандарт 6 
-мәдени талдау және салыстыру 
Стандарт 7 
- тіл және коммуникация: тыңдалым және естігенін түсіну саласындағы 
іскерліктер 
Стандарт 8 
- тіл және коммуникация: саладағы іскерліктер оқу және түсіну 
Стандарт 9 
-тіл және коммуникация: сөйлеу салалары 
Стандарт 10 
-тіл және жазбаша коммуникация: жазбаша сөйлеу саласындағы іс 
керліктер 

35 
Болашақ шетел тілдері мұғалімін даярлауды Принстон университеті 
мысалында қарастырайық. Принстон университетінде лингвистикалық білім 
беру осы ғылымның түрлі салаларымен айналысатын бірнеше бағдарламаларға 
бөлінеді. «Білім бакалавры» дәрежесін алу үшін оқу орны мен штатта 
белгіленген талаптарға байланысты бір жылдан бес жылға дейін созылатын 
бағдарламаны табысты меңгеру қажет. АҚШ-та білім беру бакалаврлары үшін 
бастауыш, орта және жоғары мектеп білімі сияқты бірнеше педагогикалық 
бағыттар бар. Белгілі бір дәрежені алғаннан кейін студент білім беру саласында 
мемлекеттік емтихан тапсырады.
АҚШ-тың көптеген жоғары оқу орындарында лингвистикалық 
факультеттер үш бағытты ұсынады: «Қолданбалы лингвистика», «Тіл, қоғам 
және қарым-қатынас», «Тіл және таным». Лингвистикалық білім негізгі (major) 
және негізгі емес (minor) болып бөлінеді. Негізгі лингвистика бағдарламасы 
студенттердің морфология, синтаксис, семантика, психолингвистика, аударма 
және оқыту сияқты тілдің түрлі аспектілерін үйренуін көздейді. АҚШ-та бұл 
бағдарламалар студенттердің қалауына байланысты әр түрлі болуы мүмкін, 
бағдарлама белгілі бір тілде немесе тілдер тобында шоғырлануы мүмкін, ол 
тілдің тарихи негіздеріне немесе шетел тілдерін оқытуға және когнитивтік 
ғылыммен тіл байланысына негізделеді. «Қолданбалы лингвистика» ағылшын 
тілін екінші тіл ретінде оқытуға, екі тілді білім беруге және шетел тілін оқытуға 
бағытталған; бұл курс сондай-ақ педагогикалық практикамен сипатталады.
Бірақ, лингвистикалық бағдарламалардың оқылатын тілдік салалар 
бойынша өзгеше болуы мүмкін екеніне қарамастан, олардың барлығына ортақ 
негізгі талаптар да кездеседі. Барлық болашақ лингвистер «Тіл біліміне кіріспе 
курс» пәнін, сондай-ақ тілдің бес теориялық аспектілерін меңгеруге міндетті. 
Білімгерлер ағылшын тілін меңгеруі және оқу барысында таңдау бойынша бір 
немесе екі шетел тілін меңгеруі тиіс. Бұдан басқа, білім алушыларға 
лингвистикалық білімді тереңдету және жетілдіру үшін аралас пәндер бойынша 
түрлі курстар ұсынады. Ғылыми зерттеулерге қатысу және халықаралық 
тағылымдамалар да оқу процесіне кіреді. Лингвистика саласында маманданған 
білімгерлер аналитикалық ойлау, сыни ойлау, өз пікірлерінің дәлеледілігі мен 
айқындылығы сияқты құнды зияткерлік дағдыларды игереді.

жүктеу/скачать 2,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: