Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Бүйрекүсті бездсрі
Бүйрекусті бездері бүйректердің жоғары жагында орналасқан. Олардың салмақтары 6-12 г. Әрқайсысы қыртысты жэне милы қабаттан тұрады. Қыртысты қабат без салмағының 4/5, милы қабаты 1/5 бөлігін алып жатыр. Милы жэне кыртысты қабаттардың шыгу тегі, кұрылысы жэне кызметі жагынан эртүрлі. Олардың қанмен камтамасыздануы ерекше. Бүйрскүсті бездсрінің салмагы аз болганымсн тіршілік маңызы өте зор. Егер жануардың екі безін де сылыи алып тастаса (экстирпация) 7-10 күннің ішінде ол өліп қалады. Мүндай жагдайда жануар еттері әлсіреп, тамақтан қалады, өте тез арықтаи салмағы азаяды, кейіннен сіңірі тартыи, ішкен тамагын құса бсреді, жүрек-қан тамырлар жүйесінің, тыныс агзаларының, асқорыту, бүйрск, зэр шыгару кызметтері нашарлайды кантамырлары қабыргасыныц өткізгішгігі күшсйеді, қаны қоюланады жэне басқа өзгерістер паида болады. Жеке бөліи алынған кыртысты жэне милы кабаттарға жасаған тәжірибелер арқылы аталған өзгерістердің көбі кыртысты кабатының ішкі солініс кызметіне байланысты екені анықталды. Мысалы, бездің милы қабатын қалдырып, кыртысты кабатын сылып алып тастаса, жануар өте тез ө л і і і қалады. Ал милы кабатын аллып тастап кыртысты қабатын қалдырса, жануар салыстырмалы ұзак уақыт айтарлықтай өзгеріссіз өмір сүре алады. Мұны себебі милы қабатты кұрайтын хромаффиндік жасушалар бүйрекүсті безінен баска да ағзаларда кездеседі (үйкы артериясының бифуркациясы (айрық)) түсында, омыртка баганы бойындағы симпатикалық шеткі торапта т.б). Оған коса симпатикалық жүйкелердіц ұштары норадреналин бөліп шығарады. Ол милы кабаттың гормонындай эсер етеді. Сондыктан бүйрекүсті бездерінің ми кабатын алып тастаганда (демодупляциясы) оның гормондарының кемшіліктсрі хромаффиндік қүрылымдар аркылы толықтырылады. Бүйрекүсті бездерінің гормондары. Бүйрекүсті безінің кыртысты қабаты 40-тан астам кортикостероидтарды түзеді. Өлардың бэрі де холестериннің туындысына (өніміне) жатады. Мұның ішіндегі тек қана негізгі оныңда биологиялық белсеңді гормондык қасиет бар. Қалғандары осы негізгі гормондардың өніміне, немесе олардың ыдырауынан пайда болған заттарға жатады да көбінесе қанга өтпейді. Физиологиялык кызметіне карай кортикостероидтар І топқа бөлінеді: I) глюкокортикостероидтар (ГКС); 2) минералокортикостероидтар (МКС); андрокоргикостероидтар (АКС); Глюкокортикостероидтар бүйрекүсті безінің кыртысты қабатының шогырлы зонасында түзіледі. Бүл топка кортизон (ете белсенді гормон), гидрокортизон жэне кортикостерон (белсенділігі төмендеу) жатады. Кортизон молекуласының СІ7 бөлігінде окситобы болгандыктан оларды 17-оксикортикостероидтар дегі те атайды (әсіресе емханаларда жиі гіайдаланылады). жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|