"SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" NUR-SULTAN, KAZAKHSTAN, JULY 2019 253
шаруашылықтан айырмашылығын
М.З. Дубиновская
«Кооперацияның басқа
шаруашылық қҧрылымдарынан айырмашылығы шаруашылық субъектісі ретінде
ынтымақтастықтың ерекше сипатта болуы, ҥзіліссіз жҧмыстарды оңтайлы ҥйлестіруді
және әлеуметтік функцияларды орындауды талап етеді» деп әлеуметтік функциялар
кооперация қызметінде шаруашылық жҥргізудің ажырамас бӛлігі екендігін
дәлелдейді[4]. Соңғы жылдары шетелдік авторлар Wanglin Ma, Awudu
Abdulaiеңбектерінде Кытайдың ауыл шаруашылығы экономикалық кӛрсеткіштерін алып,
эмпирикалық әдіс арқылы терең зерттеп, Қытай ауыл шаруашылығы кооперациясының
әлеуметтік-экономикалық
маңызын
кӛрсетіп,
басқа
шаруашылықтардан
айырмашылығына тоқталған. Нәтижесінде, ҧсақ фермерлер қолайсыз жағдайда ауыл
шаруашылығы кооперативтеріне қосылады. Осылайша, кооперативтік ҧйымды дамыту
ҧсақ фермерлерге тиімді және ауылдық аудандарда ауыл шаруашылығының неғҧрлым
әділ және тҧрақты дамуына ықпал етеді. Мемлекеттік инвестициялар мен мемлекеттік
қолдауға ие болады [5].
Қазіргі таңда ауыл шаруашылық қоғамына қатысуда келесідей ережелер
қалыптасқан:
–
мҥшенің одан шығып кетуге ерікті қҧқығы бар;
–
ол мҥшеге шаруашылық қызметінің нәтижесі бойынша ақшасы беріледі;
–
ауыл
шаруашылық
кооператив
қызметіне
еңбек
етпейтін
азаматтар
мен
институционалды инвесторлар – заңды тҧлғалар мҥше бола алатын қауымдасқан мҥше
болуға қҧқылы.
Ҥкімет ауыл шаруашылығы кооперациясы кәсіпорындарының қызметін реттейтін
нормативтік-қҧқықтық базаны жетілдіру есебінен ауыл шаруашылығы ӛндірушілерін
қолдауда қолданыстағы мемлекеттік қолдау шарттарын қолдануға мҥмкіндік беруі
қажет.Және де кооперативтік-жеке әріптестікті тиімді ҧйымдастыру қажет.
Сурет 1 – Ауыл шаруашылығы кооперациясының әлеуметтік – экономикалық
функцияларын жҥзеге асыруда басқаруды дамыту тетігі
Кооперативтің басқа ҧйымдармен ӛзара қарым қатынас жасау кезінде, кӛбінше
жеке инвесторлармен ӛзара байланыс кезінде ауыл шаруашылығы кооперациясы
ҧйымдарын қорғау тетіктерін тиімді ҧйымдастыру қажет. Және ірі кӛлемді бизнес
жобаларды іске асыруда ауыл шаруашылығы кооперациясы ҧйымдарының мҥдделерін
қорғауды қамтамасыз ететін бірлескен ҧйымдар қҧруы қажет.
Ауыл
шаруашылығы
кооперациясының
әлеуметтік-экономикалық
функцияларының ӛңірдің азық-тҥлік тәуелсіздігі мен қауіпсіздігіне әсер ету тетігі: бҧл
субъектілердің қаржылық, ҧйымдастыруды қамтамасыз етуде әлеуметтік экономикалық
жағдайын қамтамасыз ету арқылы ӛзара қарым-қатынастарын ҧйымдастыру.Еліміздегі
ауылшаруашылық кооперациясының әлеуметтік–экономикалық функциялары: бҧл
бірінші кезекте, ауылда инфрақҧрылымды дамытуға қатысу, қанағаттандыру және
әлеуметтік қорғау есебінен тҧтыну нарығының тҧрақты дамуын қамтамасыз ету,