Аман абасилов әлеуметтік лингвистика
жүктеу/скачать 2,06 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3.1.8 Арго. Жаргон. Сленг
Арго мен жаргон терминдері француз тілінен алынған, ал сленг ағылшын сөзі. Бұл терминдер көбінесе бір бірімен синоним ретін- де жұмсала береді. Жаргон – тұрақты жеке әлеуметтік топтың ауызекі қолданыс- тағы сөйлеу түрі. Бұл топтағы адамдар қызметіне, қоғамдағы ор- нына, жасына қарай ұйымдасады. Жалпы халық тілінен жаргон айрықша лексикасымен, фразеологизмдерімен және сөзжасамдық тәсілдерімен ерекшеленеді. Жаргондық лексиканың үлкен бөлігі – бұрын өмір сүрген әлеуметтік топтардың «мұрасы». Бір жар- гоннан басқа жаргонға өту кезінде сөздің мағынасы өзгеріске ұшырауы мүмкін. Жаргонның лексикалық қоры басқа тілдерден толықтырылып отырады. Мысалы, «чувак» – сыған тілінде – бала, жігіт деген мағынаны береді. Кейде сөздердің көпшілігі тұлғалық өзгеруден пайда болады. Мысалы, «баскет» – баскетбол, «телик» – теледидар. Жаргонның әзілді не тұрпайы-вулгарлы болуы әлеуметтік топқа байланысты: топ қоғам үшін ашық болса (жастар тобы), жаргон «ұжымдық ойын» ретінде сипатталады. Ал жабық топта жаргон «бөтен» немесе «өз» адамдарын білу үшін қолданылады. 68 Кейде жаргон құпиялылық (конспирация) құралы ретін- де пайдаға асады. Жаргон сөздер өте жылдам өзгеріп отыра- ды. Айталық, ХХ ғасырдың 50-60 жылдары ақшаны – «тугрик» (моңғолша), «рупия» (үндіше) десе, 70-жылдары «монета», «мани». 80-жылдары «бабки», 90-жылдары «капуста», «бакси», «кэш» деп атады. Жаргондарды зерттеу – әлеуметтік лингвистиканың міндеті. Кейде жаргон термині қате сөйлеуге қатысты да қолданылады. Сондықтан оны кейде «студенттер тілі» сияқты сөз тіркестерімен немесе жоғарыда айтқанымыздай, «арго», «сленг» сияқты термин- дермен де алмастырады. «Арго» – бір немесе бірнеше табиғи тілдердің өзгерген элемент- терінен құралған, кейбір шектеулі кәсіби әлеуметтік топтардың айрықша тілі, жаргонның бір түрі. «Арго» қоғамнан ерекшелену мақсатымен, сөздердің құпиялылығын сақтау үшін қолданылады. «Арго» терминдері көбінесе қылмыстық топтар арасында бола- ды. Мысалы, ұрылардың аргосы сыған, неміс, орыс т.б. тілдердің сөздерінен жасалған. Аргоның өзіндік грамматикасы болмайды. жүктеу/скачать 2,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|