134
Сурет. 3.21. Кесу аймағындағы жылу көздері
Серпімді деформация әрдайым
пластикалық деформация алдында
болады және металлдарды кесу
кезінде
кесілетін
қабаттың
пластикалық
деформациялануы
кезінде орын алады. Бұл қабаттағы
пластикалық
деформация микро
қаттылықты өлшеу арқылы қалпына
анықталады
және
материалдың
деформациясы
кесу бетінің астында
және өңделген беттің астында
болады.
Серпімді
деформация
нәтижесінде пайда болатын жылу
мөлшері аз болуы мүмкін, бірақ бұл
процесстің ықтималдығын алдын-ала
болжау керек және оның болуын
ескеру қажет.
Сурет 3.22. Металл
жаңқасының пайда болу
аймағының
алдындағы, 1-1 жарылу
жазықтығының алдында серпімді-
пластикалық деформация қабаты
Кесу кезінде бөлінетін жылудың жалпы
мөлшері жоғарыда аталған
барлық көздерде шығарылған жылу мөлшерлерінің қосындысына тең:
.
3
2
1
Q
Q
Q
Q
общ
(3-3)
Кесу кезінде пайда болған жылу оның пайда болу орындарында
жиналмайды, бірақ температурасы жоғары нүктелерден температурасы
төмен нүктелерге қарай таралады. Жылу кесу аймағынан жаңқалармен ілесіп
135
Сурет. 3.21. Кесу аймағындағы жылу көздері
Серпімді деформация әрдайым
пластикалық деформация алдында
болады және металлдарды кесу
кезінде
кесілетін
қабаттың
пластикалық
деформациялануы
кезінде орын алады. Бұл қабаттағы
пластикалық деформация микро
қаттылықты өлшеу арқылы қалпына
анықталады
және
материалдың
деформациясы кесу бетінің астында
және өңделген беттің астында
болады.
Серпімді
деформация
нәтижесінде пайда болатын жылу
мөлшері аз болуы мүмкін, бірақ бұл
процесстің ықтималдығын алдын-ала
болжау керек және оның болуын
ескеру қажет.
Сурет 3.22. Металл
жаңқасының пайда болу аймағының
алдындағы, 1-1 жарылу
жазықтығының алдында серпімді-
пластикалық деформация қабаты
Кесу кезінде бөлінетін жылудың жалпы мөлшері жоғарыда аталған
барлық көздерде шығарылған жылу мөлшерлерінің қосындысына тең:
.
3
2
1
Q
Q
Q
Q
общ
(3-3)
Кесу кезінде пайда болған жылу оның пайда болу орындарында
жиналмайды, бірақ температурасы жоғары нүктелерден температурасы
төмен нүктелерге қарай таралады. Жылу кесу аймағынан жаңқалармен ілесіп
(q
1
), дайындамаға
(q
2
) және кескіш аспапқа
(q
3
) беріледі,
сонымен қатар
қоршаған ортаға да
(q
4
) таралады. Кесу процесінің жылу балансын келесі
теңдікпен көрсетуге болады:
.
4
3
2
1
3
2
1
q
q
q
q
Q
Q
Q
(3-4)
Бөлшекке, кескіш аспапқа және қоршаған ортаға таралатын жылу
мөлшерінің арақатынасы өңделетін материалдың физика-механикалық
қасиеттеріне, кесу режиміне, кескіш аспаптың геометриясына және кесу
жүзеге асырылатын сыртқы жағдайларға байланысты болады (3.23-сурет).
Сурет 3.23. Жылудың пайда болуы мен таралуының кесу
жылдамдығына тәуелділігі
Механикалық өңдеудің басында кесу аймағындағы температура белгілі
бір мәнге дейін көтеріледі және жылу
режиміне сәйкес тұрақталады, бұл
жағдайда бөлінетін жылу оның жоғарыда аталған бағыттар бойынша
тарайтын мөлшеріне тең болады. Үлкен практикалық қызығушылықты
кескіш аспап жүзі мен дайындаманың қызу температурасы тудырады.
Дайындамаға бөлінетін жылудың әсерінен оның температурасы арттады
және оның өлшемдерінде өзгерістер мен ауытқулар пайда болады, кейде
ақаулар да пайда болуы мүмкін.
Құралға айналатын жылу салыстырмалы түрде аз болса да, құралдың
жұмыс бөлігінің аз көлеміне шоғырланып, оны осы көлемде қатты қыздыруға
және құралдың Кесу қасиеттері мен тозуға
төзімділігінің төмендеуіне
әкеледі. 3.10-суреттен көріп отырғанымыздай, кесу жылдамдығының
жоғарылауымен құралға өтетін жылу үлесі төмендейді, бірақ оның абсолютті
мөлшері артады және кесу аймағындағы температура құрал материалының
қызылға төзімділік температурасына жақын мәндерге дейін артады.
136
Жоғарыда аталған жағымсыз факторларды болдырмау үшін машина
жасауда майлау-салқындату материалдары мен сұйықтықтар (МССМ)
қолданылады. МССМ пайдалану жөніндегі іс-шараларды зерделеу үшін
төменде металл кесетін станоктардың жіктелуін, сипаттамасын және
мақсатын, сондай-ақ машина жасауда жүргізілетін майлау жұмыстарын
қарастырамыз.
Достарыңызбен бөлісу: