Ббк. 58 я73 б 45 Баспага Абай атындагы Казак ¥гту-нщ жанындагы «Бш м» тобындагы мамандьщтар бойынша ку-эд стемел к секциясы жэне кр бем республикалык оку-эдютемелж Keneci сынган- хаттама №10

ерекшелжтер1, салт дэстурлер^ тiлi мен дитшщ сакталып калуы, 
баска мэдениеттер тогысында ез орнын жогалтып алмауы 
езекть К^азакстанныц да осы багытта дамуындагы, езшдш бет- 
бейнесш сактап калудагы басты жолдардыц 6ipi - гасырлар бойы 
калыптаскан улттык кундылыктарымызды сактап жэне бипмд1 де 
саналы жас урпак тэрбиелеу. Осыган орай улы жазушы Мухтар 
Эуезов айткандай: «К,ытайльщтар улы цытай цорганымен, 
египеттштер пирамидаларымен, нтальяндыцтар сазды эуетмен 
тац цалдырса, щзсщ халцы улттьщ цундыльщтары мен бай т ш н 
мацтан emedi».
Тек осындай кундылыктарды тэрбие жумысыныц жуйел1 
уйымдастырылган турлершде, сан алуан эдш-тэсшдер1 аркылы жас 
урпак санасына улттьщ мэдениегп уялатуга бол атыны рас. Бул ойды 
жас ерендердщулттыктэрбиесшекатыстыМыржакыпДулатовтьщ: 
«...Мундай балалар мектеппп бтпргеннен кешн цай журттыц 
арасында журсе де, суйегше сщген улт рухы жасымайды...к,айда 
болса да, пйрш тгт де цандай ауырльщ езгер1стер кврсе де улт 
улы болып цалады», - деген сездер1мен непздеп кетуге болады. 
¥лттык кундылыктарды сактап, сол кундылыктар непзшде 
жастарды тэрбиелеу аркылы гана болашак урпактьщ парасатты, 
бшмд1, мэдениетп, дуниетанымдары жалпыадамзаттык децгейде 
дамыган азаматтар ретшде калыптастыруга болады. Эр елде езшщ 
улттьщ мэдениет1 непзшде, каз!рп дуниежузш к мэдениетке деген 
козкарасы калыптасады.
Жеке тулганьщ ic-эрекетшщ табысты жэне жемктс болуы 
олардьщ мэдениетше тжелей байланысты, ce6e6i мэдени бш мдер 
оньщ кундылык багдарыньщ Heri3i. Адам тулгасынын, калыптасуы, 
оньщ мэдение^ бала кезшен, 6miM алу, тэрбие алу мекемелершен 
басталады. Улттык тэрбие дегешмгз эр адамнын тек езшщ 
улттык ерекшелжтер1мен, улттык мэдениепмен гана шектелу1 
емес. Эрине, алдымен эр адам ез ултыньщ салт-дэстурлерш, 
тинн, тарихын бшуге мшдетп. BipaK баска тшд1 уйренш, баска 
мэдениеттермен танысуына шектеу жок- Ce6e6i Ka3ipri тацда 
адамдардын кепмэдени тулга ретшде калыптпасуы ете мацызды.
Квпмэдени тулганы цалыптастыру ретшде эр елдщ улттьщ 
epeкшeлiктepiн ескере отырып:
- 
адамныц салт-дэстурлерге бай 
Typjii 
мэдениеттер, кундылыктар 
жагдайына бешмделуш, икемделуш;
65

- 
адамдардыц гурл1 мэдениеттер арасындагы ынтымактастьщта 
©Mip суруге умтылушыльщтарын ныгайту карастырылады.
Эр халыктыц мэдени езгешел1ктерш сактай отырып хальщтар 
арасындагы достыкты, тусййстлкп ныгайту кепмэдениеттшкке 
тэрбиелеудщ мацызды багыттарыныц 6ipi. 
BipaK 
сол кепмэдени 
тулганы калыптастыру б ш м беру процесшде юке асырылып, 
оныц нэтижелершщ 6ipi болып табылады. Б ш м беру npoueci 
аркылы адам мэдениет элем1мен терец таныса алады, мэдени 
кундылыктарды мецгередг
Б ш м беру мазмуны эр турл1 халыктардыц мэдени муралары 
аркылы, унем1 даму устшдеп гылым салалары мен адамныц 
ем
1
рл
1
к тэж1рибес1 непзшде байып, езгерш, толыктырылып 
отырады. 
K a3 ip ri 
кезде эр 
6 ip
тулга тек 
6 ip
улттыц азаматы емес, 
ол элем азаматы болуына бет бурые алуы кажет. Сондыктан 
да «дуниеж узт к бш м беру кещ ет ш » деген утымга кеп кецш 
белшуде. Адамныц адами цаситеттерт сацтап, Mddenuemmi 
болуы оныц улттъщ ерекшел'тперте байланысты емес. Кандай 
улт е к ш болса да адам жалпы адамзаттык мэдениетке сай болуы 
керек.
Кепмэдени тулганьщ калыптасуына барлык б ш м беру 
мекемелер1, тэрбие жуйелер1, элеуметтш институттар эсер етедг 
Бул уздшс1з журетш процесс. Ол тек 6ip мекеме келемшде емес, 
адамныц ез1ндш б ш м алу барысында, оныц ем1рлш тэж1рибеЫ 
непз1нде калыптасады. Кепмэдени тулганьщ калыптасуына 
букаралык акпараттык куралдардыц, енердщ, саясатгыц 3cepi зор.
Ал жас урпак бойында кепмэдениетгш кп калыптастыру ушш 
болашак педагогтарды даярлау барысында осы мэселе бойынша 
багыт-багдар 6epuiyi керек. Жас мамандардыц табысты кэс1би ic- 
эрекетпен айналысуы олардыц мэдениеттшк децгешне тшелей 
байланысты болады. КэЫби б ш м беру студенттерд1 тек 6ip 
кэешке уйретумен айналыспайды, ол болашак мамандарды Ka3ipri 
заман мэдениетше сай азаматты тэрбиелеумен де айналысады. 
Ka3ipri жастар улттык мэдениетп жаксы мецгерш, баска халыктар 
мэдениетш, элемдш мэдениетп зерттеп танысса гана олар 
ездершщ mrepi жылжуына, дамуына кеп мумюндш ала алады.
Кепмэдени тулга болу 9cipece болашак мугал1мдер ушш 
мацызды, ce6e6i олардыц ю-эрекеттер1 балалар мшез-кулкын 
унем1 адамгершшк, эстетикальщ, азаматтьщ тургыдан багалауга
66

багытталган. Устаздардьтц кепмэдени тулга болуыныц кaжeттiлiгi 
олардын мугал1мдж жумыстарында турл1 улт балаларымен, ата- 
аналарымен карым-катынаскатускенде кеп байкалады. Сондьщтан 
болашак устаздар улттык мэдениет пен катар жалпыадамзаттык 
мэдениет элемше сай тэрбиеленулер1 мацызды.
Тулга мэдениеп 

жүктеу/скачать 7,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: