4 19
«Махамбет» гуманитарлық зерттеулер институтының басылымы «Исатай-Махамбет»
ғылыми-педагогикалық,тарихи-әдеби, ақпараттық-танымдық журналының студенттерге арналған қосымшасы
Makhambet’s voice)
№7 (23), қазан, 2016 ж ы л
Ереуіл ат қа ер салмай,
Егеулі найза қолға алмай,
Е ңку-ең ку ж ер шалмай,..
Е рлердің іс і біт ер ме?!
Пока не оседлан боевой конь,
Пока копье не сожмет ладонь,
Пока не продолжен т ернист ы й путь,.
Разве одержиш ь победу, Гэрой!
М ахамбет
Для молодого оратора
Ораторское искусство - основа лидерства
Красноречие - отличительное качество личности лидера.
Красноречие нужно принимать как дар, с помощью которого мы
покоряем сердце и разум слушателя, заставляем поверить,
в то, о чем рассказываем, убеждаем. Красноречие - талант,
присущий людям, у которых развита не только речь, но и
мыслительная деятельность, у которых прекрасное чувство
языка. Красноречие - искусство, которое осуществляется и
приводит ко всем достижениям через слово. В этой связи оно
объединяет, вмещает все достоиства и силу искусств. Значит,
красноречие - высшая стадия языкового искусства и культуры
речи. Также ораторская речь - наука об обществе и об управлении
им. Красноречие - устное литературное творчество. Истина в том,
что красноречие рождается от эрудиции и знаний, от мощной
интуиции и глубокого чувства, от резвого сознания и безудержной
фантазии, в результате большого труда и глубоких раздумий. В
то же время суть красноречия
кроется не только в ораторах,
но и в сложившейся ситуации.
Ораторское искусство -
это мощное средство, которое
в лю бую эпоху, в любом
обществе глубоко влияло на
большинство, овладевало
их сознанием
и чувствами,
преисполняло силой и которое
по сей день не утратило
своей силы и достоинства.
Ораторское искусство - одно
из ценных и почитаемых
духовно-культурных искусств
народа. Ораторская речь
- н а р о д н а я м у д р о с т ь ,
ум ственная способность,
и с т о ч н и к л и те р а ту р н о го
я з ы к а . Т р а д и ц и о н н а я
ораторская речь - остроумная
м ы с л ь ,
п е р е д а н н а я
худож ественны м языком,
принятые и используемые
народом слова, сказанные
относительно какого-либо
вопроса. Ораторская речь -
умение ответить обоснованно
и быстро на внезапно высказанную мысль. Долгие раздумья,
медлительность не сочетаются с красноречием. Ораторское
искусство родственно с импровизаторским поэтическим даром.
Исходя из трудов ученых, в том числе Платона, красноречие
есть мастерство убеждения, в котором заключаются весь
смысл и задача. Аристотель же говорил, что задача риторики
состоит не только в убеждении, но и в умении находить способы
убеждения в определенных ситуациях. Выдающийся мыслитель
Абунасыр аль-Фараби считал, что если диалектика
будет
способом заключения логичных доводов,
основанных на знании,
то риторика основывается на обоснованном красноречии,
последовательности мысли, слаженности сути и понятия.
Ахмет Байтурсынов обобщал, что цель красноречия - не только
рассказать основное мнение, растолковать разными доводами,
но и убедить в этой мысли, внушить, привлечь внимание, запасть
в душу. Значит, красноречие сегодняшнего лидера должно быть
выше данных выводов и заключений.
Знать и различать ораторов-биев (Майкы, Кетбуга, Асан кайгы,
Жиренше, Толе, Казыбек, Айтеке, Сырым) в древней истории
казахов, художественной литературе, изучение наследия, при
надобности применять их - правила для молодого оратора.
Мнение о связанности возникновения и становления ораторского
искусства с образованием общества подтверждает и история
развития казахского ораторского искусства. Таким образом,
литературное наследие есть отрасль, являющаяся гордостью
богатого культурного наследия казахского народа. Слова, полные
глубокой мысли и ума, сочетающиеся с философией, усердие,
порыв, увлечение, справедливость - качества, показываюшие
благородство казахского устного народного творчества. И по
этому казахская пословица гласит : «Өнер алды - қызыл тіл»
(«Вершина искусства - красноречие»). Казахский народ ценил
слово как одно из важных средств взаимоотношений в обществе.
Как «уместное слово не вызывает спора» («Сөз тапқанға қолқа
жоқ»), так и к месту сказанные слова быстро распространялись
среди народа и становились для большинства поучительными.
Такие слова назидания передавались из уст в уста, из поколения
в поколение, дошли до наших дней. Хранящееся веками устное
творчество казахского народа - неиссякаемый источник,
неисчерпаемая казна. Культурное наследие казахского народа,
не учитывавшееся долгое время, изучаемых авторов великих
слов, слова ораторов и слова назидания биев занимают
почетное место в фольклоре казахского народа. Передавшиеся
от ораторов такие слова с одной стороны - зеркало, отражающее
все грани казахского общества и их жизнь, с другой стороны
показывает уровень развития мышления, самосознания народа,
общее направление мировоззрения, достигшего совершенства.
Красноречивые слова, сказанные от имени нации, народа, края,
справедливые взвешенные решения сделали известными на весь
казахский народ имена ораторов-биев, советников-аксакалов.
Таким образом, смелые и острые на язык ораторы-бии - наши
национальные предводители. Устные выражения, авторы
которых нам известны в казахской литературе, в фольклоре, это
слова данных ораторов-биев. В казахской истории насчитываютя
сотни людей, чьи слова назидания распространились в народе,
слава которых не исчезла со временем, наоборот, их слова
Ойлы сөз
н> -
с & н ь
Шешендік - кісі көркі.
Гораций
Адам баласын ұшар биікке шығарар, атақ-даңққа
кенелтер екі-ақ өнер саласы бар: бірі - қолбасшылық өнері
де, екіншісі - үздік шешендік өнері.
М.Т.Цицерон
* * *
Шешендік - сөйлеген сөзге тыңдаушылардың ешбір
қиналыссыз құлақ қоюы ғана емес, сондай-ақ айтылған
мәселеге ерекше ынта-ықылас танытып, тақырып байыбына
терең бойлауға ұмтылысының оянуына түрткі боларлықтай
сөз екшей білу өнері.
Б.Паскаль
Сөз - адамның айнасы.
Х алы қ даналыгы
Жүйрік аттың сипаттары секілді асыл сөзде де белгілі
сипаттар болады.
А.Байт ұрсынұлы
* * *
Шешендік - сөзбен жүзеге асырылатын әрі сөзбен барша
жетістіктерге жеткізетін өнер саласы. Демек, барлығының
тізгінін өз қолына алған, күллі өнердің қасиет-күшін өз бойына
жинақтаған деуге болады.
Платон
* * *
Шешендік сөз дегеніміз - белгілі бір мәселені ауызша
талқылау, белгілі бір ойдың ақиқаттылығын түсіндіру.
А.Ф.Мерзляков
* * *
Өнердің ең алды - сөз өнері... Қандай сәулетті сарайлар
болсын, қандай сымбатты я кескінді суреттер болсын, қандай
әдемі ән-күй болсын, сөзбен сөйлеп, суреттеп көрсетуге,
таныстыруға болады. Бұл өзге өнердің қолынан келмейді.
А.Байт ұрсынұлы
* * *
Шешендік мәні тек шешенде ғана емес, қалыптасқан
жағдайға да байланысты: шешендік сөздің әкесі - шешен,
анасы - аудитория. Тек аудитория ғана оны қалыпқа келтіріп,
жан бітірмек.
Е.А.Адамов
* * *
Егер де «сырт киіміне қарай қарсы алып, ақыл-ойына
қарай шығарып салуға» сүйенсек, мұнда адами қарым-
қатынасқа алғашқы кезекте мән берілген, яғни, сөз - ойдың
«сырт киімі», ендеше оларды таңдап, іріктеп қолдануда
қателеспеу маңыздырақ.
Ермек Жеменей
Әзірлеген: Нәзік Ғазез,
«ФҚТ» мамандығы, 02405-топ
остаются актуальными и сегодня. Большинство ораторов, слова
которых дошли до нас, берут начало со времен становления
казахского ханства. Имена ораторов, чья слава распространялась
далеко за пределы своего народа, меткие выражения, которые
ставили на место провинившегося, сохранились и во времена
распада ханства Алтын Орда, также начинают определяться со
дня становления Казахского ханства.
Говорят, несколькими назидательными словами определялось
достоинство мужчины, решались дела рода. Значит, все дела
казахского народа решались перед мудрецами, которые знали
толк в слове, и все подчинялись данным назидательным
словам ораторов. Если рассматривать значение данных слов,
то они охватывали все грани жизни, замечается как глубоко
распространились в народе. Такие ораторы мало говорили,
но многому учили. Беря урок от увиденного и услышанного,
опираясь на справедливость, делая выводы, они воспитывали
народ, призывая беречься от зла и быть ближе к добру. Во
времена, когда на страну навигалась опасность от врага, либо
когда народ был обессилен от войн, либо когда жестокость
хана, несправедливость брали верх и простой народ изнывал
от нетерпимости, слова ораторов-биев оказывали отпор и такое
не повторялось вновь.
Не говоря о временах правления Аз Жанибека, Аз Тауке,
период становления казахского народа при Абылай хане
сильной страной особенно ярко выражается в истории казахского
народа. Мудрый Абылай, собирая вокруг себя мудрых людей,
стремился делать благие дела для народа. В те дни ораторы-бии
благодаря мудрости вместе с батырами сохранили целостность
государства, защитили честь народа. Это доказывает, как во
времена Аз Жанибека было только два типа людей: одни -
батыры, другие - бии.
Значит, в казахской общине использование ораторской речи
как народного способа в решении споров компромиссным путем
влияло на развитие традиционного ораторского искусства. Как
и жители Афин, которые в целях защиты и отстаивания перед
публикой своей точки зрения и политических целей должны были
работать над своим ораторскими способностями, так и казахские
бии должны был знать традиции народа, быть острыми на язык
и красноречивыми для вынесения справедливого решения
относительно решаемого спора. Значит, личностые качества
сегодняшних лидеров нации должны отличаться данными
умениями и навыками.
Одним словом, присущие лидерству ветви истории казахского
ораторского искусства разнообразны. Знание ветвей народного
ораторского искусства - залог воспитания рассудительного
и красноречивого лидера. Всем известно, что народ всегда
обращал внимание на искусство речи. В настоящее время
ощущается, что народ нуждается в высоко культурных лидерах,
владеющих ораторским искусством в разных сферах. Вновь
вернувшаяся наука об ораторском искусстве, «полезное
коммуникационное условие и средства его формы», призвана
повышать культуру речи в обществе и должна представлять
пути решения воспитания, формирования личностей лидеров-
ораторов. А как мы учим последующее поколение наследию,
дарованное нам нашими предками - духовному богатству в виде
ораторского искусства? Например, одна из граней ораторского
наследия казахского народа, которую должны понимать юные
лидеры, - слово обладает могучей силой, у слова есть присущая
ему краска, вкус, есть свойство влиять на чувства человека, а
сила его передается голосовым ритмом. Значит, звучность -
главное орудие, выражающеея различные качества говорящего.
Также к поучительному влиянию казахского ораторства
относят о р а то р скую свободу мысли, свободу слова,
красноречивое расположение слов во время устной речи,
усиление эффекта, уместить смысл в сказанные слова, умение
остановить словом, сбивать с толку, заставить оппонента
вслушиваться в смысл слов, умение говорить загадками,
намекать, символизировать, говоря об одном, иметь ввиду
другое, понимать, что оно развивает силу мышления, так же
можно добавить умение слушать других и брать пример, умение
красноречиво говорить выделяют из толпы и являются качеством
человека с резвым умом.
Слов гора, а суть как крупица мала, красноречие как источник
духовного богатства - украшение лидера нации. Значит, призывая
последующее поколение к назиданию ораторского искусства как
примера национальной ценности, дарим вам здравомыслие.
Сильное духом, духовно богатое поколение - надежная основа
страны, будущее которого совершенно.
А.С.КЫДЫРШАЕВ,
директор Института гуманитарных
исследовании «Махамбет», академик
«Махамбет дауысы» («Голос Махамбета» - «Makhambet’s
voice») жаршысының жауапты редакторы - Нәзік Ғазез, («ФҚТ»,
02405-топ), тілшісі- Зарина Рахметова («ФҚТ», 02405-топ).
Кеңесшісі - А.С.Қыдыршаев, «Махамбет» ГЗИ директоры
* * *
* * *
2 0
ш
в я я
№9 (924) 31
қ з з з н
2016 жыл
«
Ұ
А
Ы
Ю
А
А
А
Т
Ы
Н
Ы
С
Ы
»
БҚМУдың әнұранымен асқақтады
\
'Ү
& Крш нона^нтары.
ф
М . О т і і г о в а т ы н д а г ы Һ а т ы г Қ а а а к г т а н н е ш е к е т т п к
’ м ін в с р с и
і с і і і і і н
х о р .ү ж ы м ы - ін р и ж е р і .Іа а .ы г О > іір .ш к о н а
а к һ і і в і н .н -т р а д а л м к -’ г и м ф 'о н н я ^ ы к
^ ^^кеегрі- лнрижері- Лехат Хасанов
Ә.іһіжан Ермекоағв (Лктобе)
д.іһіжаи
КрпркбаеВ'
(Лктөбг)
Кр.іан Жы.ікыбаов (Актау)
Viiuup \аііі.ір\аііов (Ора.і)
Раушан Куаніи^іирва (Ора.і)
Е И шіжщтфІ
С £ м
feSk
f '-ЙН.
ЭСшшіш JCniJuimf)
« V
I 1 . 1 і
ш
т ы
Ағымдағы жылдың 24 қазан күні Алматы қаласында 28-інші Бүкіләлемдік қысқы
Универсиада ойындарын қолдау мақсатындағы көпшілік таңғы жаттығу өтті. Оған
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің студенттері
мен профессор-оқытушылар құрамы, 2016 жылы 6-10 қазан аралығында самбо
күресінен Қазақстан халқының абыройын қорғап, Румыния мемлекетінде өткен әлем
чемпионатында қола жүлдені қанжығасына байлаған Серікбай Негмет және университет
спортшылары қатысты.
БҚМУ жастары салауатты
өмір салтын қолдайды
Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығын тойлау шеңберінде БҚМУ спорт
сарайында өткен таңғы жаттығуға алты факультеттен 100-ден астам студент қатысып, жай-
дарлы көңіл-күймен әр қимылды орындап, белсенділік танытып, керемет әсер алды. Таңғы
жаттығу студенттердің өмірге деген құлшынысын арттырып, жалпы спортты дамытуға үн
қосты. Осындай республикалық акцияны өткізудің мақсаты - жас буын арасында салауатты
өмір салтын насихаттау және мультиспорттық іс-шараға Махамбет ұрпақтарының үлесін қосу.
Ағымдағы жылдың 20 қазан күні
облыстық қазақ драма театрында
әнші композитор М.Өтемісов
атындағы БҚМУ ұстазы Қуаныш
Қисметовтің «Ұлы дала тынысы»
атты жеке шығармашылық кеші өтті.
Қазақстан Республикасының
Тәуелсіздігінің 25 жылдығына
арналған концертке облыстың
зиялы қоғам қайраткерлері мен
университеттің оқытушылар құрамы
және студенттері қатысты.
Ұстаз жай ғана оқытушы болмай,
қазақтың, соның ішінде, облыстың ән
өнерінің дамуына жаңаша стильмен
үн қосқан әншінің жетістіктері аз емес,
республикалық ән байқауларының
жүлдегері, бүгінге дейін бірнеше әндердің
авторы. Кеш барысында ұстаздан тәлім-
тәрбие алып республикалық сахналар
мен халықаралық ән байқауларында оза
шауып, ән әлемінде өзіндік орын ала
білген шәкірттері «Дарын», «БатысSTAR»,
«Қорған», «Інжу» топтары композитордың
жергілікті ақындардың әніне жазылған
әндерін көрерменге ұсынды.
Сонымен қатар ұстаздың аймақтық өнердегі
үзеңгілес достары Атырау, Ақтау, Алматы
қалаларынан келіп, әсем әндерімен Ақжайық
жұртына тамаша көңіл күй сыйлады.
Шара соңында «Мәдениет және
өнер» факультеті «Музыкалық білім»
кафедрасының аяулы жанашыры болған,
Қуаныш Қисметовтің ұлы ұстазына айналған
Меңдіғаным Мергенбаеваның рухына
арналған «Ұстазға арнау» әнін БҚМУ хор
ұжымы шырқап, шәкірттерінің ұстазға деген
ыстық сағынышын әсем әнмен жеткізді.
----- 6 октября - День бухгалтера -----
C
ЪУЖТЯЁЖЕШ
Республики ^а^а^стаиі
От всей души поздравляем аппарат
бухгалтерии ЗКГУ им. М.Утемисова с
профессиональным праздником - Днем
бухгалтера Республики Казахстан!
П р о ф е с с и я б у х г а л т е р а п о че тн а
и в о с тр е б о в а н а : в н е д р яю тся новые
инновационые технологии, национальные
и международные стандарты финансовой
отчетности, сертификация.
С о в р е м е н н ы й б у х г а л т е р - это
сп е ц и а л и с т, о б л а д а ю щ ий отличны м
з н а н и е м б у х г а л т е р с к о г о у ч е т а и
налогового законодательства. Для этого
необходимо много трудиться, постоянно
повышать свою квалификацию. Но вместе
с тем, именно багаж знаний бухгалтера
и делает его крайне востребованным
специалистом, без которого невозможна
р а б о т а ни о д н о г о п р е д п р и я т и я ,
независимо от формы собственности и
вида деятельности.
В значительной степени экономика
л ю б о г о
г о с у д а р с т в а
з а в и с и т
от внимательной и четкой бухгалтерской
работы . Б ухга л те р - один из сам ы х
уважаемых людей в организации, ведь
им енно б у х га л т е р ве де т все самые
с л о ж н ы е р а с ч е т ы , к а с а ю щ и е с я
деятельности любого предприятия.
Примите пожелания плодотворной
работы, неиссякаемой творческой энергии,
благополучия, успехов и процветания на
долгие годы!
Кафедра «Учет и финансы»
Бүгінгі жастар білімді болуы мүмкін, техниканың құлағында ойнауы да ықтимал,
ақша табудың жолдарына да жетік болуы ғажап емес. Алайда осылармен қатар ол
жастардың рухани байлығы тым төмен болса, олардан елге де, жұртқа да, ертеңгі
келешекке де мардымды пайда келмесі анық. Көзіміздің нұры, келешегіміздің кепілі
болатын жастарымызға үйде ата-анасы, қоғамда мемлекет жанашырлықпен қолдау
көрсетпесе, аузын арандай ашқан жаһанданудан, әлемді жайлап бара жатқан рухани
дағдарыстан аман шығу қиынның қиыны. Осы орайда жастардың іші рухани күйін,
адамгершілік тәрбиесін қуаттандыруға арналған кездесулер өткізілді.
Рухани адамгершілік - тәрбие бастауы
Атап айтар болсақ, ағымдағы
жы лды ң қазан айы ны ң 10
18 аралы ғы нда М. Ө тем ісов
а ты н д а ғы Баты с Қазақстан
мемлекеттік университетінде
Қазақстан Республикасында
діни экстремизм мен терроризмге
қ а р с ы іс - қ и мыл ж ө н і н д е г і
2013-2017 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламаның 5-
тармағына сәйкес «Ақпараттық
-
н а с и х а т т а у т о п т а р ы н ы ң
радикалды діни идеологияның
және бас қ а т е р іс пиғы л ды
к ө з қ а р а с т а р д ы ң ық п а л ын а
ұшырамаған тұрғындар арасында патриоттық сезімдерін нығайту, сондай-ақ бұрмаланған діни
көзқарастардың қалыптасуының алдын алу мақсатында ақпараттық - түсіндіру жұмыстарын
жүргізу» жұмыстарын орындау мақсатында құрылған жоспарға сәйкес университет
студенттерінің ақпаратпен танысу кестесі кұрылды. Кестеге сәйкес студенттерге қазан
айында «Мәзхаб дегеніміздің мәйегі», «Ислам заңдылықтарының қоғамда әсері», «Отбасы-
жауапкершілік», «Ислам татулық пен бірлік діні» тақырыбында арнайы шақыртылған Тәжиден
Батырұлы атындағы мешіттің имамы Құмаров Ерген Қонысұлы, Дін мәселелерін зерттеу
орталығының бөлім басшысы, исламтанушы Убаев Наурыз Ибатұлы, Орал облыстық орталық
мешітінің имамы Асанов Марат Рахметоллаұлы, Қожагелдиев Бауыржан Убалханұлы Дін
мәселерін зерттеу орталығының маманы, исламтанушы ақпараттандырушы өкілдермен
кездесулер өткізілді. Рухани адамгершілік тәрбие беруге бағытталған кездесуге алты
факультеттің 1000 аса 1-курс студенттері қатысты.
Кездесу барысында Ислам бейбітшілікті насихаттайтын дін екені жеткізілді. Соңғы кездегі
ислам мен терроризмнің бірге айтылуы қате пікір екенін, зорлау саясатын тудыратын түрлі
деструктивті ағымдар ислам дінінен емес екені түсіндіріліп, олар ислам дінінің атын жамылған
теріс ағымдар екені туралы пікірлер айтылды. Кездесу кезінде студенттер өздерін қызықтырған
сұрақтарына тұшымды, жетімді жауап алды.
Альф ия ЖАКСЫГАЛИЕВА,
тәрбие жұмысы жөніндегі бөлім жетекшісі
ҚО ЛЖ А ЗБ АЛ АР А ВТО Р ЛА РЫ Н А КЕРІ Қ А Й ТА Р Ы Л М А Й Д Ы . Д Е РЕ КТЕ Р Д ІҢ ДӘЛДІПІ ҮШ ІН АВТОР Ж АУАПТЫ . Ж А Р И Я Л А Н Ы М А ВТО РЛАРЫ Н Ы Ң ПІКІРЛЕРІ РЕДАКЦИЯ КӨЗҚАРАСЫ Н БІЛДІРМ ЕЙДІ.
MEHLUIK ИЕСІ:
Газет Қазақстан Республикасы Мәдениет, ақпаратжөне
РЕДАКТОР:
Махамбет Өтемісое атындағы
^ «
7
^ 1
“
ТіркеЛІП' Тіркеу
МаРта Орынбасаровна
д ж у м а г а л и е в а
R a m M r К а ъ а и г т а н ш л м п м & т т ш
ҚР Байланыс және ақпарат министрлігі Ақпарат және
ТІЛШІЛЕР:
о а т ы с ц а з а ң с т а н м е м л е к е т т ік
мұрағат комитетінің келісімімен мерзімді баспасөз басылым-
w
университет
'!
дарын жөне (немесе) ақпарат агенттіктерін 10.12.2012ж. қайта
Ақсана Ж¥МАБАЕВА, Айша КЕМЕШОВА
Газет айына
б ір
pern шығады.
есепке алутуралы №13213' Г
берілген
Корректор:
Ақзия Адиловна НИЯЗГАЛИЕВА
г
Таралымы 800.
БЕТ ҚҮРУШЫ & ДИЗАЙН:
Асель АБДУЛЛИНА
ФОТОСУРЕТ:
Рафхат ХАЛЕЛОВ, Оқу теледидары жэне
графикалық жобалау зертханасы
Газет Редакциялық баспа орталығында теріліп, беттелді.
«Полиграфсервис» ЖШС баспаханасында басылды.
1
Мекен жайы: Орал қаласы, Л .Толстой көшесі, 27/3.
Тел.:50-41-46
М екен-жайымыз: 09 0 0 0 6 , Орал қ., Д осты қ даңғылы, 162, тел.: 50-94-45. Біздің сайт: www. wksu.kz, e-mail: orken@ w ksu.kz