Орталык жүйке жүйесініц рефлекстік қызметі Орталык жүйке жүйесінің негізгі қызметі - рефлекс (reflecsus - латын сөзі
- тойтарыс беру) тітірксцдіруге жауап беру деген магынада. Рефлекс сөзін
тұцғыш рет колданған француз философы Рене Декарт (1664 ж.), оған
ғылыми сипаттама берген чех галымы Прохаска (1817 ж.). Рефлекс туралы
ілімді одан эрі дамытып, рефлекстік теорияны пайымдагандар орыс
ғалымдары И.М. Сеченов, И П. Павлов, П.К. Анохин.
Рефлекс дегеніміз орталык жүйке жүйесінің сыртқы немссс ішкі
тітіркендіргіштерге беретін күрделі жауабы. Рефлекстің морфологиялық
негізі - рефлекстік доға, ягни қозуды рсцепторлардан жүйке орталығына, онан
шеткі ағзаға (эффекторга) жеткізетін жол (16-сурет).
16-сурет . Ү ш н ей р о н д ы қ ж ұ л ы н р е ф л е к с ін ін д о г а сы . I - т ер і к абы л дауы ш ы ; 2 - с е з г іш талш ы к; 3 - ж ұ л ы н т ү й ін і; 4 - аралы қ ж э н е козғал тқ ы ш н ей р о н ; 5 - к озғалткы ш талш ы к; 6 - б ұл ш ы қ ет. Ол бес бөлімнен, атап айтқанда: 1) қабылдаушы құрылым - рецеитордан;
2) қозуды орталыкка жеткізетін афференттік жүйксден;
3) аралық
нсйрондардан тұратын орталықтан; 4) қозуды орталықтан эффекторға
апаратын эфференттік жүйкеден; 5) жауап беруші қүрылым - эффектордан
түрады. Рефлекстік доға бүтін болган жагдайда ғана рефлекс қызметін
атқарады, яғни доғаның бүтіндігі бүзылса рефлекс біржола жогалып кегеді.
Соңғы кезде рефлекстік доғамен қатар рефлекстік шеңбер деген үғым
колданылады. Рефлекстік шеңбердіц доғадан бір бөлімі артық болады. Оның
алтыншы бөлімі эфференттік ағзадан орталык жүйке жүйесіне рефлекстік
эсерлсніс туралы хабар, яғни кері байланыс (афферентация) арқылы
орталыкка жеткізіледі. Кері байланыс рефлекстік дотасын бекітіп, оны
шеңберге айналдырады. Әрбір рефлекстің сезу өрісі болады.
Белгілі бір рефлекс қабылдағышы орналасқан аймакты рецептивтік өріс деп атайды.
