ЖаңА Әліпби негізіндегі астана, 2018 Қазақ тілі емлесінің ережелері
жүктеу/скачать 473,73 Kb. Pdf көрінісі
|
Емле соңғы
- Бұл бет үшін навигация:
- Жалқы есімдердің емлесі §53.
| VІ тарау
БАС ӘРІПТІҢ ЕМЛЕСІ. ҚОСЫМШАЛАРДЫҢ ЖАЛҒАНУЫ §51. Әрбір жаңа сөйлем бас әріппен жазылады: Qonaqúıde, dóńgelek ústel ústinde qyzǵylt, kúńgirt sáýlesi bar tas sham janyp tur. Qyryn otyrǵan ákesiniń úlken kesek pishini Abaıǵa jartylaı ǵana kórinedi (M.Áýezov). §52. Өлеңнің әрбір жолы бас әріптен басталады: Paıda oılama, ar oıla, Talap qyl artyq bilýge. Artyq bilim kitapta, Erinbeı oqyp kórýge (Abaı). Жалқы есімдердің емлесі §53. Кісінің аты, әкесінің аты, тегі бас әріппен жазылады: Dýlat Saǵynuly Berdaly, Qyrmyzy Nábıqyzy Seıdimbek. §54. Кісі есімдеріне және -ov, -ev жұрнағымен аяқталған кісінің тегіне қосымша түбір сөздің соңғы буынына сәйкес үндесіп жалғанады: Álıhannyń, Álıhanǵa; Dilshattyń, Dilshatqa; Nábıevanyń, Nábıevkе; Baıǵaraevtyń, Baıǵaraevqa. Е с к е р т у. Соңғы буыны á-мен аяқталған кісі есімдеріне қосымшалар жуан жалғанады: Kúlásh-qa, Kúláı-ǵa, Bilál-ǵa. §55. Екі сөзден құралған кісі есімдері бірге жазылады: Tóremurat, Aısáýle, Saqypjamal, Ábilqasym, Qasymjomart, Batyrhan, Tursynzada, Nurǵalı, Aıgúl, Aqbala, Aqylbek, Jaqsybaı, Shárbaný, Toqqoja, Nurbıke, Nuraıym, Nurdilda, Bıbihanym, Asyljan, Ahmetqazy. §56. Кісі есімдері сыңарларының жігіндегі дыбыстар ауыз- ша айтылуына сай жазылады: Aıǵyz, Baıgeldi, Esenǵul, Qaragóz, Kenjáli, Bıbajar, Qojahmet. 21 §57. Араб, парсы тілінен енген кісі есімдері қазақ тілінің дыбыстық заңдылығына сәйкес жазылады: Ysqaq, Yrysjan, Yrysaldy, Ysmaıyl немесе Symaıyl, Muhambet, Ibragım, Ybyraıym, Bátıma, Qasen, Qusaıyn, Qadısha, Pazyl, Ábdiqadir, Álbeıbarys. §58. Тарихи тұлға есімдеріндегі ататекті айқындайтын сөзалды, сөзортасы нақтылаушы артикльдер есім сыңарлары- ның ортасында, сөйлем басында, есім сыңарының алдыңғысы түсірілгенде, бас әріппен жазылады: Ábýnasyr ál-Farabı, Áz- Zahır Rýkn ád-Dın Beıbarys, Leonardo da Vınchı, Janna d’Ark, Fon der Gols, Lıýdvıg van Bethoven; Ál-Farabıdiń murasy barlyq túrki halyqtaryna ortaq. Barsha túrki halyqtary úshin Ál-Farabıdiń murasy qundy. Көрсетілген есімдерге қосымшалар буын үндес- тігіне сәйкес жалғанады: Leonardo da Vınchı (-diń, -ge, -i); Fon der Gols (-tyń, -qa, -y); Vılgelm fon Gýmboldt (-tyń, -qa, -y). §59. Ертегі, миф кейіпкерлерінің аттары бас әріппен және бірге жазылады: Jelaıaq, Qambarata, Oısylqara, Zeńgibaba, Shekshekata, Shopanata. §60. Құрамында bı, jyraý, ata, ana, batyr, abyz, aqyn, bahadúr, han, seri, sal, datqa, sultan, qajy, sulý, begim, hanym, datqa, abyz, myrza сөздері бар ұлттық-мәдени қоғамдастыққа танымал кісі есімдерінің алдыңғы сыңары бас әріппен, екінші сыңары кіші әріппен бөлек жазылады: Móńke bı, Buqar jyraý, Qorqyt ata, Domalaq ana, Jalańtós batyr, Baıserke abyz, Dýlat aqyn, Ábilǵazy bahadúr, Abylaı han, Aqan seri, Birjan sal, Baızaq datqa, Baraq sultan, Qunanbaı qajy, Baıan sulý, Aısheker hanym, Rabıa begim. §61. Дәстүрлі мәдениетте ерекше орын алған кісі есім- дерінің алдында қолданылатын тұрақты эпитеттер бас әріп- пен жазылады: Úkili Ybyraı, Qyz Jibek, Jaqaıym shekti Jetes bı, Qazdaýysty Qazybek bı, Er Tarǵyn, Qaraqypshaq Qobylandy, Jaıaý Musa, Er Tóstik. §62. Жануарлар мен құстарға қойылған күрделі атаулар 22 бас әріппен және бірге жазылады: Aıtóbel, Qoıankók, Qulager, Bóribasar, Aqtós, Qaratorǵaı. жүктеу/скачать 473,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|