5.1.3 Станоктар мен қондырғылар жұмысының дәлдігі Машинаның геометриялық дәлдігін тексеру машинаның жеке
элементтерін жасау дәлдігін, шыбықтың айналу дәлдігін, қону беттерінің
геометриялық пішінін, бағыттаушы беттердің тегістігі мен түзулігінен
ауытқуды; тіректерді, тіректерді, бағандарды, үстелдерді, калибрлерді,
тіректерді, бұрандалардың дәлдігін және т. б. Сондай-ақ, машинаның
элементтері мен құрастыру қондырғыларының салыстырмалы позициясы мен
қозғалысының дәлдігі бақыланады. Рұқсат етілген ауытқу мәндері
машинаның дәлдік класына байланысты [17].
Машинада жасалған бөлшектердің дәлдігін тексеру машинаның жұмыс
күйінде дәлдігін анықтауға мүмкіндік береді. Құрал мен кесу режимдерін
сынау үшін үлгіні таңдау тиісті стандарттарға сәйкес сыналатын машинаның
түріне, мөлшеріне және дизайнына сәйкес жүзеге асырылады. Сынақтарды
орындау ережелері станоктың паспортында келтіріледі.
Станокты қаттылыққа сынау. Машинаның қаттылығы-оның жүк көтергіш элементтерінің
жүктемелердің әсеріне қарсы тұру қабілеті. Қаттылық мәні бойынша
анықталады:
У = P/у, Н/мм, (5-1)
мұндағы P-әрекет етуші күш, Н;
у-осы күшпен туындаған деформация шамасы, ММ.
Машинаның қаттылығы-бұл машинаның жұмысының маңызды
критерийлерінің бірі және оның белгіленген режимде жұмыс істеу дәлдігін
анықтайды. Машинаның қаттылығы неғұрлым жоғары болса, онда жасалған
бөлшектер дәлірек болады. Машиналардың қаттылығы олардың
материалына, серпімді модуліне, көлденең қимасына немесе инерция
моментіне, сондай-ақ түйіспелердің түйіспелі деформацияларына
байланысты, олардың мөлшері түйісетін беттердің кедір-бұдырлығына,
олардың геометриялық пішінінің дәлдігіне, майлауға және жүктеме сипатына
байланысты анықталады. Станоктағы түйіспелі деформациялар кесу
құралының жоғарғы жағына әкелетін серпімді қозғалыстардың 70-80%
құрайды.
Станокты дәлдікке (қаттылыққа) тексеру қабылдау, қабылдау-тапсыру
және кезеңдік сынақтардың құрамына кіреді. Қабылдау-тапсыру сынақтары
кезінде дәлдікке сынауға орташа және күрделі жөндеуден өткен әрбір
дайындалған станок пен әрбір станок ұшырауы тиіс. Орташа және күрделі
жөндеуден кейінгі станоктың дәлдік нормалары станокты дайындау кезінде
қолданыста болған нормативтік-техникалық құжаттаманың талаптарына
сәйкес келуі тиіс. Сынақтардың нақты шарттары (кезеңділігі, іріктемесі және
т.б.) станокқа техникалық шарттарда немесе оларды алмастыратын
техникалық құжаттарда белгіленеді. Станокты дәлдікке (қаттылыққа)
тексеруді оны құрастырғаннан және бос жүрісте және станоктың техникалық
шарттарына сәйкес жұмыста сынағаннан кейін жүргізген жөн. Станоктың
жұмыс істеу дәлдігіне әсер ететін жекелеген құрамдас бөліктер мен
тораптардың дәлдігін, олар жиналған станокта жүргізілуі мүмкін болмаған
жағдайда, дайындау немесе құрастыру процесінде сынауға жол беріледі.
Техникалық шарттарда немесе оларды алмастыратын техникалық
құжаттарда нақты түрдегі станоктарда бос жүрісте және жүктемеде сынауға
дейін құрастыру процесінде орындалатын дәлдікке тексерулерді көрсетуге
жол беріледі. Жекелеген сыналатын станоктың құрамдас бөліктері мен
тораптарының дәлдік (қаттылық) көрсеткіштерін станоктардың нақты
түрлерінің дәлдік (қаттылық) нормаларына арналған стандарттарда, станокқа
арналған техникалық шарттарда немесе оларды алмастыратын техникалық
құжаттарда орнатқан жөн.